Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική

Πρώτα απ’ όλα, η πρόσφατη έκθεση της ΕΕΕ για το 2015 [5] εξειδικεύει τις δράσεις των πέντε διαστάσεων για την εκπλήρωση των σκοπών της σε συνδυασμό με τους στόχους που πρόκειται να διαπραγματευθεί και να αποφασίσει η σύνοδος στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή [6]. Για το λόγο αυτό, παρατηρείται ότι η βασική προτεραιότητα της έκθεσης αναφέρεται σε μια οικονομία με χαμηλή συμμετοχή του άνθρακα, συνδυάζοντας την ανάπτυξη με διατήρηση χαμηλού επιπέδου αερίων θερμοκηπίου. Η έκθεση χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή οικονομία ως την πιο επιτυχημένη διεθνώς στον τομέα αυτό. Στο σημείο αυτό επανακαθορίζεται ο στόχος της μείωσης των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου σε 40% μέχρι το 2030, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΕ πρόκειται να συνεχίσει να θεωρεί την διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) ως σημαντικό παράγοντα για την διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης. Παράλληλα, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να φροντίσουν, η διείσδυση αυτή και η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο να συνοδεύεται με μια αμοιβή προσανατολισμένη στους κανόνες της αγοράς, σημειοδοτώντας ουσιαστικά την αλλαγή των καθεστώτων στήριξης με βάση εγγυημένες τιμές (FiT) που επιβαρύνουν υπέρμετρα τον καταναλωτή. Άλλωστε, αυτό είναι ήδη υποχρέωση εφαρμογής για τα κράτη-μέλη εντός του 2016.

Στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας, η έκθεση διαπιστώνει ότι καθυστερήσεις που μπορεί να οφείλονται σε έλλειψη οικονομικών πόρων, έχουν ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει η αναμενόμενη πρόοδος στον τομέα των ευκαιριών και των τεχνολογιών. Το 2016, η Επιτροπή πρόκειται να θεσμοθετήσει μέτρα σε ευθυγράμμιση με τους αναθεωρημένους στόχους της σχετικής οδηγίας για το 2030 [7]. Η πλήρως ολοκληρωμένη εσωτερική αγορά ενέργειας, εξακολουθεί να είναι μεταξύ των κυρίων στόχων της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Ακολούθως, η έκθεση χαιρετίζει ιδιαίτερα την λειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης Μάλτας-Ιταλίας (Απρίλιος 2015), την ολοκλήρωση της Eastlink μεταξύ Φινλανδίας-Εσθονίας και της Nordbalt μεταξύ Λιθουανίας-Σουηδίας. Η τελευταία πρόκειται να δώσει την δυνατότητα στις Βαλτικές Χώρες να συμμετάσχουν στο NordPool, ήτοι στην χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας βορειοευρωπαϊκών κρατών, εντός του 2015. Άλλες ηλεκτρικές διασυνδέσεις πρόκειται επίσης να τεθούν σε λειτουργία σύντομα [8].

Η πλωτή μονάδα επαναεροποίησης-αποθήκευσης (FSRU) «Independence» είναι αγκυροβολημένη στον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο λιμάνι Κλαϊπέντα της Λιθουανίας, στις 27 Οκτωβρίου 2014. Η Λιθουανία θα είναι σε θέση να επιβιώσει χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο μετά την έναρξη της λειτουργίας του τερματικού σταθμού LNG, επαναχαράσσοντας τον ενεργειακό χάρτη για τα κράτη της Βαλτικής. Το «Independence» στο λιμάνι Κλαϊπέντα σημαίνει το τέλος του μονοπωλίου του εφοδιασμού από την Ρωσική Gazprom και της απομόνωσης από τις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου. REUTERS/Ints Kalnins
-----------------------------------

Στον τομέα του φυσικού αερίου, η κατασκευή του νέου σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Klaipeda της Λιθουανίας προσφέρει μια διαφοροποίηση της σχετικής πηγής για όλες τις Βαλτικές Χώρες. Διάφορες άλλες περιφερειακές διμερείς συμφωνίες μεταξύ κρατών-μελών, είναι ενδεχόμενο να αναπτύξουν την ασφάλεια του εφοδιασμού και να πολλαπλασιάσουν τις πηγές φυσικού αερίου, με προφανή σκοπό την απεξάρτηση των χωρών αυτών (που κυρίως βρίσκονται στην ανατολική Ευρώπη) από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ωστόσο, η έκθεση διαπιστώνει ότι η περαιτέρω ανάπτυξη διασυνδέσεων φυσικού αερίου σε διμερές ή ακόμα και τριμερές επίπεδο, προσκρούει σε ζητήματα ρυθμιστικού χαρακτήρα και δυσκολιών αδειοδότησης ενώ η υλοποίηση των έργων που έχουν σχεδιασθεί αντιμετωπίζουν βασικά προβλήματα όπως η αδυναμία διασφάλισης κονδυλίων για την κατασκευή, αλλά και εξασφάλισης σε μακροχρόνια βάση ποσοτήτων φυσικού αερίου από πηγές άλλες από το ρωσικό αέριο, σε ανταγωνιστικές τιμές. Να σημειωθεί ότι η απένταξη πολλών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest, PCIs) συνιστά δείγμα πολιτικής σημειοδοσίας για την μείωση των έργων που θα λάβουν οικονομική υποστήριξη από πλευράς της ΕΕ και δεν οφείλεται μόνο σε λόγους οικονομικής λιτότητας. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να αναμένεται η ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών από την ΕΕ, με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη του ανταγωνισμού στις χονδρικές και λιανικές αγορές ενέργειας, με ιδιαίτερη μέριμνα την τήρηση της αρχής της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και την αποφυγή του χαρακτηρισμού των μέτρων ως μη επιτρεπομένων κρατικών ενισχύσεων. Είναι γεγονός ότι, οι αγορές ενέργειας των κρατών μελών εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να μην είναι ανταγωνιστικές και για το λόγο αυτό, κρίθηκε ότι απαιτείται η περαιτέρω εντατικοποίηση των προσπαθειών προς την κατεύθυνση αυτή.

Στον τομέα της ενεργειακής ασφάλειας, της αλληλεγγύης και της εμπιστοσύνης, η έκθεση παρουσιάζεται ιδιαίτερα αναιμική, σε σχέση με την αυξημένη αισιοδοξία που επικρατούσε τα προηγούμενα δυο περίπου χρόνια. Τονίζοντας το ρόλο που έπαιξε η ΕΕ στην διαφορά μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας κατά την περίοδο 2014-15, εκφράζει τον προβληματισμό της για το γεγονός ότι, πολλές εμπορικές εταιρείες σχεδιάζουν την περαιτέρω κατασκευή αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου που να συνδέουν την Ρωσία με την Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Επισημαίνει ότι οι νέοι σχεδιαζόμενοι αγωγοί Nord Stream 3 και 4 δεν πρόκειται να συνεισφέρουν στην περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών φυσικού αερίου, αφού θα διακινήσουν επίσης ρωσικό φυσικό αέριο [9].