Η επίθεση του Ερντογάν στην εκπαίδευση

Στην Τουρκία, όπου υπάρχει μια αύξηση στην ισλαμική θρησκευτικότητα, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ιδρυτής του φιλο-ισλαμιστικού Κόμματος Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης (ΑΚΡ), μετατρέπει ορισμένα δημόσια σχολεία σε θεολογικές σχολές που ονομάζονται imam-hatip (ή παραδοσιακές σχολές για Σουνίτες Μουσουλμάνους κληρικούς), σε μια προσπάθεια να αναθρέψει μια γενιά «θρησκευτικής νεολαίας» [3].

Οι μαθητές που έχουν κακές επιδόσεις στις εξετάσεις για το Γυμνάσιο παραπέμπονται στα imam-hatips όπου μελετούν το Κοράνι για έως και 13 ώρες την εβδομάδα και παίρνουν μαθήματα για την ζωή του προφήτη Μωάμεθ και την αραβική γλώσσα. Ο Ερντογάν έχει καυχηθεί ότι κατά την διάρκεια της θητείας του ως πρόεδρος, οι εγγραφές σε αυτά τα σχολεία [4] αυξήθηκαν από 63.000 σε πάνω από ένα εκατομμύριο. Ο αριθμός των imam-hatips αυξήθηκε κατά 73% [5] μεταξύ 2010 και 2014 και το 13% των Τούρκων σπουδαστών φοιτούν πλέον στα σχολεία αυτά.

Εξοργισμένοι, δεκάδες Τούρκοι γονείς στην Κωνσταντινούπολη δημιούργησαν μια ομάδα υπεράσπισης που ονομάζεται «Κάτω τα χέρια από το σχολείο μου» για την καταπολέμηση της εκπαιδευτικής πολιτικής του Ερντογάν. Τον Ιούνιο του 2014, όταν η κυβέρνηση προσπάθησε να μετατρέψει ένα τοπικό γυμνάσιο σε imam-hatip, η ομάδα κυκλοφόρησε ένα ψήφισμα που συγκέντρωσε γρήγορα 13.000 υπογραφές από άλλους γονείς. Μια νεαρή δικηγόρος από την γειτονιά, η Yasemin Zeytinoglu, μέχρι που έκανε ασφαλιστικά μέτρα προς το Διοικητικό Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης για να σταματήσει την μετατροπή.

Μαθήτριες του γυμνασίου ιμάμ-χατίπ παρελαύνουν κατά την διάρκεια του εορτασμού της Ημέρας της Δημοκρατίας στην Άγκυρα, στις 29 Οκτωβρίου 2015. UMIT BEKTAS / REUTERS
-------------------------------

Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι τελικά «πάγωσαν» την εντολή μετατροπής του σχολείου, δίνοντας στους γονείς μια βραχύβια νίκη. Αλλά το σχολείο σταμάτησε να παίρνει νέους μαθητές και μετά την αποφοίτηση των σημερινών τάξεων, θα ανοίξει ξανά ως εξωσχολικό κέντρο. Μένοντας χωρίς καμία άλλη επιλογή από το να εγγράψουν τα παιδιά τους σε ένα διαφορετικό Γυμνάσιο, κάποιοι γονείς μάς είπαν ότι θεωρούν ότι η κυβέρνηση τους τιμωρεί γιατί διαμαρτυρήθηκαν.

Τον Σεπτέμβριο, κατά την έναρξη του σχολικού έτους του 2014, τα μέλη των Κάτω τα Χέρια έμαθαν ότι 40.000 παιδιά εγγράφηκαν στα imam-hatip [6] χωρίς οι γονείς να δώσουν σχετική άδεια, συμπεριλαμβανομένου του εγγονού του Αρχιραββίνου της Τουρκίας, Ishak Haleva. Οι Κάτω τα Χέρια, μαζί με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από την Ένωσή Κοσμικών Δασκάλων και από τις θρησκευτικές μειονότητες, συσπειρώθηκαν δυναμικά ως απάντηση. Κατά την διάρκεια μιας πανεθνικής διαμαρτυρίας τον Φεβρουάριο [7], η κυβέρνηση απάντησε με το να κλειδώσει τους μαθητές μέσα στα σχολεία τους και με το να καλέσει την αστυνομία να χτυπήσει με κανόνια νερού κατά των διαδηλωτών.

Στο Gongoren, έναν δήμο της εργατικής τάξης στην Κωνσταντινούπολη όπου τρία Γυμνάσια πρόσφατα μετατράπηκαν σε imam-hatip, 50 άνδρες και γυναίκες συναντήθηκαν στην διάρκεια του καλοκαιριού με την Zeytinoglu. Εκείνη τους είπε ότι «Η απόφαση να αλλάξει το σχολείο δεν ήταν νόμιμη. Ποτέ δεν ερωτηθήκατε αν θέλετε να αλλάξει». Η Zeytinoglu έχει πέντε περιπτώσεις στο δικαστήριο τώρα, η καθεμία για ένα διαφορετικό σχολείο. Υποστήριξε ότι στο Gongoren, οι αξιωματούχοι δεν συμβούλεψαν επαρκώς τους γονείς και δεν έδωσαν καμία ειδοποίηση πριν την μετατροπή του σχολείου. Περαιτέρω, δεν υπήρχε επαρκής ζήτηση για την θρησκευτική εκπαίδευση στην γειτονιά δεδομένου ότι είχε ήδη επτά άλλα imam-hatip.

Μια μητέρα, η Gulay Kacar, μια σωματώδης γυναίκα που φορά μαντίλα, έχει έναν γιο στην πέμπτη τάξη στο Γυμνάσιο Mehmet Akif, που είναι τώρα ένα imam-hatip. Για να αποφύγει την θρησκευτική εκπαίδευση, η οποία όπως είπε θα στερήσει από τον γιο της επιστημονικά μαθήματα, θα πρέπει να τον στείλουν σε ένα σχολείο σε άλλη γειτονιά όπου, «υπάρχει τόση βία, οι άνθρωποι μαχαιρώνουν ο ένας τον άλλον». Είπε στους άλλους γονείς, «Μας ασκούν πίεση. Αναγκάζουν τα παιδιά μας να έχουν την εκπαίδευση που θέλουν εκείνοι».

Η Kacar, μαζί με την Nurcan Aybalik, της οποίας το παιδί ήταν επίσης μαθητής στο σχολείο που τώρα έχει μετατραπεί, έστησαν έναν πάγκο για υπογραφές στο Kale Outlet Mall στο κέντρο της πόλης. Λίγο μετά, πέντε ξυρισμένοι νεαροί τους πλησίασαν και έβρισαν τις δύο γυναίκες, λέγοντάς τους ότι είχαν χαλαρώσει τις μαντίλες τους και είχαν γίνει πόρνες, αμφισβητώντας το Ισλάμ. «Το Ισλάμ έρχεται και εμείς θα σας κάνουμε να τηρείτε τους νόμους μας», είπαν, σύμφωνα τόσο με την Kacar όσο και την Aybalik.

Οι εξτρεμιστικές απόψεις βρίσκονται σε άνοδο στην Τουρκία. Το 20% των Τούρκων υποστηρίζει την βίαιη αντίδραση σε μια προσβολή κατά του Ισλάμ [8], μια αύξηση σχεδόν 8% από πέρσι, σύμφωνα με την τουρκική εταιρεία δημοσκοπήσεων Metropoll. Μια δημοσκόπηση του Pew Research Center που κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα ανέφερε ότι 8% των Τούρκων έχουν θετική γνώμη για το ISIS [9] και 19% είναι «αναποφάσιστοι».

«Λόγω της νοοτροπίας της θρησκευτικής εκπαίδευσης, έχουμε πολωθεί», είπε η Aybalik. Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ πάλεψαν σκληρά για να κρατήσουν την αδύναμη πλειοψηφία τους στο κοινοβούλιο, και οι θρησκευτικές αξίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του μηνύματός τους στην σουνιτική βάση τους. Εν τω μεταξύ, οι πολιτικοί αντίπαλοι προειδοποιούν ότι οι θρησκευτικές εκπαιδευτικές πολιτικές θα πολώσουν το σύνολο των πολιτών. Οι μειονοτικές ομάδες, ιδιαίτερα οι Αλεβίτες-Μουσουλμάνοι, οι οποίοι ακολουθούν ένα μίγμα των σιιτικών και συγκριτικών πεποιθήσεων και συνθέτουν περί το 25% του τουρκικού πληθυσμού, είναι ολοένα και πιο αποξενωμένοι.

Το 2011, τρεις Αλεβίτες Τούρκοι γονείς μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης άσκησαν ένσταση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [10], δηλώνοντας ότι τα παιδιά τους αναγκάστηκαν να παρακολουθήσουν σουνιτικές ισλαμικές τάξεις, κατά παράβαση του πρώτου πρωτοκόλλου της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα : Το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, το δικαστήριο πήρε μια τελική απόφαση, καθορίζοντας ότι η υποχρεωτική θρησκευτική εκπαίδευση στην Τουρκία παραβιάζει τα δικαιώματα των παιδιών. Το Ανώτατο Δικαστήριο της ίδιας της Τουρκίας αποφάνθηκε ομοίως τον Ιούνιο [11], θεωρώντας τις πολιτικές του ΑΚΡ αντισυνταγματικές. Η κυβέρνηση έχει αγνοήσει αυτές τις αποφάσεις. Ορισμένοι φοβούνται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποσχέθηκε πρόσφατα βοήθεια ύψους 3,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Τουρκία για το θέμα των προσφύγων της Συρίας -σε αντάλλαγμα για το σταμάτημα της ροής των μεταναστών προς την Ευρώπη- ίσως στο μέλλον να κάνει τα στραβά μάτια σε αυτές τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Τουρκάλες διαβάζουν βιβλία στη βιβλιοθήκη του ιμάμ-χατίπ θηλέων Kazim Karabekir στην Κωνσταντινούπολη, στις 10 Φεβρουαρίου 2010. MURAD SEZER / REUTERS
-----------------------------------

Όσο για τους ισχυρισμούς ότι αυτά τα θρησκευτικά σχολεία εκτρέφουν τον εξτρεμισμό, θρησκευτικοί ηγέτες της Τουρκίας έχουν αντιτείνει ότι η σουνιτική εκπαίδευση δεν έχει καμία σχέση με το ριζοσπαστικό Ισλάμ. «Το Ισλάμ είναι μια θρησκεία της ειρήνης και εμείς διδάσκουμε αυτό», δήλωσε ο Huseyin Korkut, ο επικεφαλής της Onder, μιας οργάνωσης-ομπρέλα για τους απόφοιτους των ιμάμ-χατίπ. «Μεταξύ των αποφοίτων [των ιμάμ-χατίπ] σχεδόν κανείς δεν εντάχθηκε στην αλ Κάιντα ή το ISIS». Πράγματι, πολλοί απόφοιτοι έγιναν δημόσιοι υπάλληλοι.

Ωστόσο, ο ριζοσπαστισμός είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα στην Τουρκία. Περισσότερα από 1.000 άτομα έχουν ενταχθεί στο ISIS [12] –πολλοί από αυτούς είναι δυσαρεστημένοι νέοι από γειτονιές με περιορισμένες δυνατότητες εκπαίδευσης- και η παρουσία εξτρεμιστικών πυρήνων στρατολόγησης στις νότιες επαρχίες της Τουρκίας είναι καλά εδραιωμένη. Αν και δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι τα ιμάμ-χατίπ είναι μια πηγή ριζοσπαστικοποίησης στην Τουρκία, παραγκωνίζουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης της κριτικής σκέψης και της εκτίμησης για τις άλλες θρησκείες. Αυτό σίγουρα δεν συμβάλει στην καταπολέμηση του ISIS, μια οργάνωση εξτρεμιστών που δικαιολογεί την δολοφονία και τον βιασμό των μη Μουσουλμάνων «αποστατών».

Σίγουρα, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τουρκικό. Στις ελεγχόμενες από το ISIS περιοχές του Ιράκ, η ύλη που διδάσκεται είναι η ακραία σαλαφιτική ερμηνεία του ISIS για το Ισλάμ, με επίκεντρο την μαχητικότητα και την καταπολέμηση των «απίστων», ακόμη και στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην Συρία, ακόμη και εκτός των εδαφών του ISIS, ριζοσπαστικές ισλαμικές ομάδες όπως η Jabhat al Nusra έχουν ανοίξει σχολεία της Σαρία [13], όπου τα κορίτσια θα πρέπει να φορούν το νικάμπ και διαχωρίζονται από τα αγόρια. Και στην Ιορδανία, η οποία έχει αποστείλει 2.000 μαχητές στο ISIS, τα σχολικά βιβλία διδάσκουν ότι ο «ιερός πόλεμος» και η δολοφονία των συλληφθέντων εχθρών είναι οι κατάλληλες απαντήσεις στις επιθέσεις στις ισλαμικά εδάφη. Ο Zogan Obiedat, πρώην υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας, προειδοποίησε πρόσφατα [14] ότι η «ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους είναι εκεί, στα σχολικά εγχειρίδια». Στην πραγματικότητα, η ιορδανική κυβέρνηση έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία για να ξαναγράψει τα σχολικά βιβλία της.

Από την πλευρά της, η Kacar επιμένει ότι η μάχη της δεν είναι εναντίον της θρησκευτικής εκπαίδευσης για εκείνους που την επιθυμούν -η ίδια είναι μια αφοσιωμένη Σουνίτης, αν και δεν είχε πάει σε ένα imam–hatip. Αγωνίζεται για το δικαίωμα να επιλέγει την εκπαίδευση του παιδιού της, μια αρχή που κατοχυρώνεται στο διεθνές δίκαιο [15]. Αλλά για την ώρα, φαίνεται ότι ο Ερντογάν νικά. Στο τέλος του Νοεμβρίου, τα δικαστήρια δεν είχαν αποφανθεί σχετικά με οποιαδήποτε από τις πέντε περιπτώσεις της Zeytinoglu. Η Kacar δεν ήταν σε θέση να κρατήσει το γιο της στο σπίτι άλλο πια, και έτσι, μαζί με εκατοντάδες άλλα παιδιά από το Gongoren, άρχισαν το σχολείο στον επόμενη δήμο.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-12-23/erdogans-assau...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.fullerproject.com
[2] https://twitter.com/XAckerman
[3] http://news.nationalpost.com/news/turkey-pm-recep-tayyip-erdogan-sparks-...
[4] http://www.ft.com/cms/s/0/2c4c4d06-7fab-11e4-adff-00144feabdc0.html
[5] http://www.hurriyetdailynews.com/rise-in-imam-hatips-shows-akps-favoriti...
[6] http://www.hurriyetdailynews.com/turkeys-education-row-deepens-as-thousa...
[7] http://www.hurriyetdailynews.com/dozens-detained-around-turkey-in-school...
[8] http://www.todayszaman.com/anasayfa_survey-20-pct-of-turkish-public-appr...
[9] http://www.pewresearch.org/fact-tank/2015/11/17/in-nations-with-signific...
[10] http://www.hurriyetdailynews.com/echr-rejects-turkish-appeal-to-ruling-o...
[11] http://www.hurriyetdailynews.com/key-ruling-by-turkeys-top-court-on-reli...
[12] http://www.nytimes.com/2014/09/16/world/europe/turkey-is-a-steady-source...
[13] https://iwpr.net/global-voices/syria-confusion-reigns-kfar-nabels-school
[14] http://www.businessinsider.com/ap-jordan-tries-to-stem-is-style-extremis...
[15] http://www.un.org/documents/ga/res/36/a36r055.htm

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition