Η προσφυγική καταστροφή στην Λέσβο

Καθώς ήταν έτοιμη να επιβιβαστεί σε ένα υπερπλήρες φουσκωτό σκάφος από τα τουρκικά [1] παράλια, αργά ένα απόγευμα του Οκτωβρίου, η Χανάν, 22 ετών και έγκυος, αισθάνθηκε να σπάνε τα νερά της. Η τουρκική συμμορία που διακινεί απελπισμένους μετανάστες και αιτούντες άσυλο [2] διαμέσου μιας στενής λωρίδας του Αιγαίου στο ελληνικό νησί της Λέσβου [3] την έσπρωξαν πάνω στο σκάφος ούτως ή άλλως, μαζί με περισσότερα από 50 άλλα άτομα, και την ανάγκασαν να ξεκινήσει.

Η Χανάν γέννησε ένα μωρό στα βράχια στην παραλία της Λέσβου, επικουρούμενη από έναν εθελοντή εργαζόμενο της βοήθειας από την Ισλανδία. Ο φωτογράφος μου και εγώ, που είχαμε έρθει στην Λέσβο για να τεκμηριώσει το Human Rights Watch τα βάσανα εκείνων που κάνουν το επικίνδυνο πέρασμα, φθάσαμε αμέσως μετά. Δίπλα στη νέα μητέρα, βρήκαμε δύο νεαρά κορίτσια να σφαδάζουν από τον πόνο: Οι διακινητές τις είχαν τοποθετήσει στο κάτω μέρος του σκάφους, συσσωρεύοντας δεκάδες ενήλικες επάνω τους, και τα άκρα τους είχαν γίνει μπλε. Αφότου ένας γιατρός και οι εθελοντές τους έκοψαν τα βρεγμένα ρούχα τους, τις ήλεγξαν για τραυματισμούς και βοήθησαν να αποκατασταθεί η κυκλοφορία τους, τα δύο κορίτσια μεταφέρθηκαν μακριά από την παραλία και τελικά συνήλθαν. Με την βοήθεια των εθελοντών, το ίδιο έκανε η Χανάν και το νεογέννητο μωρό της, ο Ahmed.

Πολλοί άλλοι δεν ήταν τόσο τυχεροί. Λίγες ημέρες αφότου η Χανάν έφτασε στην Λέσβο, μια ηλικιωμένη Ιρακινή είχε κάτι που φαινόταν σαν καρδιακή προσβολή κατά την διάρκεια της διαδικασίας επιβίβασης από τις τουρκικές ακτές. Οι λαθρέμποροι επέμειναν η αναίσθητη γυναίκα να επιβιβαστεί ούτως ή άλλως˙ κατά την διάρκεια της διέλευσης, καθώς η βάρκα γέμισε με νερό, πέθανε με τους συνεπιβάτες της στοιβαγμένους από πάνω της. Νωρίτερα αυτό το μήνα, ένα μωρό επτά μηνών με το όνομα Ομάρ στριμώχθηκε μέχρι θανάτου˙ η μητέρα του, μια 17χρονη Σύρια που ταξίδευε μόνη με δύο μικρά παιδιά, δεν ήταν σε θέση να του δημιουργήσει αρκετό χώρο για να αναπνέει καθώς κρατούσε αυτόν και το άλλο παιδί της ανάμεσα στους συνθλιβόμενους επιβάτες.

Άνδρες της ελληνικής ακτοφυλακής ρίχνουν σωσίβιο σε έναν άνθρωπο ο οποίος πήδηξε από ένα ναυαγισμένο φουσκωτό σκάφος κοντά στην Λέσβο, τον Οκτώβριο του 2015. ZALMAÏ /HUMAN RIGHT WATCH
------------------------------------

Τέτοιες τραγωδίες προσφέρουν μόνο μια μερική εικόνα της ανθρωπιστικής έκτακτης ανάγκης που εκτυλίσσεται τώρα στα ύδατα γύρω από την Λέσβο, όπου χιλιάδες μετανάστες από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Συρία [4] και αλλού φτάνουν κάθε μέρα. Μόνο τον Οκτώβριο, δεκάδες άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους παιδιά, έχασαν την ζωή τους προσπαθώντας να φθάσουν στο νησί, το οποίο είναι σχεδόν για όλους η πρώτη στάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα μακρύ ταξίδι προς τις βόρειες και δυτικές ευρωπαϊκές χώρες. Στις 14 Οκτωβρίου, πέντε μέλη μιας λιβανέζικης οικογένειας πνίγηκαν όταν βυθίστηκε η λέμβος τους˙ τέσσερις άλλοι εξακολουθούν να αγνοούνται και θεωρούνται ότι έχουν πνιγεί. Στις 15 Οκτωβρίου, σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής συγκρούστηκε με ένα ξύλινο αλιευτικό σκάφος γεμάτο με μετανάστες. Με την σύγκρουση σκοτώθηκαν τουλάχιστον επτά άτομα, μεταξύ των οποίων ένα μωρό και άλλα τρία παιδιά. Στις 17 Οκτωβρίου, μια υπερπλήρης λέμβος βυθίστηκε στα τουρκικά ύδατα, με τουλάχιστον 12 νεκρούς. Και στις 28 Οκτωβρίου, μια ακόμη θανατηφόρα τραγωδία συνέβη. Τούρκοι λαθρέμποροι γέμισαν ένα μεγάλο αλιευτικό σκάφος με περίπου 300 άτομα και το έστειλαν προς την Λέσβο. Το καθαρό βάρος των ανθρώπων στο πάνω κατάστρωμα του σκάφους το έκανε να καταρρεύσει, συνθλίβοντας όσους ήταν από κάτω. Καθώς το πλοίο βυθίστηκε γρήγορα, εκατοντάδες ρίχτηκαν στο νερό. Ένας από τους Ισπανούς ναυαγοσώστες οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στην καταστροφή σε ένα Jet Ski μου είπε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του πέρασαν τέσσερις ώρες προσπαθώντας να σώσουν τα θύματα, μαζί με την ελληνική ακτοφυλακή, ελληνικά αλιευτικά σκάφη, και ένα καράβι που εστάλη από την Frontex, τον συνοριακό οργανισμό ασφάλειας της ΕΕ. Όταν επέστρεψαν πολύ μετά το σούρουπο, έπρεπε να αποφύγουν τα σώματα των περίπου 30 ατόμων που είχαν πνιγεί, πολλοί από αυτούς παιδιά, είπε. Για μέρες αργότερα, τα σώματα ξεβράζονταν στις ακτές της Λέσβου.

Ο κίνδυνος μόνο θα αυξηθεί καθώς πλησιάζει ο χειμώνας και ο καιρός χειροτερεύει˙ οι άνθρωποι σπεύδουν να κάνουν το πέρασμα πριν πέσει το κρύο, και γιατί φοβούνται ότι η ΕΕ θα ολοκληρώσει μια συμφωνία με την Τουρκία για την πάταξη της λαθραίας διακίνησης ανθρώπων. Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των ατόμων που φθάνουν στην Λέσβο έχει αυξηθεί με εκπληκτικό ρυθμό πρόσφατα, πάνω από τετραπλάσιος μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, όταν περίπου 111.000 άνθρωποι έφτασαν στο νησί, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέσχε η ελληνική ακτοφυλακή. Κάποιες ημέρες φτάνουν μέχρι και 60 σκάφη, πολλά από τα οποία μεταφέρουν τραυματίες ή επιβάτες με υποθερμία.

Μια νύχτα τον Οκτώβριο, με τον άνεμο στα ανοικτά της Λέσβου τόσο ισχυρό που σκίζονταν οι ελληνικές σημαίες και οι σημαίες της ΕΕ στην ξηρά, ήμασταν με μια διεθνή ομάδα εργαζομένων της διάσωσης, όταν έλαβαν ένα τηλεφώνημα από μια ομάδα μεταναστών που βρίσκονταν σε κίνδυνο. Ένας Σύριος είπε ότι το σκάφος του βυθιζόταν γρήγορα, αλλά μόλις που ακουγόταν πάνω από τις κραυγές των τρομοκρατημένων παιδιών επί του σκάφους και τον ήχο του ανέμου. Είπε ότι δεν είχαν καμία ιδέα για την τοποθεσία τους. Και τότε το σήμα κόπηκε και η γραμμή έκλεισε. Μια ελληνική προσπάθεια διάσωσης δεν βρήκε τίποτα. Αργότερα μάθαμε ότι το γεμάτο με νερό σκάφος είχε φτάσει ως εκ θαύματος στην Ελλάδα το επόμενο πρωί. Ο άνθρωπος που μας τηλεφώνησε είχε καλέσει μια επαφή του στην Συρία για να αναφέρει την ασφαλή άφιξή του. Στην συνέχεια άλλαξε την τουρκική κάρτα SIM του με μια ελληνική, και εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος.

ΜΑΣΚΟΦΟΡΟΙ ΕΠΙΤΙΘΕΜΕΝΟΙ