Ασφαλίζοντας τα σύνορα της Ευρώπης
Καμιά κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου και προσφύγων δεν μπορεί να αναμένεται μέχρι τα ευρωπαϊκά σύνορα να τύχουν κατάλληλης διαχείρισης και μέχρι να μειωθεί ο αριθμός των μεταναστών που φθάνει στις ακτές της Ευρώπης. Τα ευρωπαϊκά σύνορα μπορούν να εξασφαλιστούν μόνο μέσω της προσέγγισης των ομόκεντρων κύκλων: Εκτός Ευρώπης, στα ίδια τα σύνορα της Ευρώπης, και εντός των συνόρων της Ευρώπης.
Ο MATTEO GARAVOGLIA είναι συνεργάτης στο Πρόγραμμα Ιταλία στο Κέντρο για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στο ινστιτούτο Brookings. Είναι ερευνητικός συνεργάτης στο κέντρο Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κα υπηρετεί ως επίκουρος καθηγητής στην Σχολή Προωθημένων Διεθνών Σπουδών Paul H. Nitze στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
Ποια σύνορα θα πρέπει να ασφαλίζονται; Ευρωπαίοι αξιωματούχοι μιλούν για την επίτευξη μιας μεγάλης συμφωνίας με την οποία θα καθιερωθεί μια «κεντρική περιοχή» της ζώνης Σένγκεν για χώρες που είναι έτοιμες να αποδεχθούν ένα μερίδιο προσφύγων εντός και εκτός της ΕΕ. Τα άρθρα 23 έως 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν (Schengen Borders Code) [14] -όπως και οι διατάξεις για ενισχυμένη συνεργασία [15]- θα παρέχουν τη νομική βάση για ένα τέτοιο πρόγραμμα. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Σουηδία και η Ισπανία θα είναι συμβαλλόμενα μέρη σε μια τέτοια συμφωνία (με την Γερμανία και την Σουηδία, ειδικότερα, να υποδέχονται μεγάλους αριθμούς αιτήσεων ασύλου). Άλλοι που αγωνίζονται να ασφαλίσουν τα σύνορά τους, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να εξαιρεθούν από αυτήν και να τους επιτραπεί να συμμετάσχουν μόνο αφότου αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις αυτές. Και εκείνες οι χώρες που αρνούνται να φιλοξενήσουν πρόσφυγες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, θα πρέπει να αποκλειστούν μέχρι να αλλάξουν τις πολιτικές τους. Τα σύνορα της ζώνης Σένγκεν κατ’ ουσίαν θα συρρικνωθούν, για να διευρυνθούν [ξανά] με την πάροδο του χρόνου.
Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν ήδη δημιουργήσει hot spots για να συντονίσουν την υποδοχή των αιτούντων άσυλο στις χώρες τους. Όλα τα κράτη-μέλη της Σένγκεν θα πρέπει να συμμετέχουν σε αυτές τις πρωτοβουλίες παρέχοντας χρηματοδότηση, προσωπικό και εξοπλισμό για τις ζώνες. Μαζί με τις εθνικές Αρχές, οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί εμπλέκονται στα hot spots: Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (European Asylum Support Office) [16] για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου˙ η σύντομα προς αντικατάσταση Frontex [17], για να βοηθήσει στην διαχείριση των συνόρων˙ και η Europol [18] για να παρέχει μια «δεύτερη γραμμή διαλογής» για τα άτομα που θεωρείται ότι δυνητικά εμπλέκονται σε εγκληματικές ή τρομοκρατικές δραστηριότητες. Διεθνείς οργανισμοί, όπως το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού θα μπορούσαν να είναι παρατηρητές για πιθανές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία κατέχει σήμερα η Ολλανδία, σπεύδει να εξασφαλίσει μια πολιτική συμφωνία για να καθιερωθεί ένα νέο Ευρωπαϊκό Συνοριακό και Λιμενικό Σώμα (EBCG) και να λειτουργήσει μέχρι το τέλος του έτους. Κυρίως, και σε αντίθεση με την προκάτοχό του, την Frontex, το EBCG δεν θα πρέπει να επαιτεί συνεχώς για υποστήριξη από τα κράτη-μέλη˙ θα έχει διπλάσιο προσωπικό και οικονομικούς πόρους από την Frontex, διευρυμένη εντολή, καθώς και την δυνατότητα να αποκτά τον δικό του εξοπλισμό. Με αμφιλεγόμενο τρόπο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε ότι το EBCG θα πρέπει, εφόσον ψηφίσει κάτι τέτοιο η πλειοψηφία του συμβουλίου, να έχει την δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ένα κράτος-μέλος, ακόμη και παρά την θέλησή του. Η πρόταση αυτή είναι ριζοσπαστική στο ότι θα βάλει την συλλογική ασφάλεια της ΕΕ πάνω από την κυριαρχία των επιμέρους κρατών-μελών. Τα κράτη-μέλη δείχνουν έτοιμα να συμβιβαστούν όσον αφορά αυτό το μέτρο, με το να περιορίσουν την τιμωρία σε μια άτυπη απειλή προσωρινής παύσης ενός κράτους-μέλους.
Λετονοί συνοριοφύλακες περιπολούν έναν νεόκτιστο φράχτη στα σύνορα της Λετονίας και της Ρωσίας κοντά στην Golisava, στην Λετονία, την 26η Απριλίου 2016. INTS KALNINS / REUTERS
---------------------------------------------
ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΔΑΚΤΥΛΙΚΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις [19] και το Σύστημα Πληροφοριών της Σένγκεν [20] λειτουργούν αρκετά καλά. Ο Κανονισμός Eurodac [21] για μια ευρωπαϊκή βάση δεδομένων δακτυλικών αποτυπωμάτων, ωστόσο, δεν λειτουργεί καλά. Η Ελλάδα και η Ιταλία, ειδικότερα, κατηγορούνται ότι δεν παίρνουν τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων των μεταναστών που φθάνουν στις ακτές τους. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων τελικά πλησιάζουν το 100% και στις δύο χώρες, Υπηρεσίες ασφαλείας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητούν την επέκταση της αρμοδιότητας του Eurodac πέρα από τις αιτήσεις ασύλου ώστε να περιλαμβάνουν την επεξεργασία όλων των μεταναστών που εισέρχονται στην ΕΕ. Έτσι, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βράζει μια μεγάλη μάχη για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των ατομικών ελευθεριών.
Μια πιθανή συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί μεταξύ του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος από τη μια πλευρά και των Σοσιαλιστών, των Φιλελεύθερων και των Πράσινων από την άλλη, που θα συνασπιστούν για να περάσουν τον προτεινόμενο Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων. Για να ισχύσει, ωστόσο, μια συμφωνία θα πρέπει επίσης να επιλύσει τις τρέχουσες διαφωνίες σχετικά με τα μητρώα ονομάτων επιβατών [22], την δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος αφίξεων-αναχωρήσεων [23], και ένα Ευρωπαϊκό Πρότυπο Ανταλλαγής Πληροφοριών [24]. Οι υπάρχουσες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [25] αποσκοπούν στην επίτευξη αυτής της ισορροπίας, αλλά θα πρέπει να εφαρμόζονται όχι μόνο στους μετανάστες αλλά και σε πολίτες της ΕΕ οι οποίοι μπορούν επίσης να θέσουν απειλές για την ασφάλεια.