Τα Βαλκάνια διασπασμένα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τα Βαλκάνια διασπασμένα

Οι διαδηλώσεις στην πΓΔΜ είναι μόνον η αρχή

Η πΓΔΜ είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των συνεπειών της σποραδικής προσοχής. Με την έντονη διεθνή βοήθεια να ακολουθεί το ξέσπασμα των εχθροπραξιών μεταξύ των εθνοτικών «Μακεδόνων» και των Αλβανών το 2001, η χώρα σημείωσε σταθερή πρόοδο στην οικοδόμηση κοινών δημοκρατικών θεσμών. Το 2006, ο σημερινός πρωθυπουργός Νίκολα Γκρουέφσκι ανέλαβε τα καθήκοντά του. Μετά από τέσσερις όλο και πιο αμφίβολες εκλογές, έχει καταφέρει να εδραιώσει την εξουσία του εξουθενώνοντας το δικαστικό σώμα, περιθωριοποιώντας την αντιπολίτευση και διαλύοντας τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης. Το 2007, η πΓΔΜ κατατασσόταν στο νούμερο 36, μπροστά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου του Freedom House. Πέρυσι, η πΓΔΜ βυθίστηκε στο 123, μαραζώνοντας με την Βενεζουέλα. Η οικονομία της χώρας, εν τω μεταξύ, συνεχίζει να επιπλέει εξαιτίας μιας απότομης και μη βιώσιμης αύξηση του δανεισμού.

12052015-2.jpg

Μια κοπέλα φωνάζει αντικυβερνητικά συνθήματα μπροστά στο αρχαιολογικό μουσείο των Σκοπίων, στις 7 Μαΐου 2015. Πολλές εκατοντάδες ανθρώπων ζητούσαν την παραίτηση του πρωθυπουργού Nikola Gruevski. OGNEN TEOFILOVSKI / REUTERS

Όντας ακόμα μεταξύ των νεότερων ηγετών της περιοχής, ο Γκρουέφσκι θα ήταν άνετος έχοντας ακόμα χρόνια για να παραμείνει στην εξουσία, αν δεν ήταν ένα σκάνδαλο τηλεφωνικών υποκλοπών που αποκάλυψε την εκπληκτική έκταση της κρατικής κακοποίησης. Δημοσιοποιημένες σε τακτά χρονικά διαστήματα από την αντιπολίτευση, υποκλαπείσες τηλεφωνικές κλήσεις φέρονται να περιγράφουν την άμεση ενορχήστρωση οικονομικής και εκλογικής νοθείας από την κυβέρνηση, μαζική ηλεκτρονική παρακολούθηση, στοχοποίηση πολιτικών αντιπάλων για εγκλήματα, και ακόμη και δολοφονίες. Στην πιο συγκλονιστική αποκάλυψη, που δημοσιοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι φέρεται να ακούγονται να συνωμοτούν για να καλύψουν ένα αμφίβολο τροχαίο ατύχημα που στοίχισε την ζωή ενός διακεκριμένου επικριτή της κυβέρνησης. Μια άλλη καταγραφή φαίνεται να εμπλέκει την κυβέρνηση στο κρύψιμο «κάτω από το χαλί» μιας περίπτωσης κατά την οποία η αστυνομία είχε χτυπήσει ένα νεαρό ρέιβερ μέχρι θανάτου. Ο Γκρουέφσκι και άλλα κυβερνητικά στελέχη έχουν αρνηθεί τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι οι υποκλοπές είναι δουλειά απροσδιόριστων «ξένων πρακτόρων» που επιδιώκουν την αποσταθεροποίηση της χώρας.

Σε απάντηση, αυτό το μήνα, χιλιάδες νέοι «Μακεδόνες» αψήφησαν τα ΜΑΤ για να διαμαρτυρηθούν. Αυτοί και η αντιπολίτευση απαιτούν ο πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του να παραδώσουν την εξουσία σε μια υπηρεσιακή κυβέρνηση που θα οργανώσει νέες εκλογές, ενώ θα προχωρούν ανεξάρτητες έρευνες για τις αποκαλύψεις. Με τις εντάσεις να αυξάνονται, η αντιπολίτευση έχει κάνει έκκληση για μαζική διαδήλωση την επόμενη εβδομάδα. Αντιμετωπίζοντας σοβαρές νομικές και προσωπικές συνέπειες αν αυτός και η ομάδα να παραιτηθούν, ο Γκρουέφσκι φαίνεται έτοιμος να το παλέψει μέχρι το τέλος, αφήνοντας την σταθερότητα της πΓΔΜ στον αέρα.

Οι επιπτώσεις της συγκλονιστικής βίας του Σαββατοκύριακου στο Κουμάνοβο είναι τόσο απρόβλεπτες όσο μυστηριώδεις είναι και οι συνθήκες της σύγκρουσης. Υπάρχει προηγούμενο στην πΓΔΜ για αμφίβολες μάχες με δήθεν τρομοκράτες, συμπεριλαμβανομένης εκείνης το 2002, όταν επτά μετανάστες από το Πακιστάν και την Ινδία πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν από την αστυνομία σε ένα εξαιρετικά ύποπτο περιστατικό. Ένα δικαστήριο της πΓΔΜ τελικά έκρινε τον πρώην υπουργό Εσωτερικών άμοιρο ευθυνών για τις δολοφονίες. Τον περασμένο μήνα, ένας εκπρόσωπος της αστυνομίας της πΓΔΜ ισχυρίστηκε ότι 40 Αλβανοί ριζοσπάστες επιτέθηκαν σε αστυνομικό φυλάκιο στα σύνορα με το Κοσσυφοπέδιο, αλλά ούτε το ΝΑΤΟ ούτε η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου μπόρεσε να επιβεβαιώσει οποιαδήποτε τέτοια δραστηριότητα.

Κατά ειρωνικό τρόπο, οι πυροβολισμοί μεταξύ της αστυνομίας της πΓΔΜ και των δήθεν Αλβανών ριζοσπαστών έρχονται καθώς οι διεθνοτικές σχέσεις στην χώρα έχουν κάνει εντυπωσιακά άλματα. Για πρώτη φορά στα 24 χρόνια της ιστορίας της ως ένα σύγχρονο ανεξάρτητο κράτος, Αλβανοί και «Μακεδόνες» φαίνονται σε μεγάλο βαθμό ενωμένοι στον αγώνα κατά της εκλαμβανόμενης ως δικτατορίας. Με σχεδόν όλα τα τηλεοπτικά κανάλια κάτω από την λαβή της κυβέρνησης, είναι ο Alsat, ένας αλβανικής ιδιοκτησίας σταθμός, που μεταδίδει τις υποκλοπές και προσφέρει εκτεταμένο χρόνο στις φωνές της αντιπολίτευσης, μια αξιόλογη χειρονομία αλληλεγγύης. Αλβανικές ιστοσελίδες έχουν δημοσιεύσει αιχμηρά αντικυβερνητικά σχόλια από εθνοτικούς «Μακεδόνες», κάτι που ήταν σε μεγάλο βαθμό ανήκουστο στον παραδοσιακά εθνοτικά διαιρεμένο κλάδο των μέσων ενημέρωσης. Οι εκπομπές έχουν προξενήσει αυξανόμενη αμηχανία, τόσο για τα κυβερνώντα όσο και για τα αντιπολιτευόμενα αλβανικά πολιτικά κόμματα, τα οποία έχουν περιέργως σιωπήσει μπροστά στο τεράστιο σκάνδαλο.

Η διεθνής κοινότητα μπορεί να παίξει αποφασιστικό ρόλο στο να φέρει τα πράγματα σε μια ειρηνική επίλυση, αλλά μέχρι στιγμής η αντίδρασή της ήταν αβέβαιη. Μόνο ο Γερμανός πρέσβης ζήτησε ανοιχτά από την κυβέρνηση να παραιτηθεί. Στον απόηχο της πρόσφατης βίας, η πρεσβεία των ΗΠΑ συμπαρατάχθηκε με την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) καλώντας, κατ’ απίστευτο τρόπο, «τους ηγέτες της χώρας να ενώσουν τις προσπάθειές τους και να συμμετάσχουν σε διάλογο για όλα τα θέματα που αντιμετωπίζει η χώρα».