Στο Ιράν οι πληγές της επανάστασης ανοίγουν ξανά | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Στο Ιράν οι πληγές της επανάστασης ανοίγουν ξανά

Νέα στοιχεία για τις μαζικές δολοφονίες του 1988

Η Ισλαμική Επανάσταση του Ιράν το 1979 έγινε βίαιη σχεδόν αμέσως μετά την ανατροπή του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί. Δεκάδες κορυφαίες προσωπικότητες του προηγούμενου καθεστώτος συλλαμβάνονταν, δικάζονταν με συνοπτικές διαδικασίες, και εκτελούνταν από εκτελεστικό απόσπασμα, κάθε βράδυ, στην στέγη ενός σχολείου όπου ο ηγέτης της επανάστασης, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, διέμενε στο κέντρο της Τεχεράνης.

Οι φωτογραφίες των γεμάτων τρύπες από σφαίρες σωμάτων τους, γυμνά από την μέση και πάνω, είχαν δημοσιευθεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Το μήνυμα ήταν σαφές: Δεν υπάρχει επιστροφή στην προηγούμενη εποχή. Η κτηνωδία συγκλόνισε ένα έθνος που δεν είχε συνηθίσει προηγουμένως σε αυτό το επίπεδο της βίας, ειδικά καθώς οι υπεύθυνοι [για την βία] ήταν σιίτες κληρικοί, άνθρωποι του Θεού. Αλλά οι Ιρανοί, ακόμα ενωμένοι στην επαναστατική θέρμη που μόλις είχαν ανατρέψει ένα από τα πιο ισχυρά καθεστώτα στην περιοχή, πήγαν μαζί με αυτό. Στην πρόσφατη μνήμη δεν υπήρχε προηγούμενο οπουδήποτε στον κόσμο για κληρικούς να αναλαμβάνουν την εξουσία. Ούτε υπήρχε μια επανάσταση σε αυτήν την κλίμακα εκεί. Η επανάσταση έπρεπε να προστατευθεί.

Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, με την κλίση του προς την σκληρότητα, έθεσε τις βάσεις για έναν πολιτισμό ενδημικής βίας και ατιμωρησίας που έχει αντέξει μέχρι σήμερα. Στο όνομα της επανάστασης, αυτή η κουλτούρα της βίας οδήγησε την χώρα σε λάθος δρόμο, αποδίδοντάς της την φήμη κακοποιού κράτους και, εμποδίζοντας την ανάπτυξή της.

Δεν υπάρχουν ελλείψεις για παραδείγματα αυτής της βαρβαρότητας στην 37χρονη ιστορία της Ιρανικής Επανάστασης, ιδιαίτερα κατά την πρώτη δεκαετία. Αλλά μια μαγνητοταινία από πριν σχεδόν τρεις δεκαετίες που έχει εμφανιστεί πρόσφατα στο Ιράν θέτει στο προσκήνιο ίσως το πιο φρικιαστικό επεισόδιο της θεοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας.

Η μαγνητοταινία επικεντρώνεται στα γεγονότα του καλοκαιριού του 1988, όταν, με διαταγή του Χομεϊνί, χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν καταδικαστεί σε φυλάκιση για πολιτικές δραστηριότητες, εκτελέστηκαν στα κρυφά μέσα σε λίγες εβδομάδες. Οι κρατούμενοι ανήκαν σε μια ποικιλία πολιτικών ομάδων, όπως ο Οργανισμός Μουτζαχεντίν Χαλκ (Mujahideen Khalq Organization) ή αλλιώς MKO, και οι αριστερές Φενταγίν (Fedayeen) και Paykar.

Στην ηχητική καταγραφή μιας συνάντησης στις 15 Αυγούστου 1988, ο τότε προφανής διάδοχος του Χομεϊνί, Αγιατολάχ Αλί Μονταζερί, ακούγεται να επικρίνει δριμύτατα μέλη της επιτροπής που ήταν επιφορτισμένα με τις εκτελέσεις, λέγοντας ότι η ιστορία θα τους κρίνει. «Επιτρέψτε μου να είμαι ειλικρινής μαζί σας. Έχετε διαπράξει το μεγαλύτερο έγκλημα στην Ισλαμική Δημοκρατία -ένα έγκλημα που θα μας καταδικάσει όλους στην ιστορία. Θα κριθούμε όλοι σαν οι μεγαλύτεροι εγκληματίες στην ιστορία», λέει ένας οργισμένος Montazeri κατά την διάρκεια της συνάντησης η οποία πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του στην ιερή πόλη Κομ.

Τα μέλη της επιτροπής, όλοι κληρικοί, είχαν κληθεί να υποβάλουν αναφορά σχετικά με την πρόοδο των εργασιών τους. Ενημέρωσαν τον Montazeri ότι είχαν εκτελεστεί 750 κρατούμενοι στην Τεχεράνη και μόνο, και ότι υπήρχαν περίπου 200 άλλες εκτελέσεις σε εξέλιξη. Δεν ήξεραν ότι ο Montazeri είχε στείλει δύο χειρόγραφες επιστολές προς τον Χομεϊνί καταγράφοντας τους λόγους για την έντονη αντίθεσή του στις σφαγές. «Δεν ήθελα η ιστορία να κρίνει τον Χομεϊνί ως αιμοδιψή, βάναυση και σκληρή προσωπικότητα», λέει στους παρόντες.

Στην συνάντηση, ρωτά τα μέλη της επιτροπής, «Πώς μπορείτε να δικαιολογήσετε την δολοφονία ενός κρατούμενου που είναι στην φυλακή, ήδη εκτίει ποινή για ό, τι αυτός ή αυτή έχει κάνει; Τι μας λέει αυτό για το σύστημα της δικαιοσύνης;».

Η σύγκρουση για τις εκτελέσεις οδήγησαν τον Χομεϊνί να αποκηρύξει τον Montazeri λίγες εβδομάδες αργότερα και να τον απομακρύνει από προφανή διάδοχό του, ανοίγοντας τον δρόμο για τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ να γίνει ο ανώτατος ηγέτης.

23082016-1.jpg

Ένα στιγμιότυπο από παλιό υλικό βίντεο Ιρανών που κρατούν αφίσες του Montazeri και του Χομεϊνί. COURTESY KASRA NAJI
-----------------------------------

Ο Montazeri πέθανε το 2009. Η ηχογράφηση αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του, η οποία διευθύνεται από τον γιο του, Αχμάντ, επίσης κληρικό. Ο ίδιος λέει ότι έκτοτε έχει διαταχθεί από το Υπουργείο Πληροφοριών του Ιράν να κατεβάσει την ηχογράφηση, παρά το γεγονός ότι είναι ήδη ευρέως διαδεδομένη στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου του YouTube [1].

Η ηχητική καταγραφή θα δώσει νέα πυρομαχικά στις οικογένειες των θυμάτων, πολλοί από τους οποίους -28 χρόνια αργότερα- εξακολουθούν να αναζητούν δικαιοσύνη, ψάχνοντας το πού έχουν ταφεί τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ήδη έχουν υπάρξει εκκλήσεις για μια έρευνα σχετικά με τις δολοφονίες.

Ο Ahmad Montazeri είπε στο BBC Persian Television ότι, με το να δημοσιεύσει το ηχητικό απόσπασμα, ήθελε να βάλει ένα τέλος στις προσπάθειες εκείνων που έχουν στρεβλώσει την ιστορία όπως ειπώθηκε στα 600 σελίδων απομνημονεύματα [2] του πατέρα του που δημοσιεύθηκαν online το 2000, ενώ βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Η μαγνητοφώνηση αναδεικνύει όχι μόνο την σκληρότητα του Χομεϊνί, αλλά, επίσης, εκείνη των μελών της επιτροπής, μερικοί από τους οποίους εξακολουθούν να κατέχουν θέσεις-κλειδιά και σήμερα, ακόμη και στο υπουργικό συμβούλιο του προέδρου Χασάν Ρουχανί.

Οι εκτελέσεις έγιναν όλες στο διάστημα των περίπου οκτώ εβδομάδων αφότου το Ιράν απώθησε την τελευταία εισβολή στο έδαφός του από τις δυνάμεις του ιρακινού ηγέτη Σαντάμ Χουσεΐν στο τέλος του οκταετούς πολέμου Ιράν-Ιράκ. Ο πόλεμος είχε ήδη αφήσει νεκρούς και τραυματίες από ένα εκατομμύριο ανθρώπους και στις δύο πλευρές. Κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου, το Ιράν τα πήγαινε άσχημα στα μέτωπα και κινδύνευε να χάσει τον πόλεμο. Ο Χομεϊνί είχε, πολύ διστακτικά, μόλις συμφωνήσει για μια κατάπαυση του πυρός μετά από διαμεσολάβηση του ΟΗΕ. Αλλά ο Σαντάμ ήθελε να ενισχύσει την θέση του πριν τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός. Οι δυνάμεις του έκαναν μια τελευταία ώθηση στο Ιράν, βοηθούμενες από τις αντιπολιτευτικές ιρανικές δυνάμεις της MKO, που ήταν εξόριστες στο Ιράκ εκείνη την χρονική περίοδο. Η τελευταία εισβολή απωθήθηκε από το Ιράν. Αλλά ο Χομεϊνί, ο οποίος είχε πει ότι συμφωνούσε με την κατάπαυση του πυρός ήταν «σαν να πίνει από δηλητηριασμένο δισκοπότηρο», έστρεψε την οργή του στα χιλιάδες φυλακισμένα μέλη της MKO και άλλων πολιτικών οργανώσεων της αριστεράς που εξέτιαν ποινές για αντιπολιτευτικές δραστηριότητες ή γιατί διεξήγαγαν ένοπλο αγώνα ενάντια στην ισλαμική κυβέρνηση.

Ο Χομεϊνί έγραψε στους αξιωματούχους ζητώντας την άμεση συγκρότηση μιας επιτροπής «για να εκτελέσει χωρίς έλεος όλους εκείνους που παραμένουν πιστοί στην αιτία τους».

Διατάσσοντας την σύσταση της επιτροπής που αργότερα ονομάστηκε «Επιτροπή Θανάτου» από την αντιπολίτευση, ο Χομεϊνί έδωσε εντολή στα μέλη της, τα οποία ο ίδιος είχε ορίσει, να απονείμουν «ταχεία» δικαιοσύνη. Είπε ότι εκείνοι που επέμειναν να παραμένουν πιστοί στην αιτία τους ήταν «mohareb» -άνθρωποι σε πόλεμο κατά του Θεού- οι οποίοι έπρεπε να καταστραφούν. «Ελπίζω ότι με την επαναστατική εκδίκησή σας προς τους εχθρούς του Ισλάμ θα κερδίσετε την έγκριση του Θεού», τους είπε.

Δεκάδες επιζώντες έχουν εξιστορήσει πώς τα μέλη της επιτροπής έφερναν κρατούμενους ξεχωριστά σε ένα δωμάτιο, ρωτώντας τους αν παρέμεναν πιστοί στην αντιπολιτευτική οργάνωσή τους. Ακόμα κι αν έλεγαν όχι, θα έπρεπε να απαντήσουν σε μερικές συμπληρωματικές ερωτήσεις: Ήταν έτοιμοι να βάλουν την θηλιά γύρω από τον λαιμό πρώην συντρόφων τους οι οποίοι αρνήθηκαν να αποκηρύξουν την αιτία τους; Θα καταγγείλουν τις οργανώσεις τους και τους συντρόφους τους στο κοινό, στην εθνική τηλεόραση; Και θα είναι διατεθειμένοι να περπατήσουν σε ένα ναρκοπέδιο στα μέτωπα για την υπεράσπιση του Ισλάμ; Οι αριστεροί κρατούμενοι ρωτήθηκαν αν πίστευαν στον Αλλάχ, αν προσεύχονταν ή νήστευαν κατά την διάρκεια του ραμαζανιού. Πολλοί έδωσαν αρνητική απάντηση και εκτελέστηκαν, καθώς δεν είχαν καμία ιδέα για τον βασικό σκοπό αυτών των ερωτήσεων. Τους είχαν πει ότι είχαν ερωτηθεί μόνο για να χωριστούν στις πτέρυγες των φυλακών, ανάλογα με τους πιστούς και τους μη πιστούς, και τους δεσμούς τους.

Τουλάχιστον 4.482 νέοι άνδρες και γυναίκες εξαφανίστηκαν κατά την διάρκεια περιόδου των δύο μηνών, σύμφωνα με την Διεθνή Αμνηστία. Ο Montazeri είπε πως του είχαν πει σε διάφορες χρονικές στιγμές ότι εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες κάπου μεταξύ 2.800 και 3.800 κρατούμενοι. Σχεδόν όλοι φέρονται να κρεμάστηκαν μέσα σε τμήματα των φυλακών για να τηρηθεί η μυστικότητα. Ο ιστορικός της Μέσης Ανατολή Ervand Abrahamian έδωσε την λεπτομέρεια στο βιβλίο του Tortured Confessions του 1999 ότι η επιτροπή αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει ένα εκτελεστικό απόσπασμα λόγω του θορύβου, ακόμη και όταν οι δήμιοι παραπονέθηκαν για την εξαντλητική εργασία που χρειαζόταν για να κρεμαστούν τόσοι πολλοί.

Οι οικογένειες των εκτελεσθέντων δεν είχαν ενημερωθεί για τους σκοτωμούς παρά αρκετούς μήνες αργότερα, όταν κλήθηκαν για να διεκδικήσουν τα υπάρχοντά των αγαπημένων τους προσώπων, αλλά ακόμα και σήμερα δεν ξέρουν το πού έχουν ταφεί. Πολλοί πιστεύουν ότι τα θύματα είχαν αφεθεί σε μαζικούς τάφους των οποίων η τύχη παραμένει άγνωστη. Κάποιοι θάφτηκαν σε ανώνυμους τάφους σε ένα άγονο κομμάτι γης στο πλάι της εθνικής οδού που οδηγεί έξω από την Τεχεράνη. Ακόμα και σήμερα, οι οικογένειες παρενοχλούνται και εμποδίζονται να πραγματοποιήσουν μια ετήσια τελετή για την μνήμη των γιών και των θυγατέρων τους.

Η ιστορία των εκτελέσεων του 1988 έχει εξιστορηθεί από τις οικογένειες των θυμάτων και παλαιότερα. Ένα λαϊκό δικαστήριο, υπό την προεδρία σεβαστών διεθνών δικαστών στο Λονδίνο και στην Χάγη το 2012, διερεύνησε τις δολοφονίες και βρήκε τους Ιρανούς ηγέτες κατά την διάρκεια εκείνης της εποχής ένοχους για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αλλά η ηχητική καταγραφή που εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα του Montazeri επιτρέπει στο κοινό να ακούσει για πρώτη φορά τις φωνές των υπευθύνων για τα εκτελέσεις να συζητούν τις δικές τους ενέργειες -που αλλιώς παρέμειναν σιωπηλοί σχετικά με τον ρόλο τους στο θέμα αυτό.

Ένα μέλος της επιτροπής ήταν ο Mostafa Pourmohammadi, τότε αναπληρωτής υπουργός Πληροφοριών. Σήμερα είναι ο υπουργός Δικαιοσύνης στο υπουργικό συμβούλιο του Rouhani. Στο παρελθόν, ο ίδιος αρνήθηκε ότι είχε κάποιον ρόλο στις μαζικές εκτελέσεις. Αλλά τώρα η ηχητική καταγραφή τον τοποθετεί στο δωμάτιο όπου περιγράφεται από τον Montazeri, τον δεύτερο στην ιεραρχία της Ισλαμικής Δημοκρατίας εκείνη την εποχή, ως ένας από τους κορυφαίους εγκληματίες στην ιστορία.

Ένας άλλος από τους παρόντες, ο Ebrahim Raeesi, ήταν τότε ο αναπληρωτής εισαγγελέας της Τεχεράνης. Είναι τώρα στενός έμπιστος του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος τον διόρισε πρόσφατα ως επικεφαλής της Astan Quds Razavi, της μεγαλύτερης φιλανθρωπικής οργάνωσης της χώρας, η οποία διαχειρίζεται τον ναό Imam Reza στην Mashhad, το μεγαλύτερο σιιτικό τέμενος στην χώρα. Ορισμένοι παρατηρητές τον έχουν ονομάσει ακόμη και ως πιθανό διάδοχο του ανώτατου ηγέτη.

Ένα άλλο μέλος της επιτροπής που ήταν στην συνάντηση στο σπίτι του Montazeri, ήταν ο Hussein Ali Nayeri. Εκείνη την εποχή, ήταν ο θρησκευτικός δικαστής στην φυλακή Evin της Τεχεράνης, όπου πραγματοποιήθηκαν πολλές από τις εκτελέσεις. Ήταν σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες ο πιο σκληροπυρηνικός από τα μέλη της επιτροπής και ένας από τους αγαπημένους του Χομεϊνί, ο οποίος αργότερα του έδωσε προαγωγή. Σήμερα είναι ανώτατος δικαστής, έχοντας υπάρξει αναπληρωτής επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου για δύο δεκαετίες. Αυτός ακούγεται στην ταινία να προσπαθεί να ηρεμήσει τον Montazeri, λέγοντας, «Σας διαβεβαιώνω ότι αν κάποιος άλλος ήταν υπεύθυνος, οι αριθμοί» -ο αριθμός των εκτελέσεων- «θα είναι τρεις φορές υψηλότεροι».

23082016-2.jpg

Μια παλιά φωτογραφία του Montazeri που εμφανίστηκε στο Irania Farhang News. COURTESY KASRA NAJI
------------------------------------------------------

Η ηχητική καταγραφή δεν βλάπτει άμεσα τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ. Παρά το γεγονός ότι υποστήριξε επανειλημμένα την ιδέα της εκτέλεσης των εσωτερικών αντιπάλων του καθεστώτος, ο ίδιος δεν εμπλέκεται άμεσα.

Το πογκρόμ της φυλακής το καλοκαίρι του 1988, ήρθε προς το τέλος της πρώτης δεκαετίας της Ισλαμικής Επανάστασης, στην διάρκεια της οποίας περισσότεροι από 12.000 άνθρωποι είχαν εκτελεστεί ή εξαφανίστηκαν. Ένα διεθνές δικαστήριο υπό την ηγεσία σεβαστών διεθνών δικαστών άκουσε τις μαρτυρίες πολλών επιζώντων και των οικογενειών τους, μερικοί από τους οποίους είχαν χάσει πολλούς συγγενείς. Διαπίστωσε ότι οι ηγέτες του Ιράν εκείνης της εποχής ήταν ένοχοι για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Όσοι ήταν παρόντες στην συνεδρίαση δεν αντέδρασαν στην δημοσίευση της ηχητικής καταγραφής, αλλά ένας επί μακρόν χρόνο ανώτερος κληρικός, μέλος της ιρανικής δικαιοσύνης, ο Ali Razini, έχει αναφερθεί από το πρακτορείο ειδήσεων Fars να δικαιολογεί την εξόντωση των αντιπάλων του καθεστώτος εκείνη την εποχή. «Είχαμε το θάρρος να βάλουμε τις υπογραφές μας σε εντολές εκτέλεσης και είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτό», είπε.

Κατά το παρελθόν έτος, δεδομένου ότι το Ιράν κατέληξε σε συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις για να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων [εκεί] έχει επιδεινωθεί, σύμφωνα με ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων, καθώς οι σκληροπυρηνικοί στο δικαστικό σώμα φοβούνται ότι μπορεί να χάσουν την ισχύ τους από τις πιο μετριοπαθείς δυνάμεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Πολλοί δημοσιογράφοι, καθώς και μια σειρά από ανθρώπους με διπλή υπηκοότητα που επισκέπτονται τις οικογένειές τους στο Ιράν, έχουν φυλακιστεί -ορισμένοι ως de facto όμηροι. Το Ιράν έχει επίσης αυξήσει τις εκτελέσεις του. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι το Ιράν εκτέλεσε τουλάχιστον 230 ανθρώπους από τις αρχές του 2016, συμπεριλαμβανομένων των 20 Κούρδων και σουνιτών κρατουμένων για «εχθρότητα κατά του Θεού» μέσα στον τρέχοντα μήνα. Ο κάτοχος του Νόμπελ Ειρήνης Σιρίν Εμπαντί, ένας δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και πρώην δικαστής στο Ιράν, περιέγραψε τις τελευταίες εκτελέσεις ως ανησυχητικές και υπενθυμητικές των μαζικών εκτελέσεων της πρώτης δεκαετίας της επανάστασης. Ο αδελφός της συζύγου του, ο οποίος ήταν μόλις 17 ετών όταν φυλακίστηκε για την διανομή ενός εβδομαδιαίου αντιπολιτευτικού εντύπου, εκτελέστηκε το καλοκαίρι του 1988, αφού εξέτισε επτά χρόνια ποινής 20 ετών.

Οι μαζικές εκτελέσεις μειώθηκαν με το τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ και τον θάνατο του Χομεϊνί. Αλλά η δεκαετία του Αγιατολάχ στην εξουσία άφησε πίσω της μια διαρκή κληρονομιά συνοπτικών εκτελέσεων και βαναυσοτήτων, που εγκρίθηκε από κληρικούς στο δικαστικό σώμα, μερικοί από τους οποίους εξακολουθούν να μην σκέπτονται τίποτα για το αίμα των χιλιάδων πολιτικών τους αντιπάλων που έχουν στα χέρια τους.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-08-17/iran-wounds-revo...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.youtube.com/watch?v=QSdn3zUWLnk
[2] http://www.nytimes.com/2000/12/17/world/iranian-cleric-goes-to-battle-in...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition