Ο Αχμαντινετζάντ επιστρέφει;

Ήταν μια ανακούφιση για την διεθνή κοινότητα, όταν ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο συγκρουσιακός ηγέτης του Ιράν, αποσύρθηκε το 2013 μετά από μια ταραχώδη οκταετή θητεία ως πρόεδρος του Ιράν και αντικαταστάθηκε από τον Χασάν Ρουχανί. Ο πρώην ηγέτης ήταν γνωστός για την άρνηση του Ολοκαυτώματος και για τις σοβαρές προτάσεις του προς την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ τον Αύγουστο του 2006, να ευθυγραμμιστούν το Ιράν και η Γερμανία εναντίον «των νικητών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου». Οι κοντινοί παρατηρητές επίσης θα θυμούνται το 2005 το τέχνασμα για να προσεγγίσει τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την διεξαγωγή των πυρηνικών επιθεωρήσεων στο Ιράν, με μια προσφορά να χρηματοδοτήσει έναν ολόκληρο ετήσιο προϋπολογισμό του οργανισμού. Ο Αχμαντινετζάντ [1] έκρινε ότι, εάν η Δύση μπορούσε να «αγοράσει» την υπηρεσία του ΟΗΕ χρηματοδοτώντας την, το ίδιο θα μπορούσε και το Ιράν.

Οι διακηρύξεις και οι πολιτικές του Αχμαντινετζάντ κέρδισαν ελάχιστους φίλους στο εξωτερικό. Και δεν τα πήγε καλύτερα εγχωρίως, όπου οι παράτολμες πρωτοβουλίες του οδήγησαν σε οικονομικό και πολιτικό χάος. Το πυρηνικό πρόγραμμα προωθήθηκε τόσο προκλητικά που οδήγησε στις πιο τιμωρητικές διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε μια χώρα στην σύγχρονη εποχή. Οι κυρώσεις ναυάγησαν μια οικονομία που ήδη παρέπαιε από χρόνια κακοδιαχείρισης υπό την διοίκησή του. Η επανεκλογή του το καλοκαίρι του 2009 οδήγησε σε εκτεταμένη και παρατεταμένη αναταραχή, δεδομένου ότι πολλοί Ιρανοί πίστευαν ότι μπορούσε να έχει κερδίσει μόνο μέσα από μια νόθευση των εκλογών. Σε έναν ανώτατο διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης, τον Mohammad Ali Jafari, στον οποίον ανατέθηκε το καθήκον της καταστολής της εξέγερσης, την περιέγραψε στην ιρανική κρατική τηλεόραση το 2013 ως την πιο σοβαρή απειλή για την Ισλαμική Δημοκρατία μετά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ στην δεκαετία του 1980, έναν πόλεμο που το Ιράν σχεδόν έχασε από τον πρώην πρόεδρο του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν. Όταν ο Αχμαντινετζάντ άφησε την εξουσία, το ποσοστό πληθωρισμού ήταν στο 46%, ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο μείον 6%, και η αξία του εθνικού νομίσματος είχε πέσει σχεδόν κατά 300%.

Και όμως, ο Αχμαντινετζάντ απειλεί τώρα να επιστρέψει στην πολιτική, μια προοπτική που δεν ενθουσιάζει τους παλιούς σκληροπυρηνικούς του φίλους και τους υποστηρικτές του.

Φωτογραφία από πρόσφατη πολιτική εκστρατεία που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο.
---------------------------------------------

Κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών, ο Αχμαντινετζάντ υπαινίχθηκε ότι μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος στις εκλογές του Ιουνίου 2017. Έχει περιοδεύσει σε μικρές πόλεις και μιλά σε τζαμιά. Έχει κατηγορήσει τον Rouhani ότι «τα έκανε μαντάρα» με την πυρηνική συμφωνία [2] που το Ιράν, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις συνήψαν τον Ιούλιο του περασμένου έτους, καθώς ο ίδιος πιστεύει ότι η συμφωνία θυσίασε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν για αβέβαιο κέρδος. Οι βοηθοί του έχουν επίσης διασπείρει την ιδέα ότι εάν ο Αχμαντινετζάντ έρθει στην εξουσία, θα αυξήσει στο πενταπλάσιο την αποζημίωση των 40 δολαρίων που έδωσε στους Ιρανούς το 2011 αφότου κατήργησε τις επιδοτήσεις σε βασικά αγαθά, όπως στα τρόφιμα και τα καύσιμα για να κινηθεί προς τις τιμές της αγοράς και να αποκαταστήσει την οικονομία.

Οι οπαδοί του Αχμαντινετζάντ, οι οποίοι είναι ως επί το πλείστον πρώην σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές φοιτητές πανεπιστημίων και πολιτοφύλακες Basij, έχουν δημιουργήσει ιστοσελίδες για την δημοσιοποίηση των κινήσεων και των ομιλιών του. Έχουν αναρτήσει αφίσες καλώντας τον να επιστρέψει στην πολιτική. Σε μια από αυτές γράφει «Όταν υπάρχει ξηρασία, χρειαζόμαστε βροχή» κάτω από την εικόνα του πρώην προέδρου. Γι’ αυτούς, αντιπροσωπεύει κάποιον που θα μπορούσε να εμβαθύνει την ισλαμική επανάσταση εγχωρίως και να ηγηθεί σε ένα αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα στο εξωτερικό μαζί με επαναστατικούς ηγέτες στη Λατινική Αμερική, όπως οι Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο και ο Daniel Ortega.

Οι αντίπαλοί του δεν αφήνουν καμία πιθανότητα. Ο εκπρόσωπος μιας σκληροπυρηνικής ομάδας κληρικών που τον στήριξε άλλοτε πιστά είναι λιγότερο πρόθυμος αυτές τις μέρες. «Στον Αχμαντινετζάντ δεν αξίζει να δοθεί άλλη μια ευκαιρία», είπε κατηγορηματικά. Ένα μέλος του κοινοβουλίου περιέγραψε ως ανακούφιση το να μην ξυπνά κάθε μέρα και να διαπιστώνει ότι ο πρόεδρος είχε πει κάτι εμπρηστικό και δημιούργησε προβλήματα στην υπόλοιπη κυβέρνηση. Ένα άλλο μέλος του κοινοβουλίου, δήλωσε ότι πριν ο Αχμαντινετζάντ σκεφθεί να επιστρέψει, έχει να καθαρίσει το όνομά του από την διαφθορά, επισημαίνοντας τις κατηγορίες περί υπεξαίρεσης δημόσιων κονδυλίων από τον ίδιο και την κυβέρνησή του.

Ο πρώην πρόεδρος πρωτοήρθε στην εξουσία με την καθαρή υποστήριξη του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Σύμφωνα με τον Ali Saeedi, τον εκπρόσωπο του Χαμενεΐ στο Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, η Επαναστατική Φρουρά «μαγείρεψε τις εκλογές», αναδεικνύοντας τις ψήφους [υπέρ του Αχμαντινετζάντ] με την κινητοποίηση των Φρουρών και των πολιτοφυλακών Basij, και με την υποστήριξη σκληροπυρηνικών κατώτερων κληρικών που απεστάλησαν παντού για να εκστρατεύσουν υπέρ του. (Υπήρχαν ενδείξεις εκείνη την εποχή ότι τα γραφεία του Ανώτατου Ηγέτη και ιδιαίτερα του γιου του, Mostafa, ήταν επίσης ενεργά ενθαρρύνοντας σιωπηρά μια ψήφο υπέρ του Αχμαντινετζάντ). Υπήρχε μια ισχυρή υποψία περί εκλογικής απάτης ακόμη κι όταν εξελέγη για πρώτη φορά το 2005. Αλλά έχασε την υποστήριξη τόσο του ανώτατου ηγέτη όσο και της Επαναστατικής Φρουράς στην δεύτερη θητεία του, όταν κατά καιρούς ο ίδιος δημοσίως συγκρούστηκε με τον Χαμενεΐ -ιδιαίτερα για την απόπειρά του να απολύσει τον υπουργό Πληροφοριών Haidar Mosslehi τον Απρίλιο του 2011, κάτι στο οποίο ο Χαμενεΐ ήταν αντίθετος. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ο Αχμαντινετζάντ αρνήθηκε να εμφανιστεί στο γραφείο του για 11 ημέρες. Μια άλλη πηγή έντασης με τον ανώτατο ηγέτη ήταν η επιλογή του για τον πρώτο αντιπρόεδρο, τον Esfandiar Rahim Mashaei [3], ο οποίος είχε ανορθόδοξες απόψεις για το Ισλάμ και αποδείχθηκε ικανός να κάνει τον πρόεδρο να παραστρατήσει ιδεολογικά. Ο Αχμαντινετζάντ και ο Mashaei ανήκουν σε μια σέχτα ένθερμων πιστών μιας έγκαιρης επιστροφής του Μαχντί -του άφαντου 12ου ιμάμη που πολλοί Σιίτες πιστεύουν ότι θα επιστρέψει μια μέρα για να εδραιώσει την ειρήνη και την δικαιοσύνη στην γη. Ο Αχμαντινετζάντ και ο Mashaei άρχισαν επίσης να διαδίδουν μια εθνικιστική εκδοχή του σιιτισμού που ήταν σε αντίθεση με τον ηγέτη και την κατεστημένη εκδοχή του Ισλάμ.

Μια πρόσφατη αφίσα της πολιτικής εκστρατείας των υποστηρικτών του Αχμαντινετζάντ. Γράφει «Όταν υπάρχει ξηρασία, χρειαζόμαστε βροχή».
-------------------------------------------

Ο Αχμαντινετζάντ μπορεί να γνωρίζει ότι δεν είναι δημοφιλής στους διαδρόμους της εξουσίας, αλλά διαισθάνεται μια ευκαιρία. Οι επόμενες προεδρικές εκλογές πιθανότατα θα εστιαστούν στο θέμα του πόσο το Ιράν έχει ωφεληθεί από την πυρηνική συμφωνία που οδήγησε στην άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν. Στην κριτική τους προς τον Rouhani, οι σκληροπυρηνικοί έχουν υποστηρίξει ότι παρέδωσε το πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο του Ιράν, το πυρηνικό πρόγραμμα, για «σχεδόν τίποτα». Έχουν τον Χαμενεΐ στο πλευρό τους, καθώς και την Επαναστατική Φρουρά, το δικαστικό σώμα, και πολλά άλλα κέντρα εξουσίας.

Ο Rouhani έχει δύσκολο έργο μπροστά του, αν θέλει να δείξει πώς το Ιράν έχει ωφεληθεί υπό την διοίκησή του και ως αποτέλεσμα της πυρηνικής συμφωνίας. Τα οφέλη από την άρση των κυρώσεων άργησαν να έρθουν. Η ανεργία είναι ανεξέλεγκτη, η επιχειρηματικότητα είναι αργή και το εμπόριο με τον έξω κόσμο παραμένει στάσιμο. Το Ιράν εξακολουθεί να αναρρώνει από τις τραπεζικές κυρώσεις που σχεδόν από μόνες τους διέλυσαν την οικονομία του. Η πρόσβαση του Ιράν στις συναλλαγές σε δολάρια ΗΠΑ παραμένει αποκλεισμένη λόγω των άλλων κυρώσεων που σχετίζονται με το πυραυλικό πρόγραμμά του, τις άθλιες επιδόσεις του στα ανθρώπινα δικαιώματα, και την φερόμενη υποστήριξή του προς την τρομοκρατία.

Ταυτόχρονα, όμως, ο Rouhani έχει καταφέρει να μειώσει τον πληθωρισμό από τα ραγδαία αυξανόμενα ύψη του σε ένα επίπεδο κάτω από 10%. Το Ιράν είναι πλέον σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένο από ορισμένες από τις χειρότερες κυρώσεις. Οι εξαγωγές πετρελαίου έχουν αυξηθεί ξανά. Και το σημαντικότερο, έχει προσδώσει μια κρίσιμη δόση αισιοδοξίας στην πολιτική ζωή του Ιράν, η οποία οδήγησε σε μια κακή εμφάνιση των σκληροπυρηνικών στις πιο πρόσφατες εκλογές τον Μάρτιο [4] για το Κοινοβούλιο και την Συνέλευση των Ειδικών. Αρκετές από τις βασικές προσωπικότητες των σκληροπυρηνικών καταψηφίστηκαν, και έχασαν τον έλεγχο του κοινοβουλίου για πρώτη φορά σε 12 χρόνια. Ήταν η πιο πρόσφατη ένδειξη ότι οι Ιρανοί υποστηρίζουν την μετριοπάθεια αντί για τον εξτρεμισμό που ενσαρκώνουν οι σκληροπυρηνικοί.

Και για τους σκληροπυρηνικούς, οι δύσκολοι καιροί μπορεί να απαιτούν απεγνωσμένα μέτρα. Ο Αχμαντινετζάντ το έχει αισθανθεί αυτό. Αυτός είναι η μόνη σκληροπυρηνική προσωπικότητα με οποιαδήποτε μαζική απήχηση. Εξακολουθεί να απολαμβάνει στήριξη μεταξύ των φτωχών στις αγροτικές περιοχές σε όλη την χώρα. Κατά την διάρκεια της θητείας του, ταξίδεψε τακτικά στις επαρχιακές πόλεις και τα χωριά και ορκίστηκε να κάνει βελτιώσεις, αν και τήρησε μόνο ένα κλάσμα από τις υποσχέσεις του. Ανέβασε τους μισθούς των συνταξιούχων του δημοσίου, των νοσηλευτών και των εργαζομένων. Το κακοσχεδιασμένο σχέδιό του για να δώσει σε κάθε Ιρανό το ισοδύναμο των 40 δολαρίων ανά μήνα σε μετρητά στην θέση ορισμένων επιδοτήσεων λειτούργησε σαν μπούμερανγκ στην οικονομία, δημιουργώντας τεράστια ρευστότητα, αλλά ενίσχυσε την ακολουθία του.

Ο καθηγητής Sadeq Zibakalam του Πανεπιστημίου της Τεχεράνης πιστεύει ότι ο Αχμαντινετζάντ μπορεί να κερδίσει 10 έως 15 εκατομμύρια ψήφους, ακόμα και σήμερα. Οι σκληροπυρηνικοί, όσο κι αν τον αντιπαθούν, δεν μπορούν εύκολα να τον αγνοήσουν. «Μπορεί να χρειαστεί να καταπιούν την υπερηφάνειά τους και να υποστηρίξουν την υποψηφιότητά του», δήλωσε ο Zibakalam σε συνεντεύξεις προς εφημερίδες. Ωστόσο, 15 εκατομμύρια ψήφοι μπορεί να μην είναι αρκετές για να κερδίσει τις εκλογές για τους σκληροπυρηνικούς. Το 2013, ο Rouhani κέρδισε κοντά στα 19 εκατομμύρια ψήφους, μόλις πάνω από το 50% των ψηφοδελτίων. Αντίθετα, οι δύο πρώτοι σκληροπυρηνικοί υποψήφιοι έλαβαν μόνο 4 και 6 εκατομμύρια ψήφους ο καθένας.

Αν ο Αχμαντινετζάντ δεν λειτουργήσει, το γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη μπορεί να έχει μια δεύτερη επιλογή: Να κατεβάσει τον στρατηγό Qassim Suleimani. Είναι ο 59χρονος διοικητής της δύναμης Quds, του βραχίονα της Επαναστατικής Φρουράς που είναι υπεύθυνος για τις μυστικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό. Ηγήθηκε μερικών Ιρακινών ανταρτών που πολέμησαν τις δυνάμεις των ΗΠΑ, αλλά τώρα ηγείται στις στρατιωτικές εκστρατείες του Ιράν στην Συρία και το Ιράκ, και παραμένει μια προσωπικότητα σαν «νονός» για την μαχητική ομάδα Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Τον τελευταίο καιρό, τα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν δίνουν πολλή προσοχή στον αινιγματικό στρατηγό. Μια εφημερίδα δημοσίευσε μια φωτογραφία του να παρηγορεί τον γιο του Mustafa Badreddine, τον τελευταίο μάρτυρα της Χεζμπολάχ. Επίσης δημοσίευσε μια εικόνα του να ηγείται των δυνάμεων στο Χαλέπι προς στήριξη του προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ. Ο Σουλεϊμανί επίσης φωτογραφήθηκε πρόσφατα στο Ιράκ να συμβουλεύει Σιίτες διοικητές παραστρατιωτικών ομάδων στα περίχωρα της Φαλούτζα. Λίγες μέρες αργότερα, ο Σουλεϊμανί έκανε μια ομιλία στην Τεχεράνη στο συνέδριο μιας σκληροπυρηνικής κοινοβουλευτικής ομάδας -μια εμφάνιση που έκανε εντύπωση στην πρωτεύουσα αφού προηγουμένως δεν είχε φανεί να ανακατεύεται με την πολιτική, και ακόμα λιγότερο με την φραξιονιστική πολιτική. Αυτό μόνο ενέτεινε τις εικασίες σχετικά με τις προθέσεις του για τις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους.

Δεν είναι αδιανόητο ότι Σουλεϊμανί θα κατέβει [στις εκλογές] το επόμενο έτος. Στο κάτω-κάτω, μπορεί να έχει μεγαλύτερη υποστήριξη από ό, τι ο Αχμαντινετζάντ, ιδίως μεταξύ των ελίτ, δεδομένου ότι το Ιράν έχει γίνει περισσότερο στρατιωτικοποιημένο με την πάροδο των ετών. Πολλοί διοικητές της Επαναστατικής Φρουράς έχουν ενδυθεί πολιτικά ρούχα και κατέλαβαν θέσεις στο κοινοβούλιο, την κυβέρνηση και την οικονομία. Ο στρατηγός είναι χαρισματικός, μετρημένος και χαίρει μεγάλης εκτίμησης όχι μόνο από τους σκληροπυρηνικούς, αλλά και από τους ισλαμικούς ρεφορμιστές και ακόμη και από τους εθνικιστές που βλέπουν τα κατορθώματά του στην περιοχή ως υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων –κρατά το Ιράν ασφαλές, κάτι που έχει γίνει μια πηγή υπερηφάνειας της χώρας. Μέχρι στιγμής, ο Σουλεϊμανί δεν έχει σχολιάσει την πυρηνική συμφωνία, προτιμώντας να κρατηθεί έξω από αυτό το τοξικό πολιτικό ζήτημα.

Ο Σουλεϊμανί είναι επίσης πολύ κοντά στον Χαμενεΐ, ο οποίος είναι όλο και πιο επιφυλακτικός με τον Rouhani. Οι δύο τελευταίοι έρχονται τακτικά αντιμέτωποι δημοσίως για θέματα πολιτικής, από την σημασία της διδασκαλίας των αγγλικών στα σχολεία μέχρι τον ρόλο των γυναικών και των ωφελημάτων της πυρηνικής συμφωνίας. Στις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, ο Rouhani θα βρίσκεται εναντίον φοβερών δυνάμεων εγχωρίως, που πιθανότατα θα κάνουν το τελευταίο έτος της θητείας του το πιο δύσκολο. Αλλά εξακολουθεί να έχει την συντριπτική πλειοψηφία των Ιρανών πίσω του, που τον θέλουν να κατευθύνει την χώρα προς την μετριοπάθεια –όσο σχετική αυτή η μετριοπάθεια μπορεί να φαίνεται από το εξωτερικό.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-06-16/ahmadinejads-com...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/2008-09-01/ahmadin...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2015-09-07/iran-after-deal
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2013-04-30/meet-ahmadinejad...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-03-08/death-irans-isla...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition