Secure Connection

«Ξεπαγώνοντας» το Ιράν

Πώς να γίνει με τον σωστό τρόπο

04/03/2016

Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα

Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες δραστηριότητες του Ιράν, εξακολουθεί να είναι ένα κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία, κακοποιεί συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών του και επιδιώκει ενεργά να αποσταθεροποιήσει την Μέση Ανατολή. Η επιθετική επιβολή ενός ισχυρού καθεστώτος κυρώσεων θα συνεχίσει να επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να πιέζουν την χώρα να εγκαταλείψει τις δραστηριότητες αυτές.

Ο OMAR S. BASHIR είναι συνεργάτης στο Financial Integrity Network.
ERIC LORBER είναι βασικός συνεργάτης στο Financial Integrity Network.

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

Συνδεθείτε ή Εγγραφείτε για να γράψετε το σχόλιο σας. Εγγραφείτε στο newsletter για να λαμβάνετε ενημέρωση από το ForeignAffairs.gr.

Είναι λογικό ότι ο πρόσφατος εκλογικός θρίαμβος των μετριοπαθών στο Ιράν [1] –τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι έχουν κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο και στην Συνέλευση των Ειδικών [2]- θα βελτιώσει τις πιθανότητες επιτυχίας της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας [3]. Οι Ιρανοί μετριοπαθείς, οι οποίοι γενικά υποστηρίζουν τον πρόεδρο Χασάν Ρουχανί, ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την σύναψη της συμφωνίας και είναι πιθανό να υποστηρίξουν την συνέχιση της εφαρμογής της.

Ωστόσο, καθώς οι Αμερικανοί πολιτικοί καλωσορίζουν την είδηση ότι το αξιοσημείωτο επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνηση Ομπάμα [4] μπορεί να είναι σε πιο ισχυρό έδαφος, η συνεχιζόμενη επιτυχής εφαρμογή της συμφωνίας είναι που έχει σημαντικές και απρόβλεπτες συνέπειες για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρησιμοποιούν τις αποτελεσματικές οικονομικές κυρώσεις [5] για να επιτύχουν τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής τους.

Συγκεκριμένα, η φύση της ανακούφισης από τις κυρώσεις που προβλέπεται στο πλαίσιο της πυρηνικής συμφωνίας -η οποία φαίνεται λιγότερο πιθανό να χαλάσει μετά τις εκλογές- μπορεί στην πραγματικότητα να υπονομεύσει κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν στο μέλλον, εν μέρει με την ενθάρρυνση ξένων εταιρειών να εισέλθουν εκ νέου στις ιρανικές αγορές και να μειώσουν την εξάρτησή τους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Αξίζει να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος αυτός καθώς ορισμένοι πολιτικοί επευφημούν το αποτέλεσμα των εκλογών και αυτό που μπορεί να σημαίνει για την πολιτική ζωή του Ιράν και το μέλλον της πυρηνικής συμφωνίας.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ

Παρατηρητές έχουν επικεντρωθεί στον ρόλο που έπαιξαν οι οικονομικές κυρώσεις στο να φέρουν το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων [6] και, τελικά, στην υπογραφή της πυρηνικής συμφωνίας. Αλλά η χρήση των ισχυρών οικονομικών κυρώσεων έχει μεγαλύτερη ιστορία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέσπισαν στοχευμένα μέτρα μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 για να ανακόψουν την ροή της χρηματοδότησης προς τις τρομοκρατικές ομάδες. Αυτά σύντομα υιοθετήθηκαν για χρήση κατά της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, όπως στην Βόρεια Κορέα [7] και στο Ιράν. Το Υπουργείο Οικονομικών, ξεκινώντας από το πλαίσιο που θεσπίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, συνέχισε το ακόνισμα των εργαλείων αυτών και -υπό σημαντική πίεση από το Κογκρέσο το οποίο ήθελε να αυξήσει την καταναγκαστική πίεση στο Ιράν- άρχισε να βασίζεται περισσότερο στις λεγόμενες δευτερογενείς κυρώσεις, δηλαδή τις απαγορεύσεις στις επιχειρήσεις εκτός ΗΠΑ ή σε άτομα που συνεχίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα με την οντότητα που υφίσταται τις κυρώσεις. Με άλλα λόγια, στις ξένες εταιρείες δόθηκε μια επιλογή μεταξύ του να κάνουν δουλειές με τα ανέντιμα καθεστώτα όπως του Ιράν και του να έχουν πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ.

Τα τελευταία χρόνια, οι κυρώσεις έχουν απομακρυνθεί πολύ από τις απαγορεύσεις στο σύνολο της οικονομίας όπως έκαναν την δεκαετία του 1990 κι έχουν βάλει στο στόχαστρο τους καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους ηγέτες που παραβιάζουν την εδαφική ακεραιότητα των γειτόνων τους. Μερικές από αυτές τις κυρώσεις περιλαμβάνουν δημιουργικούς νέους περιορισμούς, όπως απαγορεύσεις για την έκδοση νέου χρέους και τίτλων για ορισμένα στοχευμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και βάζουν όρια σχετικά με συνεργασίες για την ανάπτυξη ενεργειακών πόρων.

Οι πολιτικοί έχουν αναγνωρίσει τις δυνατότητες τέτοιων νέων κυρώσεων για την καταπολέμηση αντισυμβατικών προκλήσεων, επίσης. Για παράδειγμα, ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα χορήγησε πρόσφατα στον υπουργό Οικονομικών την εξουσία να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις σε ξένες χώρες και εταιρείες που ασχολούνται με κακόβουλη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο, δηλαδή την εξαπόλυση κυβερνοεπιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές ή την κλοπή σημαντικών εμπορικών πληροφοριών. Ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναπτύξει κυρώσεις που στοχεύουν την διαφθορά σε χώρες όπως η Βενεζουέλα [8] και η Λευκορωσία [9]. Εν ολίγοις, τα οικονομικά μέτρα καταναγκασμού έχουν γίνει το εργαλείο της μόδας. Σήμερα, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ είναι αισιόδοξοι για την χρήση πιο εξελιγμένων και στοχευμένων κυρώσεων όταν η διπλωματία από μόνη της είναι ανεπαρκής, αλλά η βία δεν είναι μια εφικτή επιλογή.

ΧΩΡΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Ωστόσο, καθώς οι πολιτικοί έχουν ερωτευθεί αυτά τα εργαλεία, έχουν δώσει πολύ λιγότερη προσοχή στο πώς μπορούν να αρθούν αποτελεσματικά [10] -και τι θα σημαίνουν οι ιδιαιτερότητες της άρσης για την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρησιμοποιήσουν με επιτυχία τις κυρώσεις στο μέλλον. Οι συνέπειες είναι εύκολο να διαπιστωθούν στην περίπτωση της ανακούφισης από τις κυρώσεις που παρέχεται στο Ιράν κατά την ημέρα εφαρμογής [της συμφωνίας].

Εκεί που η ΕΕ και άλλα κράτη έχουν χαλαρώσει σε μεγάλο βαθμό τα προγράμματα των κυρώσεών τους για το Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απορρίψει ορισμένους μόνο από τους περιορισμούς τους. Τα διάφορα βήματα κατά τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ χαλαρώνουν τα προγράμματα των κυρώσεών τους ωθούν ευρωπαϊκές και ασιατικές εταιρείες να αποφεύγουν την διενέργεια συναλλαγών σε δολάρια ΗΠΑ και σε αγορές των ΗΠΑ και έτσι θα μπορούσε να μειωθεί η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν αποτελεσματικές οικονομικές κυρώσεις στο μέλλον.

Την επόμενη ημέρα της εφαρμογής [της συμφωνίας], οι περισσότερες κυρώσεις της ΕΕ και οι δευτεροβάθμιες αμερικανικές κυρώσεις -που εφαρμόζοντο σε μη αμερικανικές οντότητες- καταργήθηκαν. Ευρωπαϊκές εταιρείες που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στον χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό κλάδο του Ιράν (και τον ενεργειακό του τομέα) δεν εμποδίζονται πλέον από την εμπλοκή τους σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Παράλληλα, εκτεταμένες απαγορεύσεις παραμένουν στις εταιρείες και σε ιδιώτες των ΗΠΑ που σκέπτονται να κάνουν δουλειές στο Ιράν, και οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα για συναλλαγές που συνδέονται με το Ιράν, χωρίς να έρθουν σε σύγκρουση με τις κυρώσεις αυτές.

Η αδυναμία πρόσβασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ είναι ένα σημαντικό εμπόδιο για τις αλλοδαπές επιχειρήσεις που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στο Ιράν: Οι συναλλαγές σε δολάρια ΗΠΑ εδώ και καιρό αποτελούν κανόνα στις περισσότερες διεθνείς αγορές και τομείς, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών, ακόμη και όταν τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν έδρα έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απαγορεύοντας σε αυτές τις επιχειρήσεις να επικαλεστούν το δολάριο για να κάνουν επιχειρήσεις στο Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν σε αυτές τις επιχειρήσεις κίνητρο να διενεργούν συναλλαγές σε άλλα νομίσματα, με δυνητικά σημαντικές συνέπειες για την υπεροχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ και την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν δημοσιονομικές κυρώσεις.

Για παράδειγμα, η κρατική τράπεζα του Πακιστάν έχει ζητήσει από την πακιστανική κυβέρνηση να καταρτίσει έναν «ενδιάμεσο αξιόπιστο μηχανισμό πληρωμών», έτσι ώστε οι πακιστανικές επιχειρήσεις να μπορούν να εισέλθουν στο Ιράν χωρίς να ανησυχούν για τα δολάρια [11]. Η Νότια Κορέα προσπαθεί να ενθαρρύνει τις συναλλαγές με το Ιράν στο δικό της νόμισμα ή αλλιώς με το ευρώ [12]. Περαιτέρω, η Bank of Tokyo-Mitsubishi ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα χειριστεί τις πληρωμές από ιαπωνικά διυλιστήρια πετρελαίου στο Ιράν και σε γιεν και σε ευρώ [13]. Ομοίως, δύο άλλες ιαπωνικές τράπεζες φέρεται να ψάχνουν να επανεκκινήσουν υπηρεσίες στο Ιράν μη χρησιμοποιώντας δολάρια, επίσης. Και ο υπουργός Εμπορίου της Βραζιλίας ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η κυβέρνησή του θα προσπαθήσει να επιτρέψει πληρωμές σε ευρώ και άλλα νομίσματα από και προς το Ιράν, επειδή «ο καθένας κυνηγά το Ιράν τώρα ... το δυνητικό εμπόριο είναι πολύ μεγάλο» [14].

Με λίγα λόγια, κυβερνήσεις και ιδιωτικοί φορείς σε όλο τον κόσμο πειραματίζονται αποφεύγοντας το δολάριο λόγω της μη ισορροπημένης χαλάρωσης των κυρώσεων στο Ιράν.

Αυτές οι κινήσεις απλώς συνεχίζουν μια πρόσφατη, ευρύτερη τάση επιχειρήσεων και χωρών να αποφεύγουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ. Στην διάρκεια των τελευταίων ετών, οι χώρες που ανησυχούσαν μην στοχευθούν από τις κυρώσεις των ΗΠΑ, έχουν αρχίσει την ανάπτυξη εναλλακτικών συστημάτων συναλλάγματος και πληρωμών. Για παράδειγμα, πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η πρόσφατη κινεζική ώθηση για να κάνει το γουάν ένα αποθεματικό νόμισμα ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της κινεζικής επιθυμίας να διασφαλίσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι σε θέση να φέρουν σημαντική καταναγκαστική οικονομική μόχλευση εις βάρος της Κίνας [15] στο μέλλον. Ομοίως, η δημιουργία του Κινεζικού Διεθνούς Συστήματος Πληρωμών (China International Payment System, CHIPS) -ένα σύστημα σχεδιασμένο για να μιμηθεί το SWIFT, το οποίο είναι μια οντότητα που βοηθά τον συντονισμό μεταφοράς τρισεκατομμυρίων δολαρίων με χρηματοπιστωτικά μηνύματα κάθε μέρα, και να διευκολύνει την επεξεργασία των συναλλαγών σε γουάν- θα μπορούσε να μονώσει την χώρα από κυρώσεις που αποδείχθηκαν τόσο ισχυρές εναντίον του Ιράν.

Η τάση μπορεί επίσης να απειλήσει την ανταγωνιστικότητα της αμερικανικής οικονομίας μακροπρόθεσμα. Στον βαθμό που οι διεθνείς εταιρείες αποφεύγουν ενεργά το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ, οι αγορές των ΗΠΑ δεν θα επωφελούνται πλέον από τις δουλειές τους. Ενώ η έκταση των πιθανών ζημιών είναι ασαφής, ανώτεροι υπάλληλοι του Υπουργείου Οικονομικών έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τις συνέπειες αυτές.

Και τώρα, με το να δίνονται στις ξένες εταιρείες ακόμη περισσότεροι λόγοι για να χρησιμοποιούν εναλλακτικά νομίσματα και χρηματοπιστωτικές αγορές, οι ΗΠΑ απειλούν να επιταχύνουν την τάση αυτή. Και αυτό, με την σειρά του, θα μπορούσε να είναι περικόψει την ικανότητα της χώρας να επιβάλει ισχυρές οικονομικές κυρώσεις στο μέλλον, δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βασίζονται συχνά στην χρήση του δολαρίου στις διασυνοριακές συναλλαγές για να δημιουργήσουν το δικαιοδοτικό βάρος που είναι αναγκαίο για την επιβολή αποτελεσματικών κυρώσεων. Χωρίς αυτό το βάρος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι λιγότερο σε θέση να επιβάλουν κυρώσεις σε εταιρείες που διεξάγουν επιχειρήσεις με αδίστακτα έθνη ή τρομοκρατικές ομάδες.

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Αυτό δεν γράφεται για να πούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να άρουν όλες τις κυρώσεις από το Ιράν απλώς για να ταιριάξουν με την Ευρώπη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διατηρήσει αυτούς τους περιορισμούς για καλό λόγο: Όπως έχουν δείξει οι πρόσφατες δραστηριότητες του Ιράν, εξακολουθεί να είναι ένα κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία, κακοποιεί συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών του και επιδιώκει ενεργά να αποσταθεροποιήσει την Μέση Ανατολή. Η επιθετική επιβολή ενός ισχυρού καθεστώτος κυρώσεων θα συνεχίσει να επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να πιέζουν την χώρα να εγκαταλείψει τις δραστηριότητες αυτές.

Οι πολιτικοί και οι ρυθμιστικές Αρχές επιφορτισμένες με την προστασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ από την έκθεση σε παράνομη δραστηριότητα, γνωρίζουν ότι τα οικονομικά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένης της δωροδοκίας, άλλης διαφθοράς και του ξεπλύματος χρήματος, παραμένουν διάχυτα στην Ισλαμική Δημοκρατία. Το Ιράν κατέλαβε την 130η θέση από 167 χώρες στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς της Transparency International το 2015. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ γνωρίζουν ότι το να επιτρέπουν στις ιρανικές επιχειρήσεις να διεξαχθούν μέσω του τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ θα μπορούσε να ενεργοποιήσει περισσότερα τέτοια εγκλήματα.

Αλλά τελικά, οι πολιτικοί πρέπει να αναγνωρίσουν ότι αντιμετωπίζουν μια δύσκολη επιλογή. Στην προσπάθειά τους να χαλαρώσουν ορισμένες κυρώσεις κατά του Ιράν, διατηρώντας παράλληλα κάποια οικονομική πίεση στην χώρα, μπορεί να βλάψουν την ικανότητά τους να χρησιμοποιούν οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν ή άλλων στόχων στο μέλλον. Δεδομένου ότι οι πολιτικοί έχουν στραφεί περισσότερο σε αυτά τα οικονομικά εργαλεία τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να κατανοήσουν το διακύβευμα και να αναπτύξουν τρόπους για να διατηρηθεί η ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιβάλουν αποτελεσματικά οικονομικά μέτρα. Μόνο τότε θα είναι σε θέση να διατηρήσουν αυτά τα ισχυρά εργαλεία στο εγγύς μέλλον.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-03-01/unfreezing-iran

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition

Εμφάνιση άρθρου σε περισσότερες σελίδες

«Ξεπαγώνοντας» το Ιράν

Αναζήτηση

Δημοφιλή Άρθρα

Περιοχή Μελών