Ευκαιρία μέσα στο χάος

Ιρακινοί Σιίτες Μουσουλμάνοι, άνδρες της Hashid Shaabi (Λαϊκής Κινητοποίησης) κρατούν πορτρέτα (από εμπρός προς τα πίσω) του εκλιπόντος ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Χομεϊνί, του εκλιπόντος Ιρακινού Σιίτη κληρικού Μοχάμεντ Μπακίρ αλ-Σαντρ, και του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ κατά την διάρκεια μιας παρέλασης που σηματοδοτεί την ετήσια Ημέρα al-Quds ή Ημέρα της Ιερουσαλήμ, την τελευταία Παρασκευή του μουσουλμανικού ιερού μήνα του Ραμαζανιού στην Βαγδάτη, στις 10 Ιουλίου του 2015. THAIER AL-SUDANI / REUTERS
------------------------

Στην Βαγδάτη, τα πήγαν λίγο καλύτερα. Η πίεση αυξανόταν στους Σαντριστές σε σχέση με την λεηλασία που κατέστρεφε την πόλη. Δίκαια ή μη, η κατώτερη τάξη των Σιιτών είχε κατηγορηθεί για κατάφωρα δυσανάλογο μερίδιο αυτής της λεηλασίας, και η οργή πολλών κατοίκων της Βαγδάτης είχε ενταθεί, καθώς οι Σαντριστές θεωρήθηκαν ότι διατηρούσαν τον έλεγχο της φτωχογειτονιές, ενώ επέτρεπαν στους οπαδούς τους να λεηλατούν ελεύθερα το κέντρο της πόλης. Εκπρόσωποι της νεοσύστατης κυβέρνησης του Ιράκ ενθάρρυναν τον Muqtada να καταδικάσει τις λεηλασίες και να βοηθήσει για την αποκατάσταση της τάξης, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Αντ’ αυτού, έκανε τα στραβά μάτια για την εξαφάνιση του προηγούμενου κατεστημένου -με την προϋπόθεση ότι οι πλιατσικολόγοι κατέβαλαν έναν φόρο στους Σαντριστές κληρικούς επί της αξίας της λείας τους. Αυτή η πρόκληση επιβεβαίωσε την δημοφιλή υποψία ότι οι φτωχοί Σιίτες ήταν οι κύριοι ένοχοι για την λεηλασία (με την συνενοχή των Σαντριστών), και η αντίδραση ήταν τέτοια που προκάλεσε ακόμη και την κριτική για τους πρώην συνεργάτες και τους θιασώτες του πατέρα του Muqtada.

Μέσα στους μήνες που ακολούθησαν, η εμφανής επιθετικότητα των Σαντριστών ενάντια στην κατοχή και τους Ιρακινούς εφαρμοστές τους έκανε κερδίσουν σημαντική διεθνή διάκριση -ιδίως καθώς η λαϊκή δυσαρέσκεια για την ξένη κατοχή αυξανόταν. Ωστόσο, ακόμη και αυτό, το μεγαλύτερο αρχικό επίτευγμά τους, ήρθε με σημαντικές επιφυλάξεις. Με άμεσους, πρακτικούς όρους, αυτό οδήγησε τους Σαντριστές σε μια σειρά από καταστροφικές ήττες στο πεδίο της μάχης (κυρίως στην Νατζάφ το καλοκαίρι του 2004). Λιγότερο έντονα, αλλά όχι με λιγότερη επίδραση, επίσης επιδείνωσε περαιτέρω την φήμη τους για απερισκεψία και στρατηγική μυωπία.

Έτσι, οι Σαντριστές εδραίωσαν την φήμη τους ως επιθετικά αουτσάιντερ κατά την αρχική φάση της μετα-Σαντάμ εποχής. Σε πολιτικό επίπεδο, η αμείλικτη αντίθεσή τους στις δυνάμεις της συμμαχίας, και στα κόμματα των Σιιτών που συνεργάζονταν με την κατοχή, σιγούρεψαν την επίσημη περιθωριοποίησή τους. Παρομοίως, η πρόκληση αστάθειας από μεριάς τους τούς έχει καταστήσει ευρέως αντιδημοφιλείς μεταξύ του γενικού πληθυσμού. Αντί να μαλακώσουν την στάση τους, ωστόσο, οι Σαντριστές αγκάλιασαν την θέση τους ως αουτσάιντερ –σχηματίζοντας την δική τους σκιώδη κυβέρνηση, αυξάνοντας ολοένα και περισσότερο την μαχητικότητά τους με λόγια και πράξεις, και ποντάροντας σε μια καταφανή διεκδίκηση να γίνουν ο μεγαλύτερος σιιτικός αντίπαλος της νέας πολιτικής τάξης του Ιράκ.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΣΑΝΤΡΙΣΤΩΝ

Η θρησκευτική βία -η οποία ξεκίνησε ως ένα υπόγειο ρεύμα μέσα στην εξέγερση των Σουνιτών, κέρδισε δυναμική κατά την διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού του 2004, και εντάθηκε δραματικά στο γενικότερο πλαίσιο των εκλογών του Ιανουαρίου του 2005 –μετέβαλε το στρατηγικό τοπίο του Ιράκ με διάφορους τρόπους προς άμεσο όφελος των Σαντριστών. Πιο κριτικά, η άνοδος της αλ Κάιντα στο Ιράκ και ο άγριος σεχταρισμός των Σουνιτών τζιχαντιστών ανάγκασε την σιιτική ελίτ να βάλει στην άκρη την διαμάχη της με τους Σαντριστές και να τους προσεγγίσουν, έστω και επιφυλακτικά, στο όνομα της θρησκευτικής αλληλεγγύης.

Η άνοδος των Σαντριστών συνεχίστηκε με ταχύ ρυθμό με την κλιμάκωση της θρησκευτικής βίας μέχρι το 2005 και το 2006. Η κλίμακα των θανάτων και η προκύπτουσα κοινωνική πόλωση αυξήθηκαν σε τέτοια επίπεδα που οι παρατηρητές χαρακτήρισαν την σύρραξη ως εμφύλιο πόλεμο. Καθώς οι σιιτικές γειτονιές μέσα και γύρω από την Βαγδάτη υπέφεραν από καταστροφικές επιθέσεις με μαζικούς θανάτους -και ούτε οι Ιρακινοί, ούτε οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις αποδείχθηκαν ικανοί να ασφαλίσουν τον πληθυσμό- ο Στρατός Mehdi αναδείχθηκε ως το απαραίτητο προπύργιο των Σιιτών αμάχων κατά της σουνιτικής τζιχάντ. Παράλληλα, στην πολιτική σφαίρα, η ένταξη των Σαντριστών στην κυβερνώσα Ενωμένη Ιρακινή Συμμαχία έφερε αυξημένη ισχύ, αύξηση εσόδων και ενίσχυση του κύρους τους. Οι Σαντριστές και οι παραστρατιωτικοί τους ανήλθαν έτσι σε θέσεις προηγουμένως αδιανόητης επιρροής κατά την διάρκεια ενός εξαιρετικά σύντομου χρονικού διαστήματος, με τον Muqtada να χαιρετίζεται ως ένας «άνθρωπος που φτιάχνει βασιλιάδες» στα υψηλότερα επίπεδα της ιρακινής πολιτικής σκηνής, και τον Στρατό Mehdi να παίρνει τον έλεγχο σε απέραντες εκτάσεις στο κεντρικό και νότιο Ιράκ.

Γυναίκες του Στρατού Mehdi πιστές στον Σιίτη κληρικό Moqtada al-Sadr παρελαύνουν στην Najaf, στις 21 Ιουνίου 2014. AHMAD MOUSA / REUTERS
-----------------------------

ΠΡΟΔΟΣΙΑ, ΕΞΟΡΙΑ ΚΑΙ ΗΤΤΑ