Η επόμενη μάχη για την διάσωση της οικονομίας στην Ελλάδα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η επόμενη μάχη για την διάσωση της οικονομίας στην Ελλάδα

Άλλο ένα μακρύ καλοκαίρι στην Αθήνα
Περίληψη: 

Πίσω στο 2014, η Ελλάδα είχε καταφέρει να επιτύχει μια μέτρια οικονομική ανάκαμψη. Είχε ανακεφαλαιοποιήσει τον αναπτερωμένο τραπεζικό τομέα της, προσέλκυσε αρκετούς ξένους επενδυτές, επέστρεψε στην ανάπτυξη μετά από χρόνια ύφεσης, και αξιοποίησε με επιτυχία τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η οικονομία αναμενόταν να αυξηθεί κατά 3% το 2015. Αλλά οι κακότεχνες διαπραγματεύσεις στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015 έφεραν πίσω το φάντασμα του Grexit, προκαλώντας μια φυγή καταθέσεων άνω των 36 δισ. ευρώ.

Ο ΣΤΑΘΗΣ Ν. ΚΑΛΥΒΑΣ είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στην έδρα Arnold Wolfers και Διευθυντής στο Program on Order, Conflict, and Violence στο Πανεπιστήμιο Yale.

Η ελληνική κρίση ξέσπασε το 2009 και κορυφώθηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 2010. Ανήμπορη να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος της, η Ελλάδα διασώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ. Το σχέδιο διάσωσης απέτρεψε μια μεγάλη οικονομική καταστροφή, αλλά σηματοδότησε την έναρξη ενός παρατεταμένου οικονομικού και πολιτικού δράματος που εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη ευρωζώνη. Στην Ελλάδα, η κρίση κορυφώθηκε δύο φορές: Το καλοκαίρι του 2012, όταν δύο διαδοχικές εκλογές άφησαν το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα στο χάος [1], και το καλοκαίρι του 2015, όταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση της αριστεράς στην Ελλάδα [2] απείλησε ανεπιτυχώς [ 3] τους ευρωπαϊκούς πιστωτές της και το ΔΝΤ με μαζική χρεοκοπία σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να κερδίσει κάποια ελάφρυνση χρέους και έναν αποχωρισμό από τις πολιτικές λιτότητας.

Σε κάθε σημείο καμπής, σχολιαστές ήταν ανήσυχοι για την πιθανή «μόλυνση» από μια καταστροφική ελληνική χρεοκοπία και την επακόλουθη έξοδο από την ευρωζώνη. Η παρ’ ολίγον κατάρρευση του Ιουνίου-Ιουλίου 2015 ήταν ίσως η πιο δραματική, κορυφούμενη με το κλείσιμο των τραπεζών και ένα παράξενο δημοψήφισμα [4], στο οποίο ο βαλλόμενος Έλληνας πρωθυπουργός και υπέρμαχος κατά της λιτότητας, Αλέξης Τσίπρας, κάλεσε τους Έλληνες να απορρίψουν ένα πακέτο διάσωσης που μόλις είχε διαπραγματευθεί με την Τρόικα των πιστωτών της Ελλάδας.

Στο τέλος, οι καταστροφολόγοι έκαναν λάθος και τις τρεις φορές. Το Grexit δεν συνέβη και το ευρώ επιβίωσε. Όσο για την αναμέτρηση του Ιουλίου του 2015, η επίλυσή της ήταν αναμφισβήτητα αποκλιμακωτική. Οι Έλληνες ψήφισαν «όχι» στο δημοψήφισμα, αλλά αντιμέτωπος με την προοπτική της πλήρους οικονομικής κατάρρευσης, ο Τσίπρας έκανε μια αναξιοπρεπή [5] αντιστροφή, συμφωνώντας για ένα σχέδιο διάσωσης 85 δισεκατομμυρίων ευρώ (96 δισ. δολαρίων), το τρίτο από το 2010. Προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τον Σεπτέμβριο του 2015. Ο Τσίπρας κέρδισε και πάλι, αλλά με την ακριβώς αντίθετη εντολή από εκείνη που είχε πριν από αυτές: Αντί της κατάργησης της λιτότητας, τώρα υποσχέθηκε να την εφαρμόσει. Οι εβδομάδες πέρασαν και, όπως και πριν, η Ελλάδα υποχώρησε από τα παγκόσμια πρωτοσέλιδα.

Ωστόσο, αν το παρελθόν είναι ένας οδηγός, η νηνεμία μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί προσωρινή. Στην πραγματικότητα, ένας νέος γύρος αναταραχής -μια τέταρτη και ίσως τελική κορύφωση- είναι στον ορίζοντα.

04052016-3.jpg

Διαδηλωτές κρατούν πανό που απεικονίζει μια παρωδία των τραπεζογραμματίων ευρώ κατά την διάρκεια διαδήλωσης στην 24ωρη απεργία μιας από τις μεγαλύτερες συνδικαλιστικές ενώσεις του δημόσιου τομέα της χώρας, της ΑΔΕΔΥ, ενάντια στις προγραμματισμένες φορολογικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις στην Αθήνα, την 7η Απριλίου του 2016. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
----------------------------------------------------

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ

Όπως και οι προηγούμενες διασώσεις, το πακέτο του Ιουλίου του 2015 ήρθε με αυστηρούς όρους, μεταξύ των οποίων ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει την λιτότητα και θα προχωρήσει σε εκτεταμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η τρόικα των πιστωτών της Ελλάδας, που πλέον μετατρέπεται σε κουαρτέτο με την προσθήκη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), έχει ως στόχο την σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, έτσι ώστε να μπορεί να επιστρέψει στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Έθεσε δύο ελέγχους για την αξιολόγηση της προόδου στην Ελλάδα σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας. Εφόσον επιτευχθεί αρκετή πρόοδος, η Ελλάδα θα είναι σε θέση να έχει πρόσβαση στα υπόλοιπα κεφάλαια της διάσωσης, τα οποία χρειάζεται απεγνωσμένα για να παραμείνει στην ζωή. Το κουαρτέτο συμφώνησε επίσης να αρχίσει διαπραγματεύσεις για την ελληνική ελάφρυνση του χρέους.

Η πρώτη αναθεώρηση είχε προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί μέχρι τον Νοέμβριο του 2015, αλλά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Υπάρχουν δύο κύριοι λόγοι για την καθυστέρηση αυτή.

Ο πρώτος είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει κωλυσιεργήσει. Έδωσε προτεραιότητα σε αντιπαραγωγικά δημοσιονομικά μέτρα που έχουν παραγάγει χαμηλότερα έσοδα από το αναμενόμενο και ήταν πολύ αργή στην υλοποίηση βασικών μέτρων όπως η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και οι ιδιωτικοποιήσεις. Δεν έχει αναλάβει δράση σε πολύ ευαίσθητα θέματα, όπως η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και των μη-εξυπηρετούμενων δανείων. Έτι περαιτέρω, ο Τσίπρας έχει πει δημοσίως ότι ο ίδιος δεν πιστεύει στις πολιτικές που συμφώνησε να εφαρμόσει [6]. Ωστόσο, η δημοτικότητά του συρρικνώνεται ραγδαία, καθώς έχει αποτύχει να ανταποκριθεί στις υποσχέσεις του για την βελτίωση της οικονομίας. Μάλλον το αντίθετο: Στην θητεία του, η χώρα επέστρεψε στην ύφεση. Καμιά ανάπτυξη δεν προβλέπεται για το τρέχον έτος, επίσης.

Δεν χρειαζόταν να γίνει έτσι. Πίσω στο 2014, η Ελλάδα είχε καταφέρει να επιτύχει μια μέτρια οικονομική ανάκαμψη. Είχε ανακεφαλαιοποιήσει τον αναπτερωμένο τραπεζικό τομέα της, προσέλκυσε αρκετούς ξένους επενδυτές, επέστρεψε στην ανάπτυξη μετά από χρόνια ύφεσης, και αξιοποίησε με επιτυχία τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η οικονομία αναμενόταν να αυξηθεί κατά 3% το 2015. Αλλά οι κακότεχνες διαπραγματεύσεις στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015 έφεραν πίσω το φάντασμα του Grexit, προκαλώντας μια φυγή καταθέσεων άνω των 36 δισεκατομμυρίων ευρώ που ξεκοίλιασαν τις τράπεζες και έσπρωξαν την χώρα πίσω στην ύφεση -αν και λιγότερο σοβαρή από ό, τι υπήρχε ο φόβος αρχικά (μόλις 0,3% σε σύγκριση με προβλέψεις για 2,7%). Ωστόσο, η ζημιά ήταν πολύ βαθύτερη από ό, τι δείχνει αυτός ο αριθμός. Η εισαγωγή των ελέγχων κεφαλαίου (capital controls) οδήγησε στην φυγή χιλιάδων ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό, έδιωξε την Ελλάδα από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, και την κράτησε έξω από το πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας –το μόνο μέλος της ευρωζώνης που έμεινε απ’ έξω.