Υψώνοντας το τείχος | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Υψώνοντας το τείχος

Η διαμάχη στην Ουγγαρία για τη μετανάστευση

Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για την Ευρώπη ότι η Ουγγαρία απέχει πολύ από το να είναι μόνη στα αντι-μεταναστευτικά συναισθήματά της. Κάθε δύο χρόνια, η ουγγρική «δεξαμενή σκέψης» Political Capital Institute (με τους οποίους είμαστε συνδεδεμένοι) δημοσιοποιεί τον Δείκτη Ζήτησης Ακροδεξιού Εξτρεμισμού [7]. Ο δείκτης έχει αποδείξει ότι η «πλατωνική ξενοφοβία», οι προκαταλήψεις κατά των μεταναστών χωρίς την παρουσία των μεταναστών, είναι μια κυρίαρχη τάση σε όλη πολλές χώρες της κεντρικής-ανατολικής Ευρώπης. Ενώ τα αισθήματα κατά των μεταναστών στην Ουγγαρία έχουν φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ, ο αριθμός των πραγματικών μεταναστών (αλλοδαπών πολιτών που ζουν σε άλλο κράτος μόνιμα) είναι αμελητέος στην χώρα -κυμαίνεται γύρω στο 1,4% του συνολικού πληθυσμού. Οι ερωτηθέντες έδειξαν επίσης μια τάση προς τον «σοβινισμό της πρόνοιας», η ιδέα ότι τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας θα πρέπει να ωφελούν τους γηγενείς πολίτες και όχι τους πληθυσμούς των μεταναστών. Παραδόξως, χώρες της ανατολικής Ευρώπης που αντιμετωπίζουν χαμηλά επίπεδα μετανάστευσης (αλλά είναι διάδρομοι μετανάστευσης σε άλλες, πιο εύπορες χώρες) εμφανίζουν πολύ ισχυρότερα αντι-μεταναστευτικά συναισθήματα από Δυτικές ευρωπαϊκές χώρες που φιλοξενούν πολλούς περισσότερους μετανάστες. Για παράδειγμα, ο πληθυσμός των Ούγγρων που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό ήταν 4,5% το 2014, με τους περισσότερους πολίτες που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό να κατάγονται από γειτονικές χώρες της Ουγγαρίας. Τα ποσοστά πολιτών της Σουηδίας και της Γερμανίας που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό ανέρχονται σε 15,9% και 12,2%, αντίστοιχα. Ωστόσο, μόνο το 6% των Σουηδών και το 11% των Γερμανών επεδείκνυαν ξενοφοβικά αισθήματα το 2013, σε σύγκριση με το 45% των Ούγγρων. Σε άλλες χώρες της κεντρικής-ανατολικής Ευρώπης, τα στοιχεία αυτά είναι επίσης υψηλά: Το 39% των Σλοβάκων και το 32% των Τσέχων φανερώνουν χαρακτηριστικά και σκέψεις που τους χαρακτηρίζουν ως ξενοφοβικούς ή σύμφωνους με τον «σωβινισμό πρόνοιας». Μια δημοσκόπηση του 2013 από το πολωνικό Κέντρο Ερευνών για την Προκατάληψη έδειξε ότι το 69% των Πολωνών δεν θέλουν μη λευκούς μετανάστες να ζουν στην χώρα τους.

Πρόσφατες αντι-μεταναστευτικές απόψεις προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη, δεδομένου ότι, μέχρι πρόσφατα, η μετανάστευση ήταν ένα μη-ζήτημα στον εσωτερικό πολιτικό διάλογο στην περιοχή της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του ευρωβαρόμετρου, τον Οκτώβριο του 2014 μόνο το 1% των Σλοβάκων, το 3% των Ούγγρων, το 7% των Πολωνών και το 8% των Τσέχων θεωρεί τους μετανάστες ως ένα εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα. Για λόγους σύγκρισης, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 37% του πληθυσμού της Γερμανίας που ρωτήθηκε. Αλλά ως αντίδραση στην αυξανόμενη μετανάστευση, οι πολιτικοί έχουν αναγνωρίσει τις πολιτικές ευκαιρίες που έρχονται με την αξιοποίηση των αντι-μεταναστευτικών αισθημάτων. Και έτσι, ακροδεξιά κόμματα και κινήματα έχουν πραγματοποιήσει μαζικές διαδηλώσεις κατά των μεταναστών στην Βουδαπέστη, τη Μπρατισλάβα, το Μπρνο και την Βαρσοβία -με τις διαδηλώσεις στο Μπρνο να γίνονται βίαιες [8].

Οι βασικές πολιτικές δυνάμεις βρίσκονται επίσης στην ευχάριστη θέση να εκμεταλλευτούν την συζήτηση για το μεταναστευτικό της Ουγγαρίας για δικό τους κέρδος. Στο πλαίσιο αυτό, η Ουγγαρία έγινε ένα περιφερειακό μοντέλο: Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίκο επαίνεσε τον Orban για το θάρρος του να κατασκευάσει το τείχος. Η Πλατφόρμα των Πολιτών της Πολωνίας, το μεγάλο κυβερνών κόμμα της χώρας, έχει κάνει δυναμική εκστρατεία κατά της ποσόστωσης για την ανακατανομή των αιτούντων άσυλο εν όψει των εκλογών του τρέχοντος έτους. Η τσεχική κυβέρνηση, επίσης, απέρριψε τις υποχρεωτικές ποσοστώσεις αναδιανομής.

Αντιμετωπίζοντας μια καταδίκη, η κυβέρνηση και οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης της Ουγγαρίας δείχνουν άλλες χώρες που έχουν επίσης κατασκεύασαν φράκτες για να κρατήσουν τους μετανάστες μακριά, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, των Ηνωμένων Πολιτειών, ακόμη και του Ισραήλ. Και σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, η χρήση ενός φράχτη στα σύνορα δεν είναι κάτι εξαιρετικό -είναι μια λύση που έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς σε άλλα έθνη για να αποτρέψουν τους μετανάστες από το να περάσουν. Αν κοιτάξουμε πέρα από τις υποχρεωτικές (αλλά καθόλου έντονες) επικριτικές παρατηρήσεις των Δυτικοευρωπαίων ηγετών, μπορεί να υποτεθεί ότι αρκετοί Δυτικοευρωπαίοι πολιτικοί είναι ευχαριστημένοι που η ουγγρική κυβέρνηση κατασκευάζει το τείχος, θεωρώντας το ως ένα σημάδι ελπίδας ότι οι μεταναστευτικές πιέσεις θα μειωθούν -ακόμη και αν δεν θα τολμούσαν να το πουν δημοσίως.

Αυτό που είναι πολύ πιο προβληματικό από το τείχος είναι το πολιτικό κεφάλαιο που έχει προσδώσει στους υποστηρικτές της αντι-μετανάστευσης. Η αντι-μεταναστευτική ρητορική πλαισιώνει αυτό το ζήτημα μέσα από το πρίσμα του εγκλήματος, της τρομοκρατίας και της κατάχρηση του (ανύπαρκτου) συστήματος κοινωνικής πρόνοιας της Ουγγαρίας. Λαμβάνοντας μια σκληρή στάση έναντι των μεταναστών εν γένει, τα έθνη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης μπόρεσαν να υποδαυλίσουν την οργή, ενώ κινητοποιούσαν το εκλογικό τους σώμα. Αλλά ως εκ τούτου, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, των οποίων ο πληθυσμός μειώνεται με ρυθμό παρόμοιο με εκείνον της δυτικής Ευρώπης, διώχνουν τους μετανάστες πριν καν φτάσουν, χάνοντας δυνητικά οφέλη για το σύνολο του πληθυσμού. Η έλλειψη ιατρών στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, θα μπορούσε να αμβλυνθεί με τη μετανάστευση καλά εκπαιδευμένων ιατρών στην χώρα. Λόγω της σκληρής άποψης του έθνους για τους μετανάστες, ωστόσο, κατά πάσα πιθανότητα θα αποθαρρυνθούν από το να έρθουν.