Duterte, ο ισχυρός άνδρας των Φιλιππίνων

Στις 9 Μαΐου, οι Φιλιππίνες εξέλεξαν τον Rodrigo Duterte, τον αμφιλεγόμενο [2] και με σκληρή γλώσσα [3] δήμαρχο της Davao, για να είναι ο επόμενος πρόεδρος τους. Χάρη στην ρητορική που έμοιαζε με εκείνη ενός Αμερικανού προεδρικού υποψηφίου, οι φιλιππινέζικες ελίτ και τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης αποκαλούσαν [4] τον Duterte ως «ο Donald Trump της Ανατολής». Ο Duterte ήταν ένα πολιτικό αουτσάιντερ [5] μόλις πριν από λίγους μήνες και είχε λίγες πιθανότητες ακόμα και για να παραμείνει στην σφικτή [6] προεδρική κούρσα. Αλλά η οικονομική δυσαρέσκεια, η αύξηση των ποσοστών εγκληματικότητας και η λαϊκή απογοήτευση, εκτόξευσαν την περιθωριακή υποψηφιότητά του στην νίκη.

Ο Duterte προέρχεται από το περιθώριο του κυβερνητικού κατεστημένου των Φιλιππίνων. Για να κερδίσει τις εκλογές, είχε να αντιμετωπίσει μια τρομερή ομάδα αντιπάλων με ανώτερους πολιτικούς μηχανισμούς, πόρους και οικογενειακούς δεσμούς. Αλλά στο τέλος, οι Φιλιππινέζοι έκλιναν προς την αύρα ισχύος του Duterte [7] και την αδιάλλακτη ρητορική του [8] κατά του εγκλήματος, των ναρκωτικών και της διαφθοράς. Η παραφορά του Duterte μπορεί να τον βοήθησε να εκλεγεί, αλλά τώρα πρέπει να αντιμετωπίσει την πρόκληση της ικανοποίησης των προσδοκιών των ψηφοφόρων του.

Στα τελευταία έξι χρόνια της θητείας του προέδρου Benigno Aquino ΙΙΙ οι Φιλιππίνες πήγαν από το να είναι ο «ασθενής της Ασίας» στο να γίνουν ο «αναδυόμενος τίγρης της Ασίας». Οι συνετές δημοσιονομικές πολιτικές του και οι πρωτοβουλίες χρηστής διακυβέρνησης [9] έδωσαν στην χώρα ένα από τα ταχύτερα ποσοστά ανάπτυξης στον κόσμο [10]. Ταυτόχρονα, η Μανίλα κατέστειλε την διαφθορά συλλαμβάνοντας αρκετούς γερουσιαστές, τον πρώην επικεφαλής της εθνικής αστυνομίας της χώρας, και ακόμη και την προκάτοχο του Ακίνο, την πρώην πρόεδρο των Φιλιππίνων Γκλόρια Αρόγιο, καθώς και μερικούς από τους βασικούς κυβερνητικούς της συμμάχους. Οι διεθνείς επενδυτές και τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης χαιρέτισαν τις προσπάθειες του Ακίνο, τα αποτελέσματα των οποίων φαινόταν να αποτελούν ένα σημείο καμπής στην πολιτική κουλτούρα των Φιλιππίνων, με το να τοποθετήσουν το ζήτημα της γραφειοκρατικής διαφθοράς στο κέντρο του διαλόγου του έθνους, όπως ποτέ πριν.

Αλλά τα δεκάδες εκατομμύρια απλών Φιλιππινέζων ωφελήθηκαν ελάχιστα [11] από την οικονομική επιτυχία της χώρας τους. Οι προσπάθειες του Aquino ενάντια στην διαφθορά στόχευσαν τους πολιτικούς του αντιπάλους και ήταν σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές. Ούτε μια προσωπικότητα υψηλού προφίλ που κατηγορήθηκε για διαφθορά δεν μπήκε στην φυλακή. Ένας από αυτούς, ο γερουσιαστής Juan Ponce Enrile, πλήρωσε την εγγύηση και είναι τώρα πίσω στην Γερουσία ως βασικό μέλος της αντιπολίτευσης. Το δικαστικό σύστημα είναι πολύ αργό, και ο Aquino έχει κατηγορηθεί ότι προστάτεψε τους δικούς του φίλους και τα μέλη του στενού του κύκλου από καταγγελίες περί διαφθοράς. Η οικονομική ανάπτυξη βοήθησε μόνο την ελίτ της χώρας [12], και το εθνικό ποσοστό εγκληματικότητας εκτοξεύθηκε [13]. Επίσης, ο Aquino σκόνταψε όταν ασχολήθηκε με την αναβάθμιση των υποδομών της χώρας. Έχει καθυστερήσει σημαντικά έργα, όπως η επέκταση του Διεθνούς Αεροδρομίου Ninoy Aquino της Μανίλα, και έκανε την Μανίλα την πόλη με την μεγαλύτερη κυκλοφοριακή συμφόρηση στον κόσμο.

Τώρα, 30 χρόνια μετά την απομάκρυνση του δικτάτορα Ferdinand Marcos, οι Φιλιππινέζοι είναι απογοητευμένοι από το δημοκρατικό σύστημα της χώρας τους. Ο Aquino παρέσχε οικονομικές ευκαιρίες και ανάπτυξη για την ελίτ της χώρας, αλλά άφησε τους μέσους Φιλιππινέζους στα κρύα του λουτρού. Αυτή η απογοήτευση έδωσε τροφή στην πολιτική των παραπόνων και στην επιθυμία να αλλάξει το status quo. Για πολλούς ψηφοφόρους, η πλατφόρμα του Duterte προσέφερε ακριβώς μια τέτοια εκκίνηση. Οι αποφασιστικές και ταχείες λύσεις του διέφεραν από τις συμβατικές, κατεστημένης λογικής πολιτικές των αντιπάλων του.

Μοιάζοντας αρκετά με τον Trump, ο Duterte εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο την θέση του ως αουτσάιντερ. Απέρριψε τους αντιπάλους του ως ανίκανους [14] και διεφθαρμένες [15] μαριονέτες [16] της ολιγαρχίας. Οι υποστηρικτές του εξαπέλυσαν μια επίθεση στα social media [17], και τα ανήθικα αστεία του Duterte [18] τον έκαναν να φαίνεται σαν ένας άνθρωπος που είναι απλός, αποτελεσματικός, και ανεπηρέαστος από το πολιτικό κατεστημένο. Ως δήμαρχος της Davao [19], ο Duterte ακολούθησε μια σκληρή στάση σχετικά με την εγκληματικότητα και μετέτρεψε τον ιδιότροπο δήμο σε μια από τις ασφαλέστερες πόλεις της χώρας. Έχει υποσχεθεί να κάνει το ίδιο πράγμα σε όλη την υπόλοιπη χώρα, επίσης. Επιπλέον, ο Duterte έχει υποσχεθεί να παραδώσει βελτιωμένες υποδομές και μεγαλύτερη αυτονομία [20] για τα φτωχά κεντρικά και νότια νησιά Visayas και Mindanao, που αισθάνονται παραμελημένα από την «αυτοκρατορική Μανίλα» [21] και ότι έχουν αφεθεί πίσω από το βιομηχανοποιημένο βόρειο νησί Luzon.

Αλλά βεβαίως, ο Duterte δεν είναι ο Trump. Μοιάζει περισσότερο με τον πρωθυπουργό της Ινδίας, Narendra Modi [22], τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν [23], ή τους caudillos (σε μια χαλαρή μετάφραση, τους «ηγέτες» ή «αρχηγούς») της λατινοαμερικανικής πολιτικής σκηνής. Το ηγετικό στυλ του Duterte έχει κάποιες αυταρχικές και μονοκρατορικές τάσεις, όπως είναι η εκτόξευση απειλών εναντίον επικριτών του, η μικροδιαχείρηση της καθημερινής διακυβέρνησης της Νταβάο, η ρητορική του με ελάχιστη μέριμνα για τους καθιερωμένους κανόνες και τα έθιμα, και η επίδειξη υπέρτατης εμπιστοσύνης στον εαυτό του και στο ηγετικό του στυλ. Αλλά έχει επίσης περισσότερες από δύο δεκαετίες πολιτικής εμπειρίας, καθώς και ένα σχέδιο για να κάνει πραγματικότητα τις προεκλογικές του υποσχέσεις. Για παράδειγμα, όταν η χρηματιστηριακή αγορά των Φιλιππίνων υποχώρησε στην προοπτική της προεδρίας του, ο Duterte ήταν σε θέση να απαλύνει τους πανικούς της αγοράς υποσχόμενος να σχηματίσει ένα ικανό, τεχνοκρατικό υπουργικό συμβούλιο που να περιλαμβάνει έμπειρους αξιωματούχους από προηγούμενες κυβερνήσεις.

Αυτές οι διαβεβαιώσεις βοήθησαν την χρηματιστηριακή αγορά της χώρας να καταγράψει υψηλό εννέα μηνών [24]. Ο Duterte μπορεί να συμπεριφέρθηκε αλλοπρόσαλλα κατά την διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, αλλά έχει επίσης δεσμευθεί να ενεργήσει με μεγαλύτερη οξυδέρκεια [25] μόλις αναλάβει την εξουσία.

Και παρά την παραφορά και του κομπασμούς [26] του, ο Duterte είναι ρεαλιστής στην σφαίρα της εξωτερικής πολιτικής. Είναι πρόθυμος να αποφύγει την σύγκρουση με την Κίνα και θέλει να φέρει τα επενδυτικά κεφάλαια του Πεκίνου πίσω στις Φιλιππίνες. Στην πραγματικότητα, ο Duterte έχει εκφράσει επανειλημμένα [27] την προθυμία του να συμμετάσχει σε άμεσο διάλογο με το Πεκίνο για αμφιλεγόμενα ζητήματα, όπως η επιθετική επέκτασή του στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Είναι επίσης απίθανο ότι ο Duterte θα διακόψει τις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς το Ισλαμικό Κράτος (επίσης γνωστό ως ISIS) γίνεται μια μεγαλύτερη απειλή στο Μιντανάο, ο Duterte θα χρειαστεί την Ουάσιγκτον περισσότερο από ποτέ. Όμως, παρά τις απειλές αυτές, η σχέση ΗΠΑ-Φιλιππίνων είναι πολύ πιθανό να αλλάξει κατά την διάρκεια της θητείας του. Έχει εκφράσει αμφιβολίες [28] σχετικά με την δέσμευση της Ουάσινγκτον με τις Φιλιππίνες [29] και πιθανότατα θα υιοθετήσει μια πιο ισορροπημένη στρατηγική προς το Πεκίνο και την Ουάσινγκτον. Με άλλα λόγια, η Μανίλα θα συνεργαστεί και με την Κίνα και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν τα συμφέροντά τους ευθυγραμμίζονται, αλλά θα απέχει από το να πάρει το μέρος κάποιου στην διάρκεια μιας σύγκρουσης. Και παρ’ όλο που ο Duterte αναμένεται να τιμήσει [30] την πρόσφατα εγκεκριμένη [31] Προωθημένη Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας (Enhanced Defense Cooperation Agreement), η οποία επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες την κατασκευή και λειτουργία στρατιωτικών εγκαταστάσεων στις Φιλιππίνες, είναι πιθανό να κάνει ένα σκληρό παζάρι πριν δώσει στον αμερικανικό στρατό πλήρη πρόσβαση στις βάσεις της χώρας.

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις του Duterte, ωστόσο, είναι εγχώριες. Δηλαδή, θα πρέπει να αντιμετωπίσει το έγκλημα και τα θέματα διαφθοράς κατά το πρώτο έτος της θητείας του. Διαφορετικά, κινδυνεύει να αποξενώσει τους υπέρθερμους υποστηρικτές του [32], οι οποίοι αναμένουν ταχείες και ολοκληρωμένες λύσεις. Θα πρέπει να ενδυναμώσει τις Υπηρεσίες επιβολής του νόμου, υποσχόμενος αυξήσεις μισθών, καλύτερο εξοπλισμό και κατάρτιση και προαγωγές και εξολοθρεύοντας την γραφειοκρατική διαφθορά. Με σταθερή πολιτική ηγεσία, ο Duterte μπορεί να ενισχύσει το ηθικό της αστυνομίας, κάτι που θα τον βοηθήσει να ξεκινήσει μια συνολική εκστρατεία κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να διαβεβαιώσει τις λεγεώνες των επικριτών του ότι δεν θα πειραματιστεί [33] με τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας και ότι θα σεβαστεί το κράτος δικαίου [34] στην καταπολέμηση του εγκλήματος και της διαφθοράς.

Προς το παρόν, πολλοί Φιλιππινέζοι τού δίνουν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας. Είναι ζωτικής σημασίας για την διοίκηση Duterte να διαχειριστεί τις προσδοκίες καλώντας για περισσότερη υπομονή, κατανόηση και συνεργασία από το κοινό. Ο Duterte θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιήσει την πρώτη ομιλία του προς το έθνος για να το πράξει. Αλλά θα πρέπει επίσης να διατηρήσει την σιγουριά και την εμπιστοσύνη τους πραγματικά τηρώντας τις βασικές προεκλογικές υποσχέσεις του, έστω και σε ένα πιο ρεαλιστικό χρονικό πλαίσιο. Με άλλα λόγια, οι πραγματικές προκλήσεις για τον Duterte έχουν μόλις αρχίσει.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/philippines/2016-05-26/duterte-f...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.amazon.com/Asias-New-Battlefield-Struggle-Western/dp/1783603127
[2] http://edition.cnn.com/2016/04/19/asia/philippines-rodrigo-duterte-rape-...
[3] http://news.abs-cbn.com/halalan2016/video/nation/05/16/16/duterte-threat...
[4] http://time.com/4327421/rodrigo-duterte-the-trump-of-the-east/
[5] http://opinion.inquirer.net/94430/the-political-outsider
[6] http://newsinfo.inquirer.net/724761/sws-poll-poe-binay-roxas-in-statisti...
[7] http://www.rappler.com/views/imho/130501-flirting-strong-man-leadership-...
[8] http://cnnphilippines.com/news/2016/04/15/Duterte-Cayetano-plan-crime-co...
[9] http://newsinfo.inquirer.net/739743/aquinos-corruption-fight-marks-modes...
[10] http://www.philstar.com/business/2015/08/04/1484131/latest-cnn-money-dat...
[11] http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/05/the-grim-realit...
[12] http://business.inquirer.net/110413/philippines-elite-swallow-countrys-n...
[13] http://www.rappler.com/nation/118004-crime-drugs-philippines
[14] http://www.gmanetwork.com/news/story/552290/news/nation/roxas-hits-back-...
[15] http://news.abs-cbn.com/halalan2016/nation/04/08/16/duterte-binay-corrup...
[16] http://newsinfo.inquirer.net/772438/duterte-camp-calls-poe-a-puppet-for-...
[17] http://www.rappler.com/move-ph/133035-lessons-duterte-digital-campaign
[18] http://www.smh.com.au/world/filipino-firebrand-rodrigo-duterte-jokes-abo...
[19] http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/119074-rodrigo-dut...
[20] http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/124985-duterte-fed...
[21] http://opinion.inquirer.net/91545/imperial-manila
[22] http://www.theguardian.com/world/2015/nov/09/narendra-modi-the-divisive-...
[23] http://www.economist.com/news/leaders/21579004-recep-tayyip-erdogan-shou...
[24] http://www.rappler.com/business/economy-watch/132739-philippine-stocks-e...
[25] http://newsinfo.inquirer.net/785018/duterte-swears-he-wont-swear-again
[26] http://politics.com.ph/duterte-to-ride-jetski-plant-flag-in-spratlys-and...
[27] http://english.cctv.com/2016/05/05/VIDEr8FZBkWg3Pi0mo9UNpAO160505.shtml
[28] http://globalnation.inquirer.net/126835/duterte-to-military-attaches-ph-...
[29] http://nationalinterest.org/feature/will-america-go-war-the-philippines-...
[30] http://newsinfo.inquirer.net/769995/duterte-bucks-edca-but-is-willing-to...
[31] http://www.wsj.com/articles/u-s-set-to-deploy-troops-to-philippines-in-r...
[32] http://www.rappler.com/nation/politics/elections/2016/125701-duterte-sup...
[33] http://www.update.ph/2016/04/duterte-explains-why-he-may-abolish-congres...
[34] http://opinion.inquirer.net/94563/a-vote-for-our-future

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition