Τι θέλουν οι Σύριοι

Πέντε χρόνια στον συριακό πόλεμο, οι περισσότερες εκθέσεις επικεντρώνονται στην εξέλιξη των μαχών, στην αδιάκοπη ανάμιξη των ξένων στην σύγκρουση και στην θεαματική βιαιότητα των εξτρεμιστικών ομάδων όπως το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Εκτός από την περιστασιακή ιστορία ανθρώπινου ενδιαφέροντος σχετικά με την κατάσταση των προσφύγων, όμως, οι απλοί Σύριοι έχουν σε μεγάλο βαθμό χαθεί μέσα στον σωρό.

Ωστόσο, αυτό που οι απλοί άνθρωποι σκέφτονται για τον πόλεμο και για τις ομάδες που ισχυρίζονται ότι πολεμούν για λογαριασμό τους, εμπίπτει στο άμεσο ενδιαφέρον των πολιτικών, των ανθρωπιστικών οργανώσεων και των ειρηνευτικών διαπραγματευτών. Η λαϊκή στήριξη είναι εκείνη που παρέχει στις παρατάξεις μαχητές, υλικούς πόρους, πληροφορίες και καταφύγιο. Αλλά είναι δύσκολο να πούμε τι θέλουν πραγματικά οι άνθρωποι. Χάρη στις δεκαετίες της δικτατορίας και τα πέντε έτη του πολέμου, η κοινή γνώμη της Συρίας είναι terra incognita.

Οι δημοσιογράφοι και οι μελετητές έχουν πλέον πρωτόγνωρη πρόσβαση σε συριακές απόψεις για την πολιτική, αλλά υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση. Είτε λόγω των ανησυχιών για την φυσική ασφάλεια, την προσωπική συμπάθεια, είτε απλά λόγω προσβασιμότητας, πολλοί ερευνητές έχουν κλίνει προς την κύρια αντιπολίτευση -και συχνά στα πιο ευκρινή μέλη της. Ως αποτέλεσμα, οι παρατηρητές έχουν πολύ καλύτερη κάλυψη των απόψεων αυτών των τελευταίων από όσο των Σύριων που στηρίζουν την κυβέρνηση ή μιας από τις μαχητικές τζιχαντιστικές φατρίες.

Με το να μιλά κανείς με μόνο ένα μέρος του συριακού πολιτικού σώματος, άσχετα με το πόσο ευχάριστες είναι οι απόψεις του, δεν έρχεται πιο κοντά στην κατανόηση του συνόλου. Η συστηματική συγκέντρωση στοιχείων για την κοινή γνώμη της Συρίας είναι, φυσικά, δύσκολη -αν δεν ήταν, θα είχε γίνει ήδη. Μια πρόσφατη έρευνα σε 2.000 πρόσφυγες από την Συρία στον Λίβανο έχει ως στόχο να καλύψει ένα μικρό μέρος αυτού του τεράστιου κενού. Παρ’όλο που δεν μπορούμε να μιλάμε για όλους τους Σύριους, μπορούν να φωτίσουν κάποια τυφλά σημεία.

Τα ευρήματα τεκμηριώνουν μερικές από τις βασικές ιστορίες που λέμε στους εαυτούς μας σχετικά με τον συριακό εμφύλιο πόλεμο, αλλά δείχνουν επίσης ότι πρέπει να αναθεωρήσουμε πράγματα που νομίζαμε ότι ξέραμε. Δείχνουν ότι η πλειοψηφία των προσφύγων υποστηρίζει τους αντάρτες, αλλά και ότι μια σημαντική μειοψηφία συμπάσχει με την κυβέρνηση. Η φτώχεια και η θρησκεία παίζουν αμφότερα ρόλο για το ποιος στηρίζει ποιον, αλλά η θρησκεία δεν είναι καθόλου τόσο διχαστική όσο υποδηλώνει η ρητορική των μαχητικών ομάδων. Και η αντιπολίτευση είναι πράγματι μοιρασμένη μεταξύ εθνικιστών και ισλαμιστών, αλλά οι ξένοι μαχητές δεν είναι η πρώτη επιλογή κανενός. Μακριά από το στερεότυπο των νεαρών φανατικών που είναι αποφασισμένοι να επιβάλλουν ισλαμικό νόμο, η βάση στήριξης για τους ισλαμιστές συμπυκνώνεται μεταξύ γερόντων που είναι πολιτικά απεμπλεγμένοι και όχι περισσότερο θρησκευόμενοι από τους συνομηλίκους τους.

Σύριες πρόσφυγες καλύπτονται με ένα σεντόνι απεικονίζοντας τον συνωστισμό στις συνθήκες διαβίωσής τους, ως μέρος μιας παράστασης στην Βηρυτό, στις 3 Δεκεμβρίου του 2015. ALIA HAJU / REUTERS
-----------------------------------------------

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΡΙΟΥΣ

Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος έχει προκαλέσει μαζική μετακίνηση πληθυσμού από την έναρξη των εχθροπραξιών το 2011. Οι εκτιμήσεις περί των θανάτων κυμαίνονται από 250.000 έως μισό εκατομμύριο ανθρώπους -τα Ηνωμένα Έθνη σταμάτησαν την καταμέτρηση των θανάτων το 2014- και πάνω από το ήμισυ της χώρας έχει εκτοπιστεί εγχωρίως και στο εξωτερικό. Η συγκλονιστική ανθρωπιστική καταστροφή καθιστά αδύνατο το να συγκεντρωθεί ένα πραγματικά αντιπροσωπευτικό δείγμα του συνόλου του συριακού πληθυσμού. Κατά συνέπεια, η εστίαση εδώ έγινε σε έναν πιο μετριοπαθή στόχο: Στα 1,5 εκατομμύρια εκτοπισμένους Σύριους στον γειτονικό Λίβανο, ο οποίος φιλοξενεί περισσότερους Σύριους ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο, και όπου ένας στους τέσσερις κατοίκους είναι πρόσφυγας.

Το να αντληθεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των Συρίων στο Λίβανο είναι δύσκολο δεδομένου ότι μόνο περίπου τα δύο τρίτα από αυτούς έχουν καταγραφεί από την UNHCR. Αλλά οι πρόσφυγες συγκεντρώνονται μαζί -εν μέρει, για οικογενειακούς λόγους, και εν μέρει λόγω του κόστους στέγασης- οπότε οι τεχνικές δειγματοληψίας περιοχής μάς βοηθούν να εντοπίσουμε τα νοικοκυριά, ανεξάρτητα από το επίσημο καθεστώς τους. Εργαζόμενοι με την Information International που εδρεύει στην Βηρυτό, χρησιμοποιήσαμε τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας για να δειγματίσουμε σε περιοχές με πολλούς πρόσφυγες και σε τυχαίες διαδρομές για να επιλέξουμε τα νοικοκυριά σε αυτές τις περιοχές, προκειμένου να πάρουμε συνέντευξη από 2.000 Σύριους ενήλικες στα τέλη της άνοιξης του 2015.

Αυτές οι διαδικασίες έδωσαν ένα αρκετά αντιπροσωπευτικό δείγμα των εκτοπισμένων Συρίων, αλλά δεν είναι τέλειο. Περιορισμοί ασφαλείας, για παράδειγμα, μας εμπόδισαν την πρόσβαση στην συνοριακή πόλη Arsal. Το δείγμα έχει μόνο 40% γυναίκες, διότι περίπου 10% των νοικοκυριών αρνήθηκε να αφήσει μια γυναίκα να συμμετέχει˙ τα αρσενικά υποκατάστατα τείνουν να είναι μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερο μορφωμένοι, αλλά, παραδόξως, δεν είναι κατά τα άλλα πολύ διαφορετικοί από τους άλλους συμμετέχοντες. Τέλος, ξεκινώντας με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι υποεκπροσωπήθηκαν άνθρωποι από τα άκρα του πλούτου. Οι πιο εξαθλιωμένοι Σύριοι είναι δύσκολο να εντοπιστούν, και οι πλουσιότεροι Σύριοι δεν χρειάζονται τα οφέλη της Ύπατης Αρμοστείας, ούτε ζουν στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος, όπου επικεντρώνονται οι πρόσφυγες.

ΜΕΤΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ