Τσετσενικός πόλεμος δι’ αντιπροσώπων

Η υποστήριξή τους αποτέλεσε κλειδί στην προσπάθεια της Μόσχας να διασφαλίσει και πάλι τον πλήρη έλεγχό της στην περιοχής ως το 2002. Σε αντάλλαγμα, η νέα κυβέρνηση του κράτους ήταν ελεύθερη να ηγηθεί της περιοχής -εφ’ όσον επιβάλλει την τάξη και την ασφάλεια εκεί- ενώ έλαβε γενναιόδωρες επιδοτήσεις κι οικονομική βοήθεια. Όμως, η συμφωνία είχε κι ένα κόστος: Η σποραδική αντίσταση συνεχίστηκε μέσω θεαματικά σκληρών τρομοκρατικών ενεργειών εναντίον αμάχων, καθώς οι Τσετσένοι αντάρτες απομακρύνθηκαν από το κίνημα της εθνικής απελευθέρωσης και ενστερνίστηκαν το ριζοσπαστικό Ισλάμ. Οι βασικοί παίκτες στο αρχικό κίνημα κοσμικής ανεξαρτησίας -το πλησιέστερο σημείο που έφτασε ποτέ η Τσετσενία προς μια νόμιμη, λαϊκά εκλεγμένη κυβέρνηση- είτε πέθαναν σε ένοπλες συγκρούσεις είτε διέφυγαν στο εξωτερικό.

Η αφοσίωση του Καντίροφ στο Κρεμλίνο του επέφερε μια ανεξάντλητη υποστήριξη από την πλευρά της Μόσχας, ακόμα κι αν η παρορμητικότητά του προκάλεσε μεγάλη σύγχυση στις Υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας. Οι μαχητές του προσωπικού του στρατού -γνωστοί ως Kadyrovtsi- ορκίστηκαν πίστη στον αρχηγό τους, ενώ ο Καντίροφ δεν δίστασε να τους παρατάξει σε ζώνες συγκρούσεων για να κερδίσει την εύνοια του Πούτιν. Τον Δεκέμβριο, ο Καντίροφ διακήρυξε [2] ότι ήταν «έτοιμος να παραιτηθεί και να πολεμήσει» ο ίδιος στην ανατολική Ουκρανία για να υποστηρίξει τα ρωσικά συμφέροντα. Αν και λίγοι από τους μαχητές της Τσετσενίας που αγωνίζονται στην φιλορωσική πλευρά προθυμοποιήθηκαν να μιλήσουν ανοιχτά για τα κίνητρά τους ή την προηγούμενη εμπειρία τους στο πεδίο της μάχης, ορισμένοι υποστήριξαν ότι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο βρίσκονταν εκεί ήταν για να υπηρετήσουν τον Καντίροφ.

Μέλη του φιλο-ρωσικού Τάγματος Θανάτου στην περιοχή του Ντόνετσκ, τον Δεκέμβριο του 2014. (Maxim Shemetov / Reuters)

Εν τω μεταξύ, στην ίδια την Τσετσενία, η οκταετής ηγεμονία του Καντίροφ αμαυρώθηκε από εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ισχυρή δύναμη 20.000 ανθρώπων του Υπουργείου Εσωτερικών από πρώην αντάρτες που έγιναν προσωπικοί σωματοφύλακες, εξαπλώνει τον φόβο στον λαό. Μαζί με τις ρωσικές μονάδες ειδικών δυνάμεων, τα τάγματα ασφαλείας του Καντίροφ κυνήγησαν συστηματικά τα υπόλοιπα αντάρτικα στοιχεία που συνέχισαν να πολεμούν από τις ορεινές τους βάσεις στην Τσετσενία και το φαράγγι Pankisi της Γεωργίας.

Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες Τσετσένοι αναγκάστηκαν να αυτοεξοριστούν στην Ευρώπη και την Τουρκία, όπου κάποιοι προσπάθησαν να ξαναφτιάξουν την ζωή τους, ενώ άλλοι ασχολήθηκαν με διαφορετικές αιτίες, συχνά πιο ριζοσπαστικές. Σήμερα, η διασπορά είναι διασπασμένη και πολιτικά περιθωριοποιημένη. Η βαθιά αίσθηση απομυθοποίησης και απογοήτευσης που αισθάνονται οι νέοι εξόριστοι οδηγεί πολλούς από αυτούς να ενταχθούν στις πολιτοφυλακές του Ισλάμ ˑ αρκετοί μαζεύτηκαν στην Μέση Ανατολή, πολεμώντας στο πλευρό βίαιων ομάδων τζιχαντιστών, όπως το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της αλ-Σαμ (ISIS).

ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΡΗΓΜΑΤΑ

Οι διαδηλώσεις κατά της Μόσχας που προκλήθηκαν στο Κίεβο το 2013-14 αναζωπύρωσαν κομμάτια του απελευθερωτικού κινήματος της Τσετσενίας. Η επιθετική απάντηση της Ρωσίας στις διαδηλώσεις προκάλεσε μια αίσθηση αλληλεγγύης και οδήγησε πολλούς Τσετσένους να ενωθούν με τους διαδηλωτές τον περασμένο χρόνο. Οι σημαίες της Ichkeria –που κοσμούνται με το εθνικό σύμβολο ενός μοναχικού λύκου- κυμάτιζε μαζί με τα αμέτρητα άλλα χρώματα από το σύνολο του πρώην σοβιετικού μπλοκ, καθώς οι Τσετσένοι, συμπορεύτηκαν με Αζέρους, Λευκορώσους, Τάταρους της Κριμαίας, Γεωργιανούς και ανθρώπους άλλων εθνικοτήτων που έλαβαν μέρος.

Αφότου η ρωσο-ουκρανική αντιπαράθεση έγινε βίαια, κάποια από αυτά τα μέλη της διασποράς φάνηκαν ιδιαίτερα ευχαριστημένα που πήραν τα όπλα. Την περασμένη άνοιξη, ο Isa Munayev ίδρυσε το τάγμα Dudayev. Ο Munayev ήταν ταξίαρχος και στρατιωτικός διοικητής του Γκρόζνι κατά την διάρκεια των πολέμων της Τσετσενίας με την Ρωσία και ζούσε έκτοτε στην Δανία. Το νέο του τάγμα γρήγορα γέμισε με άλλους εξόριστους της Τσετσενίας που προήλθαν από την Ευρώπη, πολλοί εκ των οποίων είχαν χρόνια εμπειρίας σε μάχες με την Ρωσία. Ο πόλεμος άφησε το σημάδι του στις τάξεις τους: Ο ίδιος ο Munayev σκοτώθηκε από πυροβόλα όπλα [3] τον Φεβρουάριο, ενώ εκτελούσε επιχείρηση σε ένα στρατηγικό σημείο που χρησιμοποιείτο από αυτονομιστές που ήταν με το μέρος της Μόσχας κατά την επίθεσή τους στο χωριό Ντεμπαλτσέβε.

Ο Adam Osmayev, διοικητής του φιλο-ουκρανικού Τάγματος Dudayev, με βάση την Lysyschansk, τον Φεβρουάριο του 2015. (Olya Engalycheva)

Ο Osmayev, ο νέος διοικητής που μίλησε μαζί μου στο Luhansk πριν από ένα μήνα, εξέφρασε απογοήτευση για τον τρόπο με τον οποίο η ρωσική επιρροή άλλαξε την Τσετσενία. «Αυτό που έκαναν ο Πούτιν κι ο Καντίροφ για την τσετσενική κοινωνία είναι απίστευτο. Είναι εντελώς ξένο στον πολιτισμό μας», είπε. «Είναι γελοίο το γεγονός ότι ο λαός μας πηγαίνει να πολεμήσει και να πεθάνει σε κάποιον μακρινό πόλεμο στην Μέση Ανατολή». Ο Osmayev επέμεινε ότι οι μαχητές του αποτελούν πρόκληση όχι μόνο για την Ρωσία αλλά και για τα ριζοσπαστικά ισλαμικά κινήματα, υποστηρίζοντας όλα όσα μισούν οι εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως το ISIS.