Το παραπάτημα της Μέρκελ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το παραπάτημα της Μέρκελ

Πώς απέτυχε ο γερμανικός πραγματισμός
Περίληψη: 

Αδιαφορώντας για την αδικία του συστήματος του ευρώ, πολλοί Γερμανοί εξακολουθούν να πιστεύουν στο επιχείρημα που βοήθησε να ξεκινήσει το νέο νόμισμα πριν ένα τέταρτο του αιώνα -ότι ο ανταγωνισμός της ελεύθερης αγοράς και η ένταξη στην ΕΕ ωφελούν όλους.

Ο GREGORY FEIFER είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Russians: The People Behind the Power.

Σπάνια αποτυγχάνει το πολιτικό ένστικτο της Γερμανίδας καγκελάριου Άνγκελα Μέρκελ τόσο άσχημα όπως συνέβη αυτόν τον μήνα. Κατά την διάρκεια ενός τηλεοπτικού φόρουμ νεολαίας [1], είπε σε μια 13χρονη Παλαιστίνια πρόσφυγα που ονομάζεται Reem Sahwil, η οποία μόλις είχε κοινοποιήσει ότι η ίδια και η οικογένειά της αντιμετωπίζει πιθανή απέλαση καθώς η αίτηση οριστικής παραμονής τους είχε βαλτώσει τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ότι το νεαρό κορίτσι ήταν «καλός άνθρωπος» αλλά ότι «η πολιτική είναι σκληρή» και «μερικοί [μετανάστες] θα πρέπει να πάνε στο σπίτι τους». Όταν η Reem ξέσπασε σε κλάματα, η Μέρκελ φάνηκε ταραγμένη και της έδωσε ένα απαλό αλλά λακωνικό χτύπημα στην πλάτη. Λίγο μετά, θυμωμένα σχόλια πλημμύρισαν το Twitter στο hashtag Merkelstreichelt (το χτύπημα της Μέρκελ). Αργότερα, ο συγγραφέας Evgeny Morozov έγραψε σχετικά με τον ρόλο του Βερολίνου στην ελληνική συμφωνία διάσωσης, στο tweeter [2]: «Αυτή η εβδομάδα ήταν φανταστική για την γερμανική δημόσια διπλωματία. Το μόνο που έλειπε ήταν η Μέρκελ να κάνει τα παιδιά των προσφύγων να κλαίνε».

Ο περιβόητος ρεαλισμός της Μέρκελ που την βοήθησε να γίνει η πιο ισχυρή πολιτικός της Ευρώπης, χτύπησε σαν μπούμερανγκ όταν ήρθε αντιμέτωπη με την κοινωνική πραγματικότητα της πολιτικής της: Εδώ ήταν μια κοπέλα που πληγώθηκε παρά το γεγονός ότι έπαιξε σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού. Η αντίθεση φάνηκε να χτυπά στην καρδιά του μηνύματος του Βερολίνου ότι το σύστημά του λειτουργεί.

Η κακή δημοσιότητα έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή. Η θέση της Μέρκελ προς την ελληνική συμφωνία διάσωσης έχει αυξήσει την κριτική στην Ευρώπη και πέραν αυτής ότι όχι μόνο είναι υπερβολικά απαιτητική αλλά είναι και μη ρεαλιστική. Καθώς οι διάφορες πλευρές θα διαπραγματεύονται τους όρους της συμφωνίας κατά τις προσεχείς εβδομάδες, οι Γερμανοί πολιτικοί καλά θα κάνουν να επανεκτιμήσουν τις λανθασμένες υποθέσεις επί των οποίων έχουν οικοδομήσει τις πολιτικές τους: Όταν πρόκειται για το ευρωπαϊκό σχέδιο, μεγάλο μέρος του πραγματισμού της Γερμανίας είναι ένας μύθος.

Η αρχική επιθυμία της Μέρκελ να συμπάσχει με την νεαρή Παλαιστίνια προκάλεσε μια εικόνα που το κεντροδεξιό κόμμα της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης έχει εργαστεί σκληρά για να προωθήσει: Εκείνη της καγκελαρίου ως mutti ή αλλιώς «μαμάς». Αλλά είναι δύσκολο να εμφανιστεί κάποιος ως καλοπροαίρετος αν και αυστηρός φροντιστής όταν είναι αρχηγός ενός κράτους που, παρά το γεγονός ότι είναι η πλουσιότερη χώρα της Ευρώπης, θέλει να αποθαρρύνει την άφιξη των προσφύγων που εγκαταλείπουν συγκρούσεις στην Αφρική και την Μέση Ανατολή. Η Reem φώτισε επίσης τις λανθασμένες υποθέσεις πίσω από την γερμανική μεταναστευτική πολιτική -ότι οι φτωχοί μετανάστες και πρόσφυγες από την Αφρική και την Μέση Ανατολή απειλούν να επιβαρύνουν το γερμανικό κράτος. Τα χωρίς [ξενική] προφορά γερμανικά και οι ευγενικοί τρόποι της Reem λένε μια διαφορετική μεταναστευτική ιστορία από εκείνη που η Μέρκελ προσπάθησε να πουλήσει στο γερμανικό κοινό –μια ιστορία που περιστρέφεται γύρω από την λογική ότι «δεν μπορούμε να υποδεχτούμε ολόκληρη την Αφρική». Η Reem είναι ακριβώς το είδος των φιλόδοξων μεταναστών που η κυβέρνηση λέει ότι χρειάζεται ώστε να αντισταθμιστεί η δημογραφική μείωση του πληθυσμού με το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων παγκοσμίως.

Ο συμβολισμός της αλληλεπίδρασης της Μέρκελ με την Reem είναι αλάνθαστος. Ακριβώς την ώρα που η Γερμανία τελικά αποτινάσσει τις τελευταίες της ανασφάλειες σχετικά με την μεταπολεμική ταυτότητά της ως de facto επικεφαλής της Ευρώπης, ξεκινά προβάλλοντας μια γρανιτένια ακόμη και ανάλγητη εικόνα –ακριβώς τα χαρακτηριστικά από τα οποία οι Γερμανοί έχουν περάσει δεκαετίες προσπαθώντας να αποστασιοποιηθούν.

30072015-1.jpg

Ένας πρόσφυγας σπάει καρύδια με το μπαστούνι του κατά την διάρκεια διαλείμματος πορείας διαμαρτυρίας που διασχίζει την Γερμανία, στο χωριό Borkheide κοντά στο Πότσνταμ, στις 3 Οκτωβρίου 2012. Μια ομάδα περίπου 20 έως 30 εκτοπισθέντων, στεγασμένων επίσημα σε γερμανικά στρατόπεδα προσφύγων, αγνόησαν μια επίσημη διαταγή που περιορίζει τις κινήσεις τους και ξεκίνησαν μια πορεία 500 χιλιομέτρων σε ολόκληρη την χώρα για να διαμαρτυρηθούν για αυτό που αποκαλούν απάνθρωπη μεταχείριση από τις Αρχές. THOMAS PETER/REUTERS
------------------------------------------

Η προσέγγιση της Μέρκελ στην Ελλάδα προσέθεσε στην γενικότερη ειρωνεία. Παρά το επιχείρημα της Γερμανίας ότι το να παίζεις με τους καθιερωμένους κανόνες είναι και σοφό και δίκαιο, μια αυξανόμενη διεθνής συναίνεση υποστηρίζει ότι το τρίτο πακέτο διάσωσης, ένα πακέτο 86 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αντάλλαγμα για περισσότερη λιτότητα, δεν είναι συμφωνία αλλά τιμωρία που θα οδηγήσει μια ήδη φτωχοποιημένη χώρα στο να καταρρεύσει. Κάποιοι το αποκαλούν εκβιασμό. Πολλοί το θεωρούν έναν θρίαμβο του στενού ατομικού συμφέροντος υπό την αιγίδα της ευρωπαϊκής ενότητας.

Οι Γερμανοί προώθησαν την συμφωνία με τον ισχυρισμό ότι η δική τους οικονομική ανάκαμψη πριν από μια δεκαετία ήταν αποτέλεσμα σκληρών εργασιακών μεταρρυθμίσεων του πρώην καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ και ότι η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει μια παρόμοια στρατηγική προκειμένου να ανακάμψει. Αλλά αυτό δεν ήταν όλη η ιστορία. Στην πραγματικότητα, η δημιουργία του ευρώ το 1999 έδωσε σημαντική ώθηση [3] στην Γερμανία, δίνοντας στην ατμομηχανή των εξαγωγών της ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην ευρωζώνη σε βάρος των άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Αδιαφορώντας για την αδικία του συστήματος του ευρώ, πολλοί Γερμανοί εξακολουθούν να πιστεύουν στο επιχείρημα που βοήθησε να ξεκινήσει το νέο νόμισμα πριν ένα τέταρτο του αιώνα -ότι ο ανταγωνισμός της ελεύθερης αγοράς και η ένταξη ωφελούν όλους.