Σώζοντας το Ιράκ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Σώζοντας το Ιράκ

Τι μπορεί να κάνει ο αγιατολάχ Σιστανί

Κατά την ίδια περίοδο, ο Χακίμ εξέδωσε φετβά που απαγόρευε την θανάτωση των Κούρδων. Σύμφωνα με την δική μου έρευνα, που συμπεριλαμβάνει συνεντεύξεις με Σιίτες κληρικούς και μέλη των ιρακινών ενόπλων δυνάμεων, οι Σιίτες στρατιώτες στον ιρακινό στρατό υπάκουσαν τον φετφά αποφεύγοντας σκόπιμα κουρδικούς στόχους, υπονομεύοντας έτσι την ιρακινή κυβέρνηση, η οποία είχε δώσει εντολές για την εξάλειψη του κουρδικού κινήματος στο ιρακινό Κουρδιστάν [9].

Το θρησκευτικό κατεστημένο αμφισβήτησε επίσης το κόμμα Μπάαθ [10], όταν ήρθε στην εξουσία το 1968. Το καθεστώς Μπάαθ ήθελε να καταστείλει την επιρροή του θρησκευτικού κατεστημένου, αλλά απέτυχε λόγω της ικανότητας του θρησκευτικού κατεστημένου να λειτουργεί αυτόνομα από το κράτος. Απολαμβάνει οικονομική ανεξαρτησία (οι ανώτεροι κληρικοί λαμβάνουν δωρεές, γνωστές ως khums, από τους οπαδούς τους εγχωρίως και στο εξωτερικό) και μπορεί να μαζέψει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές του. Το σιιτικό θρησκευτικό οικοδόμημα άρχει επίσης σε μια σειρά από θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά ιδρύματα, κάτι που του επιτρέπει να επεκτείνει την κοινωνική του βάση και να κινητοποιήσει τεράστιους αριθμούς ανθρώπων για πολιτικούς σκοπούς.

Αφότου κατέστειλλε συλλογικά την σιιτική κοινότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, και παρά την διάλυση των σιιτικών αντιπολιτευτικών δικτύων, το μπααθιστικό καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν [11] ήταν ακόμη αντιμέτωπο με τους κληρικούς και τους οπαδούς τους, καθώς ηγήθηκαν μαζικών εξεγέρσεων το 1977 και το 1979, με την τελευταία να έχει προκληθεί από την ιρανική Επανάσταση εκείνο το έτος. Κατά την διάρκεια του πολέμου με το Ιράν στην δεκαετία του 1980, το καθεστώς, όπως δείχνουν τα αρχεία του κόμματος Μπάαθ, προσπάθησε να εκφοβίσει τον Μεγάλο Αγιατολάχ Abu al-Qasim al-Khoei, ο οποίος προηγήθηκε του Σιστανί, για να εκδώσει έναν φετφά που νομιμοποιεί τον πόλεμο κατά του Ιράν. Αλλά η προσπάθεια απέτυχε και στο τέλος απλώς εμπόδισε τις προσπάθειες του καθεστώτος να κινητοποιήσει την υποστήριξη Σιιτών για έναν πόλεμο εναντίον των Περσών ομοθρήσκων τους πέρα από τα σύνορα.

ΟΙ αρχικές παρεμβάσεις του Σιστανί μετά τον πόλεμο του 2003 περιελάμβαναν την πίεση προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και προς Ιρακινούς αξιωματούχους για να εξασφαλιστεί ότι θα είναι μια εκλεγμένη συνέλευση που θα γράψει το νέο σύνταγμα της χώρας, σε αντίθεση με τις επιθυμίες των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων οι οποίοι αναζητούσαν μια διαδικασία κεκλεισμένων των θυρών. Ο Σιστανί συγκάλεσε επίσης αντιμαχόμενες φατρίες Σιιτών το 2005 για να διασφαλίσει ότι θα κατέβουν στις βουλευτικές εκλογές της ίδιας χρονιάς ως ένα ενιαίο μπλοκ, μήπως η φαγωμάρα μεταξύ των διαφόρων σιιτικών παραστρατιωτικών ομάδων ενθαρρύνει μια αναζωογονημένη σουνιτική εξέγερση που θα αποτελείτο από Μπααθιστές και την αλ Κάιντα στο Ιράκ. Το σιιτικό μπλοκ κέρδισε τις εκλογές και εμπόδισε μια ανάσταση των Μπααθιστών.

Το 2006, ο Σιστανί βοήθησε να περιοριστεί, παρ’ όλο που ο ίδιος δεν μπορούσε να το σταματήσει, ένα νέο κύμα θρησκευτικής βίας στο Ιράκ, το οποίο ξέσπασε αφότου η αλ Κάιντα στο Ιράκ βομβάρδισε τον ναό αλ-Ασκάρι, ένα σιιτικό ιερό τέμενος στην κυριαρχούμενη από Σουνίτες πόλη Σαμάρα. Ο Σιστανί έπαιξε σημαντικό ρόλο στον περιορισμό του βαθμού της αιματοχυσίας καλώντας για ενότητα και μετριοπάθεια. Πίεσε τακτικά Ιρακινούς και Αμερικανούς αξιωματούχους για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Αυτό δεν εμπόδισε το Ιράκ από το να ολισθήσει σε εμφύλιο πόλεμο, αλλά οι παρεμβάσεις του Σιστανί σχεδόν σίγουρα βοήθησαν να περιοριστούν οι κρατικά υποστηριζόμενες σιιτικές πολιτοφυλακές και τις απέτρεψε από το να διαπράξουν γενοκτονία εναντίον του σουνιτικού πληθυσμού του Ιράκ. Τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα αν ήταν απών και χωρίς τις προσπάθειές του να τερματίσει την σύγκρουση.

11052016-5.jpg

Διαδηλωτές επιδεικνύουν μια τεράστια ιρακινή σημαία κατά την διάρκεια διαδήλωσης κατά της διαφθοράς, στις 14 Αυγούστου 2015. MUSHTAQ MUHAMMED / REUTERS
--------------------------------------------------

Πιο πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2014 ο Σιστανί εξέδωσε φετβά [12] καλώντας όλους τους «αρτιμελείς άνδρες να υπερασπιστούν την χώρα τους» αφότου ο ιρακινός στρατός κατέρρευσε και το ISIS κατέλαβε την Μοσούλη μαζί με άλλες ιρακινές πόλεις και κωμοπόλεις. Μια δύναμη 100.000 Σιιτών μαχητών (και ένας περιορισμένος αριθμός Σουνιτών) ενώθηκαν για να σχηματίσουν αυτό που είναι τώρα γνωστό ως Hashd al-Shaabi (Λαϊκή Δύναμη Κινητοποίησης, Popular Mobilization Force ή PMF), η οποία βοήθησε να σταματήσει η αναπτυξιακή πορεία του ISIS στο Ιράκ.

Ο Σιστανί έχει εγκρίνει τις λαϊκές διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα κατά το παρελθόν έτος και είχε προηγουμένως υποστηρίξει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Abadi. Αλλά έχει σταματήσει την ενεργό εμπλοκή του στην μεταρρυθμιστκή εκστρατεία απογοητευμένος με την κυβέρνηση. Ο Σιστανί έχει επιδείξει επίσης την δυσαρέσκειά του προς την κυβέρνηση σταματώντας τα εβδομαδιαία πολιτικά κηρύγματά του. Αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για το μέλλον του Ιράκ. Σε περίπτωση απουσίας του, πολωτικά στοιχεία όπως ο αλ-Σαντρ και ο αμφιλεγόμενος και αυταρχικός πρώην πρωθυπουργός του Ιράκ, Νουρί αλ-Μαλίκι [13], θα γεμίσουν τον χώρο, όπως θα κάνουν και οι σιιτικές ομάδες πολιτοφυλακής, σαν την Asaib al-Haq και την Ταξιαρχία Badr, που έχουν εκμεταλλευθεί τον φετβά του Σιστανί για να δημιουργήσουν μια εξουσία για τον εαυτό τους στον μπερδεμένο πόλεμο κατά του ISIS.