Η επίθεση του Πούτιν για το αέριο

Η επιθετικότητα της Ρωσίας στην Συρία ανανέωσε τις συζητήσεις για τα ρωσικά κίνητρα [1]. Ο James Nixey, επικεφαλής του Προγράμματος Ρωσίας και Ευρασίας στο Chatham House, και η Xenia Wickett, διευθύντρια έργου για τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Chatham House, μάλλον το έθεσαν καλύτερα σε πρόσφατο άρθρο τους: «Γιατί, "λογικά", μια χώρα που λυγίζει υπό την πίεση μιας ανάπηρης οικονομίας και που έχει η ίδια υπάρξει πρόσφατο θύμα της εξτρεμιστικής τρομοκρατίας, να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο στρατιωτικών επιχειρήσεων μακριά από το παραδοσιακό θέατρο της στρατιωτικής εμπλοκής της στον πρώην Σοβιετικό χώρο; Και τι άλλο, εκτός από απώτερα κίνητρα άλλα από εκείνα που έχει δηλώσει επίσημα, θα μπορούσε να εξηγήσει την στόχευση της Ρωσίας εναντίον ομάδων της Συρίας [2], εκτός από τα οχυρά του ISIS;».

Μια απάντηση είναι το φυσικό αέριο. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα από τα ξένα εμπόλεμα μέρη στον πόλεμο της Συρίας είναι χώρες που εξάγουν αέριο με συμφέροντα σε ένα από τα δύο ανταγωνιστικά σχέδια αγωγών που επιδιώκουν να διασχίσουν το συριακό έδαφος για να παραδώσουν ποσότητες φυσικού αερίου είτε από το Κατάρ είτε από το Ιράν στην Ευρώπη. Εν ολίγοις, καθώς το Ιράν αναδύεται από τις διεθνείς κυρώσεις και τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του γίνονται πάλι διαθέσιμα για εξαγωγή, ο πόλεμος του φυσικού αερίου της Συρίας θερμαίνεται.

ΓΡΑΜΜΕΣ ΙΣΧΥΟΣ

Το 1989, το Κατάρ και το Ιράν ξεκίνησαν να αναπτύσσουν το κοίτασμα South Pars / North Dome, το οποίο είναι θαμμένο 3.000 μέτρα κάτω από τον βυθό του Περσικού Κόλπου. Με 51 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγρών συμπυκνωμάτων, είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο. Περίπου το ένα τρίτο του πλούτου του βρίσκεται στα ιρανικά χωρικά ύδατα και τα δύο τρίτα σε εκείνα του Κατάρ.

Από την εποχή αυτής της ανακάλυψης, το Κατάρ έχει επενδύσει πολλά σε μονάδες και τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (liquefied natural gas, LNG) που του επιτρέπουν να μεταφέρει το φυσικό αέριό του σε όλο τον κόσμο με δεξαμενόπλοια. Ωστόσο, η υγροποίηση και η μεταφορά αυξάνουν το συνολικό κόστος και, ιδιαίτερα καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν πέσει, το αέριο του Κατάρ παρέμεινε εύκολα περικομμένο στις ευρωπαϊκές αγορές από το φθηνότερο φυσικό αέριο [που έρχονται] μέσω αγωγών από την Ρωσία και αλλού. Και έτσι, το 2009, το Κατάρ πρότεινε την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου για την αποστολή του αερίου του βορειοδυτικά, μέσω της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, της Συρίας και της Τουρκίας, μια αρχική επένδυση δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα μειώσει το κόστος μεταφοράς σε μακροπρόθεσμη βάση. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, αρνήθηκε να υπογράψει το σχέδιο˙ Η Ρωσία, η οποία δεν ήθελε να δει την θέση της να υπονομεύεται στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, τον πίεσε έντονα να μην υπογράψει.

Αμερικανο-σύριοι διαμαρτύρονται για την ρωσική επέμβαση στην Συρία έξω από ένα ρωσικό προξενικό γραφείο στην Σάντα Μόνικα, στην Καλιφόρνια, στις 6 Οκτωβρίου 2015. LUCY NICHOLSON / REUTERS
---------------------------

Την ίδια στιγμή, το Ιράν, διαισθανόμενο μια ευκαιρία, και μην έχοντας εξαγωγικές υποδομές για τα δικά του τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου, πρότεινε έναν εναλλακτικό αγωγό Ιράν-Ιράκ-Συρίας, που θα αντλεί το ιρανικό αέριο από τον ίδιο χώρο προς τα έξω, μέσω συριακών λιμένων, όπως της Λατάκειας και κάτω από την Μεσόγειο. Η Μόσχα προφανώς ευλόγησε αυτό το έργο, ίσως πιστεύοντας ότι η Ρωσία θα το βρει ευκολότερο να διαπραγματευθεί με το Ιράν (που σε αντίθεση με το Κατάρ, δεν φιλοξενεί μια βάση των ΗΠΑ) για να ελέγξει τις εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη από το Ιράν, την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας και την Κεντρική Ασία [3]. Η ανακοίνωση της συμφωνίας του αγωγού Ιράν-Ιράκ-Συρίας ήρθε το 2011. Τα μέρη υπέγραψαν τα έγγραφα τον Ιούλιο του 2012. Η κατασκευή ήταν προγραμματισμένο να ολοκληρωθεί το 2016, αλλά παρεμβλήθηκαν η Αραβική Άνοιξη και το επερχόμενο χάος στην Συρία.

ΕΙΣΑΓΑΓΕΤΕ ΤΗΝ ΡΩΣΙΑ

Από την έναρξη των εχθροπραξιών, το Ιράν έχει παράσχει ευρεία στήριξη στην κυβέρνηση Άσαντ. Σύμφωνα με μερικούς υπολογισμούς, λειτουργεί περισσότερο ή λιγότερο τον συριακό στρατό, καθώς και τον εφοδιάζει με όπλα και πλέον ακόμη και με στρατεύματα από Φρουρούς της Επανάστασης και τις δυνάμεις Quds. Η Τεχεράνη έχει πολλούς λόγους για να υποστηρίξει τον Άσαντ –η Δαμασκός υπήρξε ένας αξιόπιστος σύμμαχος και κανάλι για την αποστολή όπλων προς την Χεζμπολάχ- και η θέση της Συρίας ως εν δυνάμει οδός διέλευσης για τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράν σίγουρα περιλαμβάνεται σε αυτούς.

Το Κατάρ, εν τω μεταξύ, άρχισε να εργάζεται για την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, χρηματοδοτώντας ομάδες ανταρτών με κατ’ εκτίμηση το ποσό των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ 2011 και 2013. Μέχρι που προσέφερε ανταμοιβή 50.000 δολαρίων για αποστάτες από το συριακό καθεστώς και τις οικογένειές τους, και φιλοξένησε μια βάση στην οποία η CIA έχει εκπαιδεύσει Σύριους αντάρτες. Οι σχέσεις του Κατάρ με την Συρία προηγουμένως ήταν εγκάρδιες -δηλαδή, μέχρι που το Αλ Τζαζίρα του Κατάρ διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο στην υποστήριξη των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης και έδωσε φωνή στις διαμαρτυρίες στην Συρία. Το Κατάρ προσπάθησε επίσης να απομονώσει διπλωματικά τον Άσαντ παραδίδοντας στην αντιπολίτευση την έδρα της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο. Με τον τρόπο αυτό, το Κατάρ έβαλε σε κίνδυνο τις προηγουμένως στενές σχέσεις του με το Ιράν [4].