Οι αρκτικές φιλοδοξίες του Πούτιν

Η ταχεία αλλαγή του κλίματος και ο αχός από την προσάρτηση της Κριμαίας από την Μόσχα έχουν κάνει τα τεράστια ρωσικά αρκτικά κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ορυκτών ένα όλο και πιο ελκυστικό αναπτυξιακό παιχνίδι για την Μόσχα. Η κυβέρνηση του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί επίσης να μετατρέψει τα αρκτικά παράκτια ύδατα της χώρας σε έναν σοβαρό εμπορικό ναυτιλιακό δίαυλο -ικανό να χειριστεί όχι μόνο περισσότερη εσωτερική κίνηση, αλλά επίσης φορτηγά πλοία που διέρχονται από την Ασία προς την Ευρώπη. Με την οικονομία της σε χάος και την διεθνή φήμη της σε αμφισβήτηση, η Ρωσία σήμερα βλέπει το δυναμικό της Αρκτικής ως μια σπάνια αχτίδα ελπίδας.

Η εξελισσόμενη σχέση της Ρωσίας με τον απώτατο βορρά απεικονίζεται από δύο φιλόδοξα σχέδια -την κατασκευή της εγκατάστασης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) Yamal και την διάδοση της μεγάλης κλίμακας ναυτιλίας κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού. Αν είναι επιτυχείς αυτές οι πρωτοβουλίες θα αποφέρουν απολύτως αναγκαία έσοδα και θα εδραιώσουν την φήμη της Μόσχας ως την εξέχουσα αρκτική δύναμη. Το πιο σημαντικό, θα χρησιμεύσουν επίσης για να συνδέσουν πιο στενά την οικονομία της Ρωσίας με την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, δίνοντας έμφαση στην πολυδιαφημισμένη «στροφή» του Πούτιν προς την Ασία. Όμως, τα σχέδια αυτά δεν έρχονται χωρίς προκλήσεις. Οι τιμές του πετρελαίου δεν έχουν ακόμη ανακάμψει από την καταστροφική πτώση τους, και οι Δυτικές κυρώσεις έχουν παρεμποδίσει την ικανότητα των ρωσικών επιχειρήσεων να έχουν πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές και σε ασφαλή χρηματοδότηση σχεδίων. Αλλά αν η Ρωσία μπορεί να διαχειριστεί αυτά τα εμπόδια, η Αρκτική έχει μεγάλες δυνατότητες για το οικονομικό μέλλον της.

ΞΕΠΑΓΩΜΕΝΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Παρ’ όλο που η Αρκτική ήταν ένα κομβικό σημείο της πολιτικής της σοβιετικής εποχής, το ρωσικό ενδιαφέρον στον κατεψυγμένο βορρά υποχώρησε στις αρχές του 1990 καθώς η προσοχή της Μόσχας στράφηκε προς πιο πιεστικά οικονομικά και πολιτικά ζητήματα, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά τώρα η Αρκτική είναι πάλι στην μόδα, με ευκαιρίες για νέες ενεργειακές συνεργασίες, οικονομικές επενδύσεις και πολιτικές συμμαχίες, ιδιαίτερα με τις ασιατικές αγορές. Έτσι, ενώ τα τεράστια αποθέματα των φυσικών πόρων της περιοχής αντιπροσωπεύουν ήδη περίπου το ένα πέμπτο του ΑΕΠ της Ρωσίας [1], ο αριθμός αυτός μπορεί να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια, αν οι αρκτικές φιλοδοξίες της Μόσχας αποδώσουν καρπούς.

Η ΕΕ παραμένει ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας [2], παρά την επιβολή των κυρώσεων του 2014. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ακόμη και αφότου η ρωσική οικονομία εισήλθε σε ύφεση εκείνο το έτος, το διμερές εμπόριο με την Ευρώπη των 28 ξεπέρασε παρά ταύτα τα περίπου 316 δισεκατομμύρια δολάρια. (Η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας˙ αντιπροσώπευε λίγο περισσότερο από 74,8 δισεκατομμύρια δολάρια συνολικού εμπορίου το 2014). Η βαθειά οικονομική εξάρτηση της Ρωσίας από την Ευρώπη δεν κάθεται καλά στην Μόσχα. Και η ανάπτυξη της Αρκτικής θα μπορούσε να αλλάξει την δυναμική αυτή.

Η Ρωσία και η Κίνα συμφώνησαν πρόσφατα να ενσωματώσουν την υπό την ηγεσία της Μόσχας «Ευρασιατική Οικονομική Ένωση» στην πρωτοβουλία του «Δρόμου του Μεταξιού» του Πεκίνου, έχοντας ως στόχο να προωθήσουν στενότερες οικονομικές και εμπορικές σχέσεις. Η μονάδα LNG Yamal είναι ένα από τα πρώτα μεγάλα Αρκτικά έργα που χρηματοδοτούνται εν μέρει με κινεζικά χρήματα. Η μονάδα, σχεδιασμένη να ολοκληρωθεί το 2021 με κόστος 27 δισεκατομμύρια δολάρια, αποτελείται από πάνω από 200 γεωτρήσεις που θα αξιοποιήσουν 926 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η υποδομή που συνδέεται με το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή του λιμανιού της Sabetta, ενός σύγχρονου διεθνούς αεροδρομίου και μιας προγραμματισμένης σιδηροδρομικής επέκτασης που θα συνδέσει την Sabetta με το ευρύτερο ρωσικό δίκτυο μεταφορών. Τον Μάρτιο, ο Evgeny Kot, ο γενικός διευθυντής του σταθμού LNG Yamal, ανακοίνωσε ότι το 96% [3] της αναμενόμενης παραγωγής του εργοστασίου ήταν ήδη συμβολαιοποιημένο, με περίπου το 86% της παραγωγής του να προορίζεται για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Κινέζος πρωθυπουργός Zhang Gaoli σε τελετή που σηματοδοτεί την έναρξη της κατασκευής του αγωγού «Δύναμη της Σιβηρίας» στο χωριό Us Khatyn την 1η Σεπτεμβρίου 2014. ALEXEI NIKOLSKY / REUTERS
-----------------------------------------------

Αλλά το μέλλον της μονάδας της Yamal φαινόταν αβέβαιο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις [4] στον μεγαλύτερο ανεξάρτητο παραγωγό φυσικού αερίου της Ρωσίας, την Novatek (η οποία κατέχει το 50,1% του εργοστασίου), καθώς και στον διευθυντή της και έμπιστο του Πούτιν, Gennady Timchenko [5]. Αυτό περιόρισε σοβαρά την πρόσβαση του έργου στις αγορές Δυτικών κεφαλαίων και έκανε την Novatek να χάσει αρκετές προθεσμίες χρηματοδότησης. Παρότι έλαβε περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιδοτήσεις από την ρωσική κυβέρνηση, ένα δάνειο 839 εκατομμυρίων δολαρίων από το Ταμείο του Δρόμου του Μεταξιού της Κίνας τον περασμένο Δεκέμβριο, και μια υποσχετική 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για δάνεια από τις ρωσικές Sberbank και Gazprombank, το έργο εξακολουθούσε να παλεύει νωρίτερα φέτος για να βρει εξωτερικές πηγές που θα μπορούσαν να καλύψουν το αναμενόμενο χρηματοδοτικό έλλειμμά του. Ήταν μόνο στο τέλος του Απριλίου που η Yamal LNG εξασφάλισε τελικά τις πολυαναμενόμενες δανειακές συμβάσεις συνολικού ύψους άνω των 12 δισ. δολαρίων από δύο κινεζικές τράπεζες.