Οι ορθολογικές επιλογές του Πούτιν

Οι Ρώσοι σε μεγάλο βαθμό θεωρούν απαράδεκτη την προοπτική της Ουκρανίας να ευθυγραμμιστεί με την Ευρώπη ως αποτέλεσμα μιας ελεύθερης εμπορικής συμφωνίας -την Συμφωνία Σύνδεσης (Association Agreement) [11]- που είχε διαπραγματευθεί με την ΕΕ από το 2008. Το ίδιο και το ενδεχόμενο ότι οι Ουκρανοί, οι οποίοι βγήκαν στους δρόμους στα τέλη του 2013, θα μπορούσαν να εκδιώξουν τον πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, τον οποίο η Μόσχα είχε μόλις δωροδοκήσει και δελεάσει για να βάλει στο συρτάρι την συμφωνία με την ΕΕ. Το Κρεμλίνο παρενέβη γιατί πίστευε ότι η Δύση δεν είχε καμία ρεαλιστική επιλογή παρά να δεχτεί τις γεωστρατηγικές πραγματικότητες και να οπισθοχωρήσει από το να μπλέξει με την Ρωσία στο κατώφλι της. Αυτή η υπόθεση αποδείχθηκε ακριβής. Η Δύση αντέδρασε μόνο με κυρώσεις, οι οποίες δεν μπορούν να κάνουν την Ρωσία να αλλάξει πορεία για ένα θέμα που θεωρεί τόσο κεντρικής σημασίας για την ασφάλεια και την θέση της.

Η Δύση δεν μπορεί να αγνοήσει τέτοιες σκληρές πολιτικές πραγματικότητες. Αυτοί που καλούν για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ελευθερίας στα κράτη που γειτνιάζουν με την Ρωσία πρέπει να είναι ρεαλιστές σχετικά με τις συνέπειες της προσπάθειας να το πράξουν. Έτσι, θα πρέπει οι ηγέτες της Δύσης, να μην μιλούν σε υψηλούς ρητορικούς τόνους απλώς για να υποχωρήσουν όταν οι κίνδυνοι αποδειχθούν πολύ τρομακτικοί, εγκαταλείποντας τα κράτη που υποσχέθηκαν να προστατεύσουν.

Η ΛΟΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΡΙΑ

Η ίδια λογική μπορεί να εφαρμοστεί στην Συρία. Σίγουρα, η Συρία δεν συγκρίνεται με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες από άποψη στρατηγικής σημασίας για την Ρωσία -για γεωγραφικούς, εθνικούς και πολιτιστικούς λόγους. Αλλά ο Πούτιν δεν έστειλε πολεμικά αεροσκάφη και εξοπλισμό στην Συρία ως μια επίδειξη ανδροπρέπειας ή επειδή η κρίση στην Ουκρανία τον έπεισε ότι ο Ομπάμα δεν έχει κότσια.

Ούτε το κάνει για να αποσπάσει την προσοχή από την Ουκρανία [12]. Όπως και στην Ουκρανία, η Ρωσία χρησιμοποίησε στρατιωτική δύναμη στην Συρία επειδή πίστευε ότι υπήρχαν σημαντικά συμφέροντα που διακυβεύονται. Και ήταν έτοιμη να προστατεύσει τα συμφέροντα αυτά, ακόμη και αν οι Δυτικές οικονομικές κυρώσεις συμπιέζουν την Ρωσία και οι σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη ήταν υπό κατάρρευση.

Κάποιο ιστορικό υπόβαθρο βοηθά να φανεί το γιατί. Η Μόσχα είχε στενούς δεσμούς με διαδοχικά συριακά Μπααθιστικά καθεστώτα από το 1950. Η πρώτη συμφωνία εξοπλισμών που υπέγραψε η Σοβιετική Ένωση με κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής ήταν με την Συρία, το 1954. Κατά την διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, η Συρία ήταν ένας πρωταρχικός αποδέκτης της σοβιετικής οικονομικής βοήθειας. Ο κρατικός τομέας της οικονομίας της χτίστηκε με σημαντικά ποσά ρωσικού χρήματος και μέσω άφθονης βοήθειας ρωσικών τεχνικών εμπειρογνωμόνων. Περισσότεροι από 30.000 Σύριοι εκπαιδεύτηκαν -ως επί το πλείστον στον τομέα της επιστήμης, της μηχανικής και της ιατρικής- σε σοβιετικά πανεπιστήμια και ως αποτέλεσμα έμαθαν ρωσικά. Επιπλέον, 10.000 Σύριοι αξιωματικοί είχαν εκπαιδευτεί σε σοβιετικές στρατιωτικές ακαδημίες [12]. Μερικοί από αυτούς τους πολίτες και τους στρατιωτικούς παντρεύτηκαν Ρωσίδες, και αρκετές χιλιάδες από αυτούς, καθώς και άλλους Ρώσους, τώρα ζουν στην Συρία.

Μια καρικατούρα του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ετοιμάζεται για το επερχόμενο πλωτό καρναβάλι της Δευτέρας των Ρόδων στο Mainz, στην Γερμανία, στις 2 Φεβρουαρίου 2016. KAI PFAFFENBACH / REUTERS
------------------------------------------

Το σοβιετικό ναυτικό κέρδισε πρόσβαση στο λιμάνι της Ταρτούς [13] το 1971, χάρη στην οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που έδωσε στην Συρία. Το 1980, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε με τον τότε πρόεδρο της Συρίας, Χαφέζ αλ-Άσαντ, μια συνθήκη φιλίας και συνεργασίας που είχε πτυχές ασφάλειας. Ο σοβιετικός και ο συριακός στρατός και οι Υπηρεσίες πληροφοριών γνώρισαν ο ένας τον άλλον πολύ καλά. Οι σθεναροί αντι-μαρξιστές ηγέτες της Συρίας συχνά φυλάκιζαν και εδίωκαν τους κομμουνιστές εγχωρίως, αλλά αυτό δεν ενοχλούσε την Μόσχα˙ Η Συρία ήταν μια στρατηγική επένδυση, όχι μια δοκιμή ιδεολογικής καθαρότητας.

Μόλις η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, η Ρωσία κόλλησε με την Συρία. Το 2005, χάρισε χρέος σχεδόν 10 δισ. δολαρίων από τα 14 δισεκατομμύρια που η Συρία είχε συσσωρεύσει κατά την διάρκεια της σοβιετικής εποχής. Οι πολιτικοί δεσμοί παρέμειναν ισχυροί. Τα ρωσικά όπλα συνέχισαν να ρέουν. Και η Ρωσία εκσυγχρόνισε και εμβάθυνε το λιμάνι της Ταρτούς, καθιστώντας το το ιδανικό νέο σπίτι για τον ρωσικό Στόλο της Μαύρης Θάλασσας [14] που αποτελείται από πολεμικά πλοία και υποβρύχια.

Έτσι, όταν ο Πούτιν μπήκε στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, προστάτευε μακροχρόνια συμφέροντα, όπως στην Ουκρανία. Ο καταλύτης για την κίνησή του -που είχε σχεδιαστεί με το Ιράκ και το Ιράν- ήταν η συνειδητοποίηση της ρωσικής ηγεσίας ότι το συριακό καθεστώς θα μπορούσε σύντομα να καταρρεύσει. Μέχρι τότε, ισλαμιστές μαχητές είχαν σαρώσει τις επαρχίες Ιντλίμπ και Χαλεπίου, έχοντας ήδη καταλάβει τμήματα της πόλης του Χαλεπίου, της μεγαλύτερης πόλης της Συρίας και εμπορικού κέντρου της. Ακόμη χειρότερα, από το Ιντλίμπ είχαν μετακινηθεί στην παράκτια λωρίδα που εκτείνεται από τα βόρεια της Λατάκιας προς τον νότο πέρα από την Ταρτούς. Οι επιχειρήσεις τους συνόρευαν στα ανατολικά με τις εκτάσεις της Jabal an-Nusayriyah, την ιστορική πατρίδα της μειοψηφίας των Αλεβιτών (στην οποία ανήκει ο πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ) που έχει κυριαρχήσει το συριακό κράτος επί δεκαετίες.