Στο Ιράν οι πληγές της επανάστασης ανοίγουν ξανά

Οι εκτελέσεις έγιναν όλες στο διάστημα των περίπου οκτώ εβδομάδων αφότου το Ιράν απώθησε την τελευταία εισβολή στο έδαφός του από τις δυνάμεις του ιρακινού ηγέτη Σαντάμ Χουσεΐν στο τέλος του οκταετούς πολέμου Ιράν-Ιράκ. Ο πόλεμος είχε ήδη αφήσει νεκρούς και τραυματίες από ένα εκατομμύριο ανθρώπους και στις δύο πλευρές. Κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου, το Ιράν τα πήγαινε άσχημα στα μέτωπα και κινδύνευε να χάσει τον πόλεμο. Ο Χομεϊνί είχε, πολύ διστακτικά, μόλις συμφωνήσει για μια κατάπαυση του πυρός μετά από διαμεσολάβηση του ΟΗΕ. Αλλά ο Σαντάμ ήθελε να ενισχύσει την θέση του πριν τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός. Οι δυνάμεις του έκαναν μια τελευταία ώθηση στο Ιράν, βοηθούμενες από τις αντιπολιτευτικές ιρανικές δυνάμεις της MKO, που ήταν εξόριστες στο Ιράκ εκείνη την χρονική περίοδο. Η τελευταία εισβολή απωθήθηκε από το Ιράν. Αλλά ο Χομεϊνί, ο οποίος είχε πει ότι συμφωνούσε με την κατάπαυση του πυρός ήταν «σαν να πίνει από δηλητηριασμένο δισκοπότηρο», έστρεψε την οργή του στα χιλιάδες φυλακισμένα μέλη της MKO και άλλων πολιτικών οργανώσεων της αριστεράς που εξέτιαν ποινές για αντιπολιτευτικές δραστηριότητες ή γιατί διεξήγαγαν ένοπλο αγώνα ενάντια στην ισλαμική κυβέρνηση.

Ο Χομεϊνί έγραψε στους αξιωματούχους ζητώντας την άμεση συγκρότηση μιας επιτροπής «για να εκτελέσει χωρίς έλεος όλους εκείνους που παραμένουν πιστοί στην αιτία τους».

Διατάσσοντας την σύσταση της επιτροπής που αργότερα ονομάστηκε «Επιτροπή Θανάτου» από την αντιπολίτευση, ο Χομεϊνί έδωσε εντολή στα μέλη της, τα οποία ο ίδιος είχε ορίσει, να απονείμουν «ταχεία» δικαιοσύνη. Είπε ότι εκείνοι που επέμειναν να παραμένουν πιστοί στην αιτία τους ήταν «mohareb» -άνθρωποι σε πόλεμο κατά του Θεού- οι οποίοι έπρεπε να καταστραφούν. «Ελπίζω ότι με την επαναστατική εκδίκησή σας προς τους εχθρούς του Ισλάμ θα κερδίσετε την έγκριση του Θεού», τους είπε.

Δεκάδες επιζώντες έχουν εξιστορήσει πώς τα μέλη της επιτροπής έφερναν κρατούμενους ξεχωριστά σε ένα δωμάτιο, ρωτώντας τους αν παρέμεναν πιστοί στην αντιπολιτευτική οργάνωσή τους. Ακόμα κι αν έλεγαν όχι, θα έπρεπε να απαντήσουν σε μερικές συμπληρωματικές ερωτήσεις: Ήταν έτοιμοι να βάλουν την θηλιά γύρω από τον λαιμό πρώην συντρόφων τους οι οποίοι αρνήθηκαν να αποκηρύξουν την αιτία τους; Θα καταγγείλουν τις οργανώσεις τους και τους συντρόφους τους στο κοινό, στην εθνική τηλεόραση; Και θα είναι διατεθειμένοι να περπατήσουν σε ένα ναρκοπέδιο στα μέτωπα για την υπεράσπιση του Ισλάμ; Οι αριστεροί κρατούμενοι ρωτήθηκαν αν πίστευαν στον Αλλάχ, αν προσεύχονταν ή νήστευαν κατά την διάρκεια του ραμαζανιού. Πολλοί έδωσαν αρνητική απάντηση και εκτελέστηκαν, καθώς δεν είχαν καμία ιδέα για τον βασικό σκοπό αυτών των ερωτήσεων. Τους είχαν πει ότι είχαν ερωτηθεί μόνο για να χωριστούν στις πτέρυγες των φυλακών, ανάλογα με τους πιστούς και τους μη πιστούς, και τους δεσμούς τους.

Τουλάχιστον 4.482 νέοι άνδρες και γυναίκες εξαφανίστηκαν κατά την διάρκεια περιόδου των δύο μηνών, σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία. Ο Montazeri είπε πως του είχαν πει σε διάφορες χρονικές στιγμές ότι εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες κάπου μεταξύ 2.800 και 3.800 κρατούμενοι. Σχεδόν όλοι φέρονται να κρεμάστηκαν μέσα σε τμήματα των φυλακών για να τηρηθεί η μυστικότητα. Ο ιστορικός της Μέσης Ανατολή Ervand Abrahamian έδωσε την λεπτομέρεια στο βιβλίο του Tortured Confessions του 1999 ότι η επιτροπή αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει ένα εκτελεστικό απόσπασμα λόγω του θορύβου, ακόμη και όταν οι δήμιοι παραπονέθηκαν για την εξαντλητική εργασία που χρειαζόταν για να κρεμαστούν τόσοι πολλοί.

Οι οικογένειες των εκτελεσθέντων δεν είχαν ενημερωθεί για τους σκοτωμούς παρά αρκετούς μήνες αργότερα, όταν κλήθηκαν για να διεκδικήσουν τα υπάρχοντά των αγαπημένων τους προσώπων, αλλά ακόμα και σήμερα δεν ξέρουν το πού έχουν ταφεί. Πολλοί πιστεύουν ότι τα θύματα είχαν αφεθεί σε μαζικούς τάφους των οποίων η τύχη παραμένει άγνωστη. Κάποιοι θάφτηκαν σε ανώνυμους τάφους σε ένα άγονο κομμάτι γης στο πλάι της εθνικής οδού που οδηγεί έξω από την Τεχεράνη. Ακόμα και σήμερα, οι οικογένειες παρενοχλούνται και εμποδίζονται να πραγματοποιήσουν μια ετήσια τελετή για την μνήμη των γιών και των θυγατέρων τους.

Η ιστορία των εκτελέσεων του 1988 έχει εξιστορηθεί από τις οικογένειες των θυμάτων και παλαιότερα. Ένα λαϊκό δικαστήριο, υπό την προεδρία σεβαστών διεθνών δικαστών στο Λονδίνο και στην Χάγη το 2012, διερεύνησε τις δολοφονίες και βρήκε τους Ιρανούς ηγέτες κατά την διάρκεια εκείνης της εποχής ένοχους για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αλλά η ηχητική καταγραφή που εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα του Montazeri επιτρέπει στο κοινό να ακούσει για πρώτη φορά τις φωνές των υπευθύνων για τα εκτελέσεις να συζητούν τις δικές τους ενέργειες -που αλλιώς παρέμειναν σιωπηλοί σχετικά με τον ρόλο τους στο θέμα αυτό.

Ένα μέλος της επιτροπής ήταν ο Mostafa Pourmohammadi, τότε αναπληρωτής υπουργός Πληροφοριών. Σήμερα είναι ο υπουργός Δικαιοσύνης στο υπουργικό συμβούλιο του Rouhani. Στο παρελθόν, ο ίδιος αρνήθηκε ότι είχε κάποιον ρόλο στις μαζικές εκτελέσεις. Αλλά τώρα η ηχητική καταγραφή τον τοποθετεί στο δωμάτιο όπου περιγράφεται από τον Montazeri, τον δεύτερο στην ιεραρχία της Ισλαμικής Δημοκρατίας εκείνη την εποχή, ως ένας από τους κορυφαίους εγκληματίες στην ιστορία.

Ένας άλλος από τους παρόντες, ο Ebrahim Raeesi, ήταν τότε ο αναπληρωτής εισαγγελέας της Τεχεράνης. Είναι τώρα στενός έμπιστος του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος τον διόρισε πρόσφατα ως επικεφαλής της Astan Quds Razavi, της μεγαλύτερης φιλανθρωπικής οργάνωσης της χώρας, η οποία διαχειρίζεται τον ναό Imam Reza στην Mashhad, το μεγαλύτερο σιιτικό τέμενος στην χώρα. Ορισμένοι παρατηρητές τον έχουν ονομάσει ακόμη και ως πιθανό διάδοχο του ανώτατου ηγέτη.