Η αλήθεια για τον σεχταρισμό | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η αλήθεια για τον σεχταρισμό

Πίσω από τις διάφορες πτυχές των ερίδων μεταξύ Σιιτών-Σουνιτών

Αυτό το τρισκελές σύστημα ταξινόμησης είναι επίσης ένας χρήσιμος οδηγός για την κατανόηση του πώς συμπεριφέρονται οι παίκτες στην περιοχή. Οι θεσμικοί σεχταριστές, όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν μπορούν επίσης να δράσουν εκμεταλλευτικά, δηλαδή, να ενθέσουν ένα στρώμα «συμπτωματικού σεχταρισμού» σε μια κατά τα άλλα μη-θρησκευτική σύγκρουση, όπως έχουμε δει στην Συρία [10] και την Υεμένη [11]. Η Σαουδική Αραβία αξιοποίησε επίσης τον ποινικό κώδικά της για να ενισχύσει την σεχταριστική διάσταση της περιφερειακής γεωπολιτικής με το να εκτελέσει έναν υψηλού προφίλ Σιίτη κληρικό. Αν και τα ακριβή κίνητρα είναι δύσκολο να εντοπιστούν, η Σαουδική Αραβία πιθανώς επιδίωξε να εκμαιεύσει μια επιθετική ιρανική απάντηση ακριβώς την ώρα που αίρονται οι κυρώσεις ή, όπως μερικοί έχουν πρότειναν εντόνως, να θυμίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες [12] ότι μπορεί να αντισταθεί στο Ιράν από μόνη της, ιδίως όταν η Ουάσιγκτον αρνείται να το πράξει.

Επίσης, οι δρώντες-εκμεταλλευτές ίσως να μάθουν να θεσμοθετούν τις συμπεριφορές τους. Το βλέπουμε αυτό με το ISIS. Επεδίωξε ενεργά να εγκαθιδρύσει ένα σύστημα διακυβέρνησης, είτε πρόκειται για την έκδοση διαταγμάτων για το πώς να γίνεται η μεταχείριση των μειονοτήτων είτε για τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων [13]. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί στο ISIS κανάλια για να εφαρμόσει και να διαιωνίσει τα δόγματά του, καθώς και να αποκτήσει αξιοπιστία στα μάτια εκείνων που μοιράζονται το όραμά του σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει και για τις ομάδες της αντιπολίτευσης της Συρίας. Το Μέτωπο al Nusra και η Ahrar Al Sham έχουν δημιουργήσει δικαστήρια και σώματα δικαστικής εξουσίας που απονέμουν την δική τους εκδοχή της δικαιοσύνης. Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως το ISIS σήμερα, το πρώτο Σαουδαραβικό κράτος, το οποίο ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα, προέκυψε επίσης από ένα πολιτικό κενό με την αξιοποίηση των εδαφικών ευκαιριών που δημιουργήθηκαν από περιφερειακή αμέλεια.

28012016-2.jpg

Καπνοί στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας κατά την διάρκεια διαδήλωσης στην Τεχεράνη, στις 2 Ιανουαρίου 2016. TIMA (MEHDI GHASEMI) / REUTERS
----------------------------------------

Η κατανόηση της δυναμικής φύσης του σεχταρισμού θα επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να ανταποκριθούν πιο αποτελεσματικά στις νεοεμφανιζόμενες σεχταριστικές προκλήσεις. Για αρχή, η Ουάσιγκτον πρέπει να καταλάβει ότι δεν είναι εποικοδομητικό να διαταράξει τον θεσμοθετημένο σεχταρισμό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, δεν είναι σε θέση ούτε είναι ευπρόσδεκτες να αλλάξουν τους σαουδαραβικούς ή τους ιρανικούς κοινωνικούς κανόνες, όσο δυσάρεστοι κι αν είναι. Μια καλύτερη κατανομή των πόρων και της προσοχής των ΗΠΑ είναι να αποτρέπονται οι καταχρηστικές πράξεις από θεσμικούς σεχταριστές, όπως η Σαουδική Αραβία ή το Ιράν. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με το να αναλαμβάνουν έναν ηγετικό ρόλο στην περιοχή –για παράδειγμα, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες για την ανοικοδόμηση των υποδομών τους έτσι ώστε να μην στραφούν σε εναλλακτικές σεχταριστικές λύσεις.

Η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί για την καταπολέμηση εκμεταλλευτικών ομάδων όπως το ISIS. Παρ’ όλο που η αμερικανική αντιτρομοκρατία έχει αγκαλιάσει πρόσφατα την έννοια της «καταπολέμησης του βίαιου εξτρεμισμού» [14], οι προσπάθειες αυτές θα σύρουν τελικά την Ουάσιγκτον προς μια ιδεολογική ποντικότρυπα, επειδή δεν είναι μέσα στην φυσική, νομική ή πολιτική αρμοδιότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ η αντιμετώπιση των εξτρεμιστικών αφηγήσεων, οι οποίες συχνά έχουν ιστορικές ρίζες˙ για παράδειγμα, η εχθρότητα των Σουνιτών προς τους Σιίτες, επειδή προσκυνούσαν τους ιμάμηδές τους (και ως εκ τούτου, σύμφωνα με τους Σουνίτες, παραβίαζαν την αρχή της μοναδικότητας του Θεού), είναι μια πολεμική που ανάγεται στην περίοδο σχηματισμού του σουνιτισμού. Πώς θα μπορέσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες ακόμη και να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν αυτή την αφήγηση;

Μια πιο λογική πρωτοβουλία αφορά το να ληφθεί υπόψη το πώς οι δρώντες-εκμεταλλευτές χρησιμοποιούν τα σεχταριστικά θέματα προς όφελός τους. Αν και η σαλαφιτική λογοτεχνία είναι ασφυκτικά γεμάτη από μίσος για τους Σιίτες, είναι οι τζιχαντιστικές-σαλαφιτικές ομάδες όπως η αλ Κάιντα και το ISIS που την χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν τις βίαιες ενέργειες προς τους Σιίτες και άλλες μη σουνιτικές ισλαμικές ομάδες. Αντί να προτείνει εναλλακτικές λύσεις σε αυτά τα σεχταριστικά δόγματα, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να επικεντρωθεί στην πρόληψη αυτών των εγκληματιών από το να θεσμοθετούν το βίαιο όραμά τους μέσω σχολείων και γραφειοκρατιών που διαιωνίζουν αυτές τις ιδέες. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτος, ο τόνος και το είδος του σεχταρισμού που κατά πάσα πιθανότητα θα θεσμοθετηθεί θα είναι ακόμα πιο αιματηρός και, ίσως, πιο ελκυστικός για τους δυνητικούς νεοσύλλεκτους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τις σεχταριστικές συγκρούσεις απαιτεί την κατανόηση ότι δεν είναι όλοι οι σεχταρισμοί το ίδιο.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2016-01-25/truth-abo...