Μήπως η Μέση Ανατολή χρειάζεται νέα σύνορα; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μήπως η Μέση Ανατολή χρειάζεται νέα σύνορα;

Η κληρονομιά των Sykes-Picot, 100 χρόνια μετά

Παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής μόνο οι Κούρδοι και το ISIS αμφισβήτησαν ανοιχτά τα υπάρχοντα σύνορα, έχουν αρχίσει να το κάνουν κι άλλοι Ιρακινοί. Ορισμένοι Σουνίτες, συμπεριλαμβανομένου του Atheel al-Nujaifi, του προέδρου του ιρακινού κοινοβουλίου και πρώην κυβερνήτη της Νινευή, επιχειρηματολογούν ότι οι σουνιτικές επαρχίες θα χρειαστούν ειδικές προβλέψεις από την -σιιτικής ηγεσίας- κυβέρνηση μόλις απελευθερωθούν. Ο Nujaifi έχει ακόμη χρησιμοποιήσει μέχρι και το αυτόνομο Κουρδιστάν ως ένα παράδειγμα που οι σουνίτες θα πρέπει να σκεφθούν να μιμηθούν. Και ακόμη και μερικές σιιτικές επαρχίες, όπως η Βασόρα, η οποία βρίσκεται πάνω στα πιο πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου του Ιράκ, αμφισβητεί την εξουσία της Βαγδάτης και ζητά αυτονομία.

18042016-2.jpg

Ο Ιρακινός πρωθυπουργός Haidar al-Abadi περιοδεύει στην πόλη Τικρίτ αφότου οι δυνάμεις ασφαλείας του Ιράκ ανέκτησαν τον έλεγχο από τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, τον Απρίλιο του 2015. STRINGER / REUTERS
------------------------------------------

Οι κυβερνήσεις του Ιράκ και της Συρίας φυσικά απορρίπτουν οποιαδήποτε αλλαγή στα σύνορά τους, αν και δεν μπορούν πλέον να ισχυρίζονται ότι ελέγχουν τα πάντα μέσα σε αυτά τα σύνορα. Και μεταξύ των γειτόνων των δύο χωρών, η αντίθεση στις αποσχίσεις είναι εξίσου ισχυρή. Η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτίθενται επίσης στην διάλυση: Η Ρωσία επειδή μια κατάρρευση της Συρίας θα αποδυνάμωνε τον σύμμαχό της [13], τον Σύριο πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, και οι Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή είναι ενάντια στην διχοτόμηση οποιουδήποτε κράτους. Δεν υποστήριξαν ούτε καν την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, με την ελπίδα ότι η πολιτική μεταρρύθμιση θα την καθιστούσε περιττή.

ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΕΡΕΣ ΕΝΟΨΕΙ;

Αντ’ αυτού, οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με τις χώρες της Ευρώπης και τα Ηνωμένα Έθνη, πιστεύουν ότι οι δημοκρατικές, συμμετοχικές κυβερνήσεις μπορούν να επιφέρουν την ειρήνη, χωρίς την ανάγκη για νέα σύνορα. Αυτή η πεποίθηση αποτελεί την βάση των προσπαθειών των ΗΠΑ να ενθαρρύνουν τις μεταρρυθμίσεις στο Ιράκ, και των διεθνών προσπαθειών να υπάρξει διαπραγμάτευση για ένα τέλος στην σύγκρουση στην Συρία. Αλλά η ιδέα έχει μικρή υποστήριξη στις δύο χώρες, εκτός από την πλευρά των φιλελευθέρων, των οποίων οι φωνές χάνονται ανάμεσα στις συγκρούσεις των ενόπλων πολιτοφυλακών και τους ελιγμούς των ελίτ που είναι αποφασισμένες να διατηρήσουν την εξουσία και τα προνόμιά τους.

Το πρόβλημα είναι ότι ένα πραγματικά συμμετοχικό, δημοκρατικό σύστημα θα απαιτήσει την εξάλειψη των ενόπλων πολιτοφυλακών της περιοχής, των σεχταριστικών ηγετών και των διεφθαρμένων ελίτ -με άλλα λόγια, όλους όσους κατέχουν σήμερα την εξουσία. Εκτός από μια μαζική παρέμβαση [14] από το εξωτερικό, η οποία δεν πρόκειται να συμβεί, κανείς δεν μπορεί να το κάνει αυτό.

Δείτε το Ιράκ. Κατά την διάρκεια της κατοχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν να αναπτυχθεί -μερικοί θα έλεγαν να επιβληθεί- ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται σε εκλογές αλλά και σε εθνοτικές και θρησκευτικές ποσοστώσεις. Αλλά το σύστημα διαλύθηκε μετά την απόσυρση [15] των στρατευμάτων των ΗΠΑ και έγινε όλο και περισσότερο αυταρχικό και κυριαρχούμενο από Σιίτες υπό τον πρωθυπουργό Νούρι αλ-Μαλίκι. Ως προϋπόθεση για την παροχή βοήθειας στο Ιράκ για την καταπολέμηση του ISIS το 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέμειναν για έναν νέο πρωθυπουργό που να είναι πρόθυμος να κυβερνήσει συμμετοχικά, και ο Haider al-Abadi αντικατέστησε τον Μαλίκι. Ο Abadi προσπαθεί τώρα να περιορίσει την διαφθορά και έχει προτείνει [16] ένα νέο υπουργικό συμβούλιο τεχνοκρατών, ξένο προς τα πολιτικά κόμματα.

Αλλά τα κόμματα, όπως ήταν αναμενόμενο, είναι αντίθετα στο να παραγκωνιστούν, και το κοινοβούλιο δεν έχει εγκρίνει το προτεινόμενο υπουργικό συμβούλιο. Το μόνο πολιτικό πρόσωπο εκτός από τον Abadi που έχει αποδεχθεί την ιδέα μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης είναι ο Muqtada al-Sadr, ένα φλογερός, ανορθόδοξος κληρικός που τα σημαντικότερα σιιτικά πολιτικά κόμματα τον αποφεύγουν συστηματικά. Ο Σαντρ χρησιμοποιεί την ιδέα να αυξήσει την δική του δύναμη με το να απειλεί ότι θα εξαπολύσει διαδηλώσεις και δράση στους δρόμους, εκτός κι αν διοριστεί ένα μη-πολιτικό υπουργικό συμβούλιο. Η μεταρρύθμιση, με άλλα λόγια, έχει γίνει εργαλείο σε μια νέα ενδο-σιιτική πολιτική διαμάχη που δεν έχει τίποτα να κάνει με την δημοκρατία ή την χρηστή διακυβέρνηση.

Η βαθιά πολιτική μεταρρύθμιση που θα μπορούσε ενδεχομένως να επιτρέψει στο Ιράκ και την Συρία να γίνουν σταθερές χώρες δεν έχει ξεκινήσει σε καμιά από τις δύο αυτές χώρες. Ο Abadi προσπάθησε να κάνει κάποια μετριοπαθή βήματα και απέτυχε. Ο Άσαντ δεν έχει καν προσπαθήσει, επιμένοντας ότι το μόνο που χρειάζεται η χώρα του είναι νέες εκλογές. Και το μόνο που μπορεί να κάνει η πρόοδος στην καταπολέμηση του ISIS είναι να γίνουν οι κυβερνήσεις του Ιράκ και της Συρίας πιο καταπιεστικές και να παρέχουν πρόσθετα κίνητρα για όσους βλέπουν τα νέα σύνορα ως τη μόνη λύση. Η περιοχή γλιστράει προς το τέλος της συμφωνίας Sykes-Picot, αλλά δεν είναι πιο κοντά στο τέλος της αναταραχής.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2016-04-14/does-midd...