«Ξεπαγώνοντας» το Ιράν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

«Ξεπαγώνοντας» το Ιράν

Πώς να γίνει με τον σωστό τρόπο
Περίληψη: 

Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες δραστηριότητες του Ιράν, εξακολουθεί να είναι ένα κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία, κακοποιεί συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών του και επιδιώκει ενεργά να αποσταθεροποιήσει την Μέση Ανατολή. Η επιθετική επιβολή ενός ισχυρού καθεστώτος κυρώσεων θα συνεχίσει να επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να πιέζουν την χώρα να εγκαταλείψει τις δραστηριότητες αυτές.

Ο OMAR S. BASHIR είναι συνεργάτης στο Financial Integrity Network.
ERIC LORBER είναι βασικός συνεργάτης στο Financial Integrity Network.

Είναι λογικό ότι ο πρόσφατος εκλογικός θρίαμβος των μετριοπαθών στο Ιράν [1] –τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι έχουν κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο και στην Συνέλευση των Ειδικών [2]- θα βελτιώσει τις πιθανότητες επιτυχίας της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας [3]. Οι Ιρανοί μετριοπαθείς, οι οποίοι γενικά υποστηρίζουν τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί, ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την σύναψη της συμφωνίας και είναι πιθανό να υποστηρίξουν την συνέχιση της εφαρμογής της.

Ωστόσο, καθώς οι Αμερικανοί πολιτικοί καλωσορίζουν την είδηση ότι το αξιοσημείωτο επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνηση Ομπάμα [4] μπορεί να είναι σε πιο ισχυρό έδαφος, η συνεχιζόμενη επιτυχής εφαρμογή της συμφωνίας είναι που έχει σημαντικές και απρόβλεπτες συνέπειες για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρησιμοποιούν τις αποτελεσματικές οικονομικές κυρώσεις [5] για να επιτύχουν τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής τους.

Συγκεκριμένα, η φύση της ανακούφισης από τις κυρώσεις που προβλέπεται στο πλαίσιο της πυρηνικής συμφωνίας -η οποία φαίνεται λιγότερο πιθανό να χαλάσει μετά τις εκλογές- μπορεί στην πραγματικότητα να υπονομεύσει κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν στο μέλλον, εν μέρει με την ενθάρρυνση ξένων εταιρειών να εισέλθουν εκ νέου στις ιρανικές αγορές και να μειώσουν την εξάρτησή τους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Αξίζει να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος αυτός καθώς ορισμένοι πολιτικοί επευφημούν το αποτέλεσμα των εκλογών και αυτό που μπορεί να σημαίνει για την πολιτική ζωή του Ιράν και το μέλλον της πυρηνικής συμφωνίας.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ

Παρατηρητές έχουν επικεντρωθεί στον ρόλο που έπαιξαν οι οικονομικές κυρώσεις στο να φέρουν το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων [6] και, τελικά, στην υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας. Αλλά η χρήση των ισχυρών οικονομικών κυρώσεων έχει μεγαλύτερη ιστορία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέσπισαν στοχευμένα μέτρα μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 για να ανακόψουν την ροή της χρηματοδότησης προς τις τρομοκρατικές ομάδες. Αυτά σύντομα υιοθετήθηκαν για χρήση κατά της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, όπως στην Βόρεια Κορέα [7] και στο Ιράν. Το Υπουργείο Οικονομικών, ξεκινώντας από το πλαίσιο που θεσπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, συνέχισε το ακόνισμα των εργαλείων αυτών και -υπό σημαντική πίεση από το Κογκρέσο το οποίο ήθελε να αυξήσει την καταναγκαστική πίεση στο Ιράν- άρχισε να βασίζεται περισσότερο στις λεγόμενες δευτερογενείς κυρώσεις, δηλαδή τις απαγορεύσεις στις επιχειρήσεις εκτός ΗΠΑ ή σε άτομα που συνεχίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα με την οντότητα που υφίσταται τις κυρώσεις. Με άλλα λόγια, στις ξένες εταιρείες δόθηκε μια επιλογή μεταξύ του να κάνουν δουλειές με τα ανέντιμα καθεστώτα όπως του Ιράν και του να έχουν πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ.

Τα τελευταία χρόνια, οι κυρώσεις έχουν απομακρυνθεί πολύ από τις απαγορεύσεις στο σύνολο της οικονομίας όπως έκαναν την δεκαετία του 1990 κι έχουν βάλει στο στόχαστρο τους καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους ηγέτες που παραβιάζουν την εδαφική ακεραιότητα των γειτόνων τους. Μερικές από αυτές τις κυρώσεις περιλαμβάνουν δημιουργικούς νέους περιορισμούς, όπως απαγορεύσεις για την έκδοση νέου χρέους και τίτλων για ορισμένα στοχευμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και βάζουν όρια σχετικά με συνεργασίες για την ανάπτυξη ενεργειακών πόρων.

Οι πολιτικοί έχουν αναγνωρίσει τις δυνατότητες τέτοιων νέων κυρώσεων για την καταπολέμηση αντισυμβατικών προκλήσεων, επίσης. Για παράδειγμα, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα χορήγησε πρόσφατα στον υπουργό Οικονομικών την εξουσία να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις σε ξένες χώρες και εταιρείες που ασχολούνται με κακόβουλη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο, δηλαδή την εξαπόλυση κυβερνοεπιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές ή την κλοπή σημαντικών εμπορικών πληροφοριών. Ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπτύξει κυρώσεις που στοχεύουν την διαφθορά σε χώρες όπως η Βενεζουέλα [8] και η Λευκορωσία [9]. Εν ολίγοις, τα οικονομικά μέτρα καταναγκασμού έχουν γίνει το εργαλείο της μόδας. Σήμερα, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ είναι αισιόδοξοι για την χρήση πιο εξελιγμένων και στοχευμένων κυρώσεων όταν η διπλωματία από μόνη της είναι ανεπαρκής, αλλά η βία δεν είναι μια εφικτή επιλογή.

ΧΩΡΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Ωστόσο, καθώς οι πολιτικοί έχουν ερωτευθεί αυτά τα εργαλεία, έχουν δώσει πολύ λιγότερη προσοχή στο πώς μπορούν να αρθούν αποτελεσματικά [10] -και τι θα σημαίνουν οι ιδιαιτερότητες της άρσης για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρησιμοποιήσουν με επιτυχία τις κυρώσεις στο μέλλον. Οι συνέπειες είναι εύκολο να διαπιστωθούν στην περίπτωση της ανακούφισης από τις κυρώσεις που παρέχεται στο Ιράν κατά την ημέρα εφαρμογής [της συμφωνίας].

Εκεί που η ΕΕ και άλλα κράτη έχουν χαλαρώσει σε μεγάλο βαθμό τα προγράμματα των κυρώσεών τους για το Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απορρίψει ορισμένους μόνο από τους περιορισμούς τους. Τα διάφορα βήματα κατά τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ χαλαρώνουν τα προγράμματα των κυρώσεών τους ωθούν ευρωπαϊκές και ασιατικές εταιρείες να αποφεύγουν την διενέργεια συναλλαγών σε δολάρια ΗΠΑ και σε αγορές των ΗΠΑ και έτσι θα μπορούσε να μειωθεί η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν αποτελεσματικές οικονομικές κυρώσεις στο μέλλον.

Την επόμενη ημέρα της εφαρμογής [της συμφωνίας], οι περισσότερες κυρώσεις της ΕΕ και οι δευτεροβάθμιες αμερικανικές κυρώσεις -που εφαρμόζοντο σε μη αμερικανικές οντότητες- καταργήθηκαν. Ευρωπαϊκές εταιρείες που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στον χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό κλάδο του Ιράν (και τον ενεργειακό του τομέα) δεν εμποδίζονται πλέον από την εμπλοκή τους σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Παράλληλα, εκτεταμένες απαγορεύσεις παραμένουν στις εταιρείες και σε ιδιώτες των ΗΠΑ που σκέπτονται να κάνουν δουλειές στο Ιράν, και οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα για συναλλαγές που συνδέονται με το Ιράν, χωρίς να έρθουν σε σύγκρουση με τις κυρώσεις αυτές.