Τα Brexit Blues του Βερολίνου

Όταν πρόκειται για τον ευρύτερο αντίκτυπο μιας εξόδου [της Βρετανίας] για την ανάπτυξη και την απασχόληση της Γερμανίας, το χειρότερο σενάριο [7], όπως προειδοποίησε η DZ Bank, θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια έως 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο γερμανικό ΑΕΠ το 2017 και μόνο. Θα μπορούσε επίσης να βάλει την ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης σε μια σύντομη ύφεση. Παρά το γεγονός ότι η Γερμανία ξεπέρασε με επιτυχία την οικονομική κρίση, οι συνέπειες μιας βρετανικής αποχώρησης θα μπορούσαν να εκθέσουν περαιτέρω τις υποκείμενες αδυναμίες στην οικονομία της. Αλλά εκείνοι που σκέπτονται μια τέτοια απαισιόδοξη προοπτική αποτελούν την μειοψηφία. Οι περισσότεροι ερωτηθέντες στην γερμανική βιομηχανία σε μια περσινή έρευνα της Bertelsmann Stiftung πιστεύουν ότι δεν θα επηρεαστούν από το Brexit [8].

Ο David Cameron και η Angela Merkel, στις 18 Φεβρουαρίου 2016. YVES HERMAN / REUTERS
------------------------------------------------

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΜΥΝΑΣ

Το Brexit θα καταστήσει επίσης πιο δύσκολο για το Βερολίνο να υπερασπίζεται το ελεύθερο εμπόριο και να αντιτάσσεται σε τάσεις προστατευτισμού [9] από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η Γαλλία δύσκολα θα ήταν πρόθυμος εταίρος -εξακολουθεί να παλεύει για να περάσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας αντιμετωπίζοντας έξαλλες διαμαρτυρίες συνδικάτων και μαζικές απεργίες. Μετά από μια δραματική επίδειξη περιφρόνησης και στην συνέχεια ήττας σχετικά με τα προγράμματα λιτότητας το περασμένο καλοκαίρι, τα κράτη της ΕΕ στα ανατολικά και τα νότια δεν χρειάζονται υπενθύμιση του κόστους της διαφωνίας με τις οικονομικές θέσεις του Βερολίνου.

Η αποχώρηση του (θετικού προς τα προγράμματα οικονομικής αναζωογόνησης) Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να φαίνεται σαν ότι θα ενισχύσει τις πολιτικές υπέρ της λιτότητας που υπερασπίστηκε από το Βερολίνο. Ωστόσο, μια ψήφος υπέρ της εξόδου σημαίνει ότι το Βερολίνο θα χάσει έναν σημαντικό σύμμαχο στις διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον περί το ελεύθερο εμπόριο. Εντός της ΕΕ, μόνο μια χούφτα από τις μικρότερες χώρες του Βορρά, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας, των Κάτω Χωρών και των σκανδιναβικών χωρών, καθώς και η Τσεχική Δημοκρατία, έχουν συγκρίσιμες οικονομικές απόψεις. Αυτή η ομάδα μπορεί τελικά να το βρει δύσκολο να αντιταχθεί σε πρωτοβουλίες προστατευτισμού από άλλα κράτη-μέλη.

Ο αντίκτυπος του Brexit θα μπορούσε επίσης να ενθαρρύνει τα κράτη που είναι ήδη πρόθυμα να αγνοήσουν τις Βρυξέλλες σε θέματα όπως η κρίση των προσφύγων. Ο Daniel Schwarzer, ο διευθυντής του προγράμματος German Marshall Fund στο Βερολίνο, σημείωσε ότι η αποτυχία της ΕΕ να αποδείξει την αξία της ιδιότητας του μέλους «θα έχει μια μεταδοτική επίδραση σε άλλες χώρες». Η επισφαλής θέση της Ελλάδας και η αβέβαιη ένταξη των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης μπορεί να κάνουν μια έξοδο να φαίνεται ελκυστική και για εκείνους επίσης.

Ενώ πολλοί Βρετανοί ψηφοφόροι και πολιτικοί φαίνεται να θεωρούν την απομόνωση ως αρετή, η έννοια αυτή είναι ευλόγως ένα ανάθεμα στο Βερολίνο. Η πολιτική ταυτότητα της σύγχρονης Γερμανίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τύχη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ο πρώτος μεταπολεμικός ηγέτης της Γερμανίας, ο καγκελάριος Κόνραντ Αντενάουερ, πίστευε ότι η «ευρωπαϊκή ενότητα … είναι μια αναγκαιότητα για όλους μας [10] ... απαραίτητη για την ασφάλειά μας, την ελευθερία μας, για την ύπαρξή μας ως έθνος».

Κανένας Γερμανός ηγέτης σήμερα δεν θέλει να προεδρεύσει της διάλυσης της Ευρώπης. Οι πολιτικοί αντίπαλοι της Μέρκελ έχουν, δυστυχώς, κάνει πιο δύσκολο για εκείνη να κρατήσει ενωμένη την Ευρώπη. Το νεόκοπο δεξιό κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AFD) έχει αποκτήσει εκπροσώπηση σε αρκετά γερμανικά κρατίδια ενόψει των εθνικών εκλογών του 2017. Συγκροτηθέν πριν από τέσσερα χρόνια ως κόμμα ενάντιο στο ευρώ, το AFD έχει προσελκύσει με επιτυχία τους συντηρητικούς ψηφοφόρους που είναι δύσπιστοι προς την ΕΕ και έχουν άγχος για την μετανάστευση.

Το Brexit θα μπορούσε να ενισχύσει την θέση του AFD ότι κάτι είναι θεμελιωδώς λάθος με την ιδέα μιας ενωμένης Ευρώπης. Οι ηγέτες της ομάδας θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι αν οι Βρετανοί μπορούν τόσο εύκολα να αποχωρήσουν από την Ένωση, τότε γιατί θα πρέπει η Γερμανία να παραμείνει για να πληρώσει τον λογαριασμό για τον προϋπολογισμό της ΕΕ; Προς το παρόν, τα δύο τρίτα των Γερμανών που υποστηρίζουν το AFD πιστεύουν ότι το Brexit θα έβλαπτε την ΕΕ, αλλά μπορεί να επανεξετάσουν την θέση τους εάν η ανάπτυξη της ευρωζώνης συνεχίσει να επιβραδύνεται και η ροή των μεταναστών αυξηθεί και πάλι.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ BREXIT

Το Βερολίνο είναι επίσης ανήσυχο για το τι θα μπορούσε να σημαίνει το Brexit για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία συνήθως χρησιμεύουν ως εκστρατευτικές δυνάμεις της Ευρώπης, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Γερμανία θα μπορούσε να γίνει ο νέος ισχυρός της Ευρώπης [11]. Αύξησε τις αμυντικές δαπάνες της και διεξάγει περίπου μια ντουζίνα πολυμερείς επιχειρήσεις, αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα απόσχει από το να αναλάβει το φάσμα των αποστολών μάχης που διεξήγαγε το Ηνωμένο Βασίλειο.

Υπάρχει επίσης μια πιθανότητα ότι το Brexit θα επιδεινώσει τις ευρύτερες γεωπολιτικές προκλήσεις της Ευρώπης [12]. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιθανό να διατηρήσει το δέλεαρ της ήπιας ισχύος της, αλλά η Γαλλία και η Γερμανία κινδυνεύουν να χάσουν έναν συνεργάτη με σημαντική οικονομική και στρατιωτική επιρροή και με ιδιαίτερη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως είπε ο Christoph Heusgen, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής της Μέρκελ στην καγκελαρία, «Χωρίς να έχει την Βρετανία ως εταίρο, η ΕΕ δεν θα έχει το ίδιο βάρος».