Ο «πραγματικός» χάρτης της Αφρικής

Το Τσαντ, αντίθετα, ξεχωρίζει ως ένα ανθεκτικό νησί σε μια θάλασσα ανυπαρξίας κράτους στην Σαχάρα. Κάποτε πληττόμενη από φατριαστικούς εμφύλιους πολέμους, η χώρα έχει εξελιχθεί σε έναν δυναμικό περιφερειακό ηγεμόνα. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με την μιλιταριστική χρήση των πετρελαϊκών εσόδων από τον πρόεδρο Ιντρίς Ντεμπί [6], τα οποία έδωσαν ώθηση στην οικονομία της χώρας αναπτύσσοντάς την κατά μέσο όρο 7,8% ετησίως από το 2005.

Η έρημος Σαχάρα, στις 26 Φεβρουαρίου 2011. JUAN MEDINA/REUTERS
---------------------------

Στην Ανατολική Αφρική, είναι η Αιθιοπία που ξεχωρίζει. Αυτό το 2.000 ετών παλαιό και ουδέποτε αποικισμένο κράτος αντέχει παρά τον εχθρικό περίγυρό του. Αν και ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν αμφισβητήσει την υποστήριξη των ΗΠΑ στο καθεστώς της Αιθιοπίας -όπως φαίνεται και από την αμφιλεγόμενη επίσκεψη του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα τον περασμένο Ιούλιο στην χώρα- ο χάρτης ξεκαθαρίζει αυτό το σκεπτικό. Απλούστατα, δεν υπάρχει άλλος πιθανός σύμμαχος που να στέκεται ακόμα στην περιοχή.

Σε αμφότερες την Δυτική και την Ανατολική Αφρική, η κρατική πρόσβαση τείνει να είναι ασθενέστερη εκεί όπου έχει εξαπλωθεί το ριζοσπαστικό Ισλάμ. Σχεδόν όλοι οι πιο αμφισβητούμενοι εδαφικοί χώροι, όπως το Μάλι, ο Νίγηρας, η βόρεια Νιγηρία στα δυτικά και η Σομαλία στα ανατολικά έχουν μουσουλμανικές πλειοψηφίες και έχουν υποστεί ισλαμιστικές εξεγέρσεις: Η «Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ» στο Μάλι και τον Νίγηρα˙ η Boko Haram στην Νιγηρία˙ και η αλ Σαμπάμπ στην Σομαλία.

Το μοτίβο των αποτυχημένων κρατών της Δυτικής και της Ανατολικής Αφρικής αντιστοιχεί επίσης σε μεγάλο βαθμό με τις διαδρομές που έχουν φέρει χιλιάδες μετανάστες στις ακτές της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια. Η εδαφική κατάρρευση των κρατών αυτών θα μπορούσε όχι μόνο να είναι η αιτία της μετανάστευσής τους, αλλά και αυτό που την κάνει να μπορεί να πραγματοποιηθεί.

Στην Κεντρική Αφρική, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έχει ακόμη να επαναβεβαιώσει την πραγματική της εξουσία στις ανατολικές περιοχές της σχεδόν 15 χρόνια μετά την έναρξη της υποτιθέμενης μετάβασή της μετά τον πόλεμο. Παρά την ανάπτυξη των δυνάμεων του ΟΗΕ, δεκάδες πολιτοφυλακές συνεχίζουν να περιφέρονται στις ανατολικές επαρχίες της.

Αντίθετα, δεν υπάρχει ούτε ένας κόκκος γκρι στη Νότια Αφρική. Ακόμη και με την Ζιμπάμπουε σε σχετικό χάος, η περιοχή είναι σχεδόν εντελώς χωρίς γκρι στον χάρτη. Στην Αγκόλα ή τη Νότια Αφρική, αυτό μπορεί να αντανακλά τον πραγματικό έλεγχο˙ ενώ σε άλλες, όπως η Ζάμπια, αυτό μπορεί να σημαίνει έλλειψη αμφισβήτησης προς το κράτος, παρά την πιο αδύναμη ισχύ του. Ανεξάρτητα της όποιας αξίας του, αυτό το μοτίβο συσχετίζεται με τα υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα και τις μεγαλύτερες δημοκρατικές βαθμολογίες σε αυτή την περιοχή.

Παραδόξως, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μαθήματα από αυτόν τον ρεαλιστικό χάρτη της Αφρικής είναι το πόσο έχει αλλάξει από το παρελθόν. Η ήπειρος ίσως να είχε πολύ λιγότερες γκρίζες ζώνες πριν από δύο ή τρεις δεκαετίες. Από την άλλη πλευρά, θα υπήρχαν πιο πολλές γκρίζες ζώνες κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Αφρικής πριν από περίπου πέντε χρόνια. Εκείνη την εποχή, οι επαναστάτες προέλαυναν στο Αμπιτζάν στην Ακτή Ελεφαντοστού μετά από δέκα χρόνια εμφυλίου πολέμου και η Γουινέα-Μπισάου είχε γίνει ναρκω-κράτος. Αυτή ήταν επίσης σίγουρα η περίπτωση κατά την δεκαετία του 1990 καθώς οι εμφύλιοι πόλεμοι μαίνονταν στην Λιβερία και την Σιέρα Λεόνε. Το Τσαντ και η Αγκόλα θα ήταν πολύ μικρότερα κράτη από ό, τι είναι σήμερα δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα εδάφη τους θα ήταν γκρι. Πιο καταφανώς, η Ρουάντα και η Ουγκάντα, που πλέον είναι καθαροί θύλακες στην σε μεγάλο βαθμό γκρίζα περιοχή του χάρτη, ήταν κάποτε πιο γκρίζες από οποιεσδήποτε άλλες χώρες.

Με άλλα λόγια, ο εδαφικός έλεγχος και η κρατική ανασυγκρότηση είναι δυνατόν να συμβούν, τουλάχιστον για ορισμένους. Αλλά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ισχυρότερες χώρες πλέον (όπως η Αγκόλα, το Τσαντ, η Ρουάντα και η Ουγκάντα) βελτιώθηκαν σε μεγάλο βαθμό από μόνες τους με σχετικά λίγη εξωτερική παρέμβαση. Τελικά, ο βιώσιμος κρατικός σχηματισμός στην Αφρική θα πρέπει πιθανότατα να είναι μια εσωτερική διαδικασία.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved. T

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-11-08/real-map-africa