Η κάθαρση του Κιέβου

Το δεύτερο νομοσχέδιο, το οποίο ανοίγει τα μυστικά αρχεία της αστυνομίας, θα επιτρέψει στους πολίτες να αποκτήσουν πρόσβαση στα αρχεία της KGB. Αυτό αποτελεί ένα χτύπημα υπέρ της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Οι λόγοι είναι προφανείς: Ένα ώριμο έθνος πρέπει να γνωρίζει το παρελθόν του, οι εγκληματίες πρέπει να προσαχθούν σε δίκη και η εσωτερική λειτουργία της σοβιετικής μυστικής αστυνομίας πρέπει επιτέλους να τεθεί υπό δημόσιο και ιδιωτικό έλεγχο. Την ίδια στιγμή, μπορεί να πληγούν αθώοι από αβάσιμες φήμες που περιέχονται στις εκθέσεις της μυστικής αστυνομίας. Αν η Ουκρανία, όμως, ακολουθήσει το παράδειγμα της Γερμανίας και άλλων μετα-κομμουνιστικών κρατών που άνοιξαν επίσης τα αρχεία της μυστικής αστυνομία τους, μπορεί να θεσπιστεί μια σειρά ρυθμιστικών ελέγχων για την προστασία των αθώων. Επιπλέον, η συντριπτική πλειοψηφία των υφιστάμενων εγγράφων της KGB είναι από την εποχή πριν ή αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ˑ τα πιο πρόσφατα έγγραφα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν κάποιους Ουκρανούς καταστράφηκαν από την KGB ή μεταφέρθηκαν στην Μόσχα.

Το τρίτο νομοσχέδιο δίνει ένα τέλος στο ψέμα του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου», που ήταν η στρεβλή ερμηνεία της Σοβιετικής Ένωσης σχετικά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με την σοβιετική εκδοχή, ο πόλεμος άρχισε με την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα στις 22 Ιουνίου του 1941, όταν η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Σοβιετική Ένωση. Το νομοσχέδιο αυτό αποτελεί επίσημη αναγνώριση ότι ο πόλεμος στην πραγματικότητα ξεκίνησε με την ναζιστικο-σοβιετική εισβολή στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939. Είναι επίσης μια αναγνώριση της διετούς περιόδου του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ (1939-1941), όταν η Σοβιετική Ένωση συνεργάστηκε ενεργά και προώθησε τα συμφέροντα των Ναζί στην Ανατολική Ευρώπη, θέτοντας έτσι τις βάσεις για το Ολοκαύτωμα. Με την απομυθοποίηση του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, η Ουκρανία θα πρέπει τελικά να αντιμετωπίσει τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν από τους σοβιετικούς στρατιώτες εκείνη την χρονική περίοδο -όπως τους μαζικούς βιασμούς στην Γερμανία και την Ουγγαρία το 1945. Οι δράστες έχουν ως επί το πλείστον πεθάνει, αλλά η γνώση των παραπτωμάτων τους θα διαλύσει τελικά τις ψευδαισθήσεις που προωθήθηκαν από το σοβιετικό καθεστώς. Διορθώνοντας την ιστορία, η Ουκρανία θα είναι σε θέση να σημειώσει πρόοδο σε σχέση τόσο με την ελευθερία όσο και με την δικαιοσύνη.

Το τέταρτο νομοσχέδιο απαγορεύει την «προπαγάνδα των κομμουνιστικών ή /και εθνικοσοσιαλιστικών ολοκληρωτικών καθεστώτων» στην Ουκρανία. Εκτός από την υποστήριξη της αφαίρεσης των κομμουνιστικών μνημείων και δημοσίων συμβόλων και την μετονομασία δρόμων και πόλεων, το νομοσχέδιο επιχειρεί να διακρίνει μεταξύ των πραγμάτων που προωθούν κομμουνιστικά και ναζιστικά καθεστώτα, τα οποία είναι απαγορευμένα, και εκείνων που εκφράζουν απόψεις υπέρ του καθεστώτος, που δεν θα θεωρούνται παράνομα. Το ουκρανικό κοινοβούλιο στις 23 Απριλίου έκανε κάποιες σημαντικές διορθώσεις στο νομοσχέδιο, καθορίζοντας τις κατηγορίες συμβόλων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του νόμου, αλλά οι επικριτές έχουν δίκιο όταν λένε ότι η γραμμή μεταξύ των φανερά κομμουνιστικών απόψεων και της προπαγάνδας είναι εγγενώς θολή. Παρόλα αυτά, η αρχή της απαγόρευσης των δύο καθεστώτων που επέφεραν τόσους πολλούς θανάτους και καταστροφές στην Ουκρανία είναι λογική, ακόμα κι αν η εφαρμογή αυτού του νομοσχεδίου ίσως οδηγήσει σε κάποιες διαμαρτυρίες, καθώς τίθεται σε εφαρμογή.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτό το τελευταίο νομοσχέδιο ίσως αποδειχθεί διχαστικό, ιδιαίτερα σε τμήματα της ουκρανικής κοινωνίας που είναι ακόμα προσκολλημένα στο σοβιετικό παρελθόν της χώρας. Δεν είναι βέβαιο, όμως, ότι η δημόσια κατακραυγή κατά της ανατροπής των αγαλμάτων του Λένιν θα αυξήσει την δημόσια ανησυχία σχετικά με τον πόλεμο με την Ρωσία, την πιθανή κλιμάκωση των ενεργειών του Πούτιν και την οικονομική λιτότητα ως αποτελέσματα της σύγκρουσης. Σε κάθε περίπτωση, η πραγματική δημόσια συζήτηση σχετικά με τις οδυνηρές πτυχές του παρελθόντος της Ουκρανίας έχει καθυστερήσει ήδη αρκετά. Επιπλέον, η αντιμετώπιση και η υπέρβαση των σχέσεων της Ουκρανίας με τον ολοκληρωτισμό είναι απαραίτητη για την φιλοδυτική πορεία της χώρας.

Εν ολίγοις, η Ουκρανία μπορεί να είναι στα πρόθυρα μιας αποφασιστικής ρήξης με το κομμουνιστικό της παρελθόν που επέφερε τόσους θανάτους και, μέχρι πρόσφατα, συνέχισε να ασκεί την ειδεχθή επιρροή του. Το διαζύγιο από το παρελθόν της θα είναι αμφιλεγόμενο και μπερδεμένο. Αλλά η αντιπαράθεση είναι η ψυχή της δημοκρατίας, ενώ μια έντονη δημόσια συζήτηση θα μπορούσε μόνο να ενισχύσει τόσο την ελευθερία και την δικαιοσύνη στην Ουκρανία όσο και την διαρκή της μετάβαση σε μια ελεύθερη, ανεκτική, δίκαιη και ανοικτή κοινωνία.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2015-04-28/kievs-purge