Κίνδυνοι και ανταμοιβές από τους πρόσφυγες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Κίνδυνοι και ανταμοιβές από τους πρόσφυγες

Πώς να ξεκλειδωθεί το δυναμικό των εκτοπισμένων

Για παράδειγμα, η Τουρκία, της οποίας ο πληθυσμός αποτελείται τώρα κατά περίπου 3% από Σύριους, είδε την οικονομία της να αναπτύσσεται κατά 4% πέρσι, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, κάτι που δύσκολα ταιριάζει με τα τελευταία χρόνια. Παρά το βάρος των προσφύγων, εν τω μεταξύ, το ΔΝΤ αναμένει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν του Λιβάνου να αυξηθεί κατά ένα τοις εκατό [7] φέτος και της Ιορδανίας να αυξηθεί κατά 3,2% [8]. Είναι αλήθεια ότι η διεθνής βοήθεια διαδραματίζει έναν ρόλο στην τόνωση αυτής της ανάπτυξης, αλλά σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η βοήθεια για τους πρόσφυγες δεν πλησιάζει στο να συμψηφίσει [9] τις αρνητικές επιπτώσεις της συριακής κρίσης.

Το 2014, το Κέντρο Προσφυγικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μελέτησε την οικονομική ζωή των προσφύγων στην Ουγκάντα [10], όπου εκτοπισμένοι Σομαλοί, Κονγκολέζοι και οι άλλοι επιτρέπεται να εργάζονται και να κάνουν επιχειρήσεις. «Παρά την απομακρυσμένη τοποθεσία των αγροτικών οικισμών των προσφύγων, αυτές οι περιοχές ‘φώλιασαν’ στις τοπικές οικονομίες της Ουγκάντα, προσελκύοντας αγαθά, ανθρώπους και κεφάλαια από το εξωτερικό στις ζωηρές εσωτερικές αγορές τους», ανέφερε το Κέντρο. Η μελέτη αμφισβήτησε «πέντε δημοφιλείς μύθους» σχετικά με τους πρόσφυγες -ότι οι οικονομίες τους είναι απομονωμένες και ότι αποτελούν βαρίδια, είναι ομοιογενείς, τεχνολογικά αναλφάβητοι, και εξαρτώμενοι από την ανθρωπιστική βοήθεια. Ο διευθυντής του κέντρου έρευνας, Alexander Betts, είναι μεταξύ εκείνων οι οποίοι υποστηρίζουν προσεγγίσεις [11] που θα επιτρέψουν στους εκτοπισμένους να εργάζονται χωρίς να απειλείται η τοπική απασχόληση. Στην Ιορδανία, για παράδειγμα, υποχρησιμοποιούμενες ειδικές επιχειρηματικές ζώνες [12] -μια βρίσκεται λίγα μίλια από το Zaatari- θα μπορούσαν να γίνουν μαγνήτες εργασίας για τους πρόσφυγες της Συρίας και κόμβοι για ιορδανικές, διεθνείς και δραπετεύουσες συριακές εταιρείες.

Παρά το γεγονός ότι αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει στην Ιορδανία [13] η οποία φιλοξενεί ένα εκατομμύριο Σύριους, εκεί που η παλίρροια των προσφύγων είναι πιο μέτρια, το μοντέλο ενσωμάτωσης της Ουγκάντα μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα. Ο Λίβανος και σε έναν βαθμό η Ιορδανία θα πρέπει να μεταρρυθμίσουν τους εργασιακούς νόμους τους ώστε να δημιουργηθούν ευκαιρίες για τους πρόσφυγες, ενώ θα προστατεύονται παράλληλα οι ντόπιοι. Το να αναλυθούν οι αγορές εργασίας για μη καλυπτόμενες ανάγκες και να αναζητηθούν τα κενά σε αγαθά και υπηρεσίες που θα μπορούσαν να καλυφθούν από τους πρόσφυγες, θα πρέπει να αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα. Αυτό το έργο θα μπορούσε να αλλάξει όλη την προσέγγιση του κόσμου για την υποστήριξη των προσφύγων και, όπως το έθεσε η ομάδα της Οξφόρδης, «θα μετατρέψει τις ανθρωπιστικές προκλήσεις σε βιώσιμες ευκαιρίες».

23092016-2.jpg

Μια γενική άποψη του προσφυγικού καταυλισμού Al Zaatari στην ιορδανική πόλη Mafraq, κοντά στα σύνορα με την Συρία, στις 7 Μαρτίου 2016. MUHAMMAD HAMED / REUTERS
-------------------------------------------

Μια ομάδα εργασίας με επικεφαλής το αμερικανικό Ινστιτούτο Ειρήνης (U.S. Institute of Peace) [14] για το Ατλαντικό Συμβούλιο (Atlantic Council) κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα νωρίτερα φέτος, ως μέρος μιας πολυ-εταιρικής αναθεώρησης της στρατηγικής της Μέσης Ανατολής. Ένας τρόπος για να ξεπεραστούν οι εντάσεις μεταξύ των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής τους θα είναι η καθιέρωση μιας επίσημης διαδικασίας διαλόγου για τον εντοπισμό κοινών προβλημάτων -αγορές εργασίας, εργατική νομοθεσία και μισθοί, για παράδειγμα- και την εξεύρεση κοινών λύσεων.

Ο Λίβανος, ο οποίος φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό εκτοπισμένων ως ποσοστό παγκοσμίως, είναι ένα ακραίο παράδειγμα. Κανένας από τους πρόσφυγές του δεν ζει σε καταυλισμούς. Οι μισοί από τους σε ηλικία εργασίας Σύριους πρόσφυγες είναι «οικονομικά ενεργοί», σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας. Το ΔΝΤ εκτίμησε ότι η δραστηριότητα αύξησε την προσφορά εργασίας της χώρας κατά το ήμισυ στο τέλος του 2014. Ωστόσο, οι πρόσφυγες ανταγωνίζονται με τους Λιβανέζους πολίτες; Μάλλον όχι πολύ [15], συμπέρανε μια έκθεση του 2015 από την Παγκόσμια Τράπεζα. Οι περισσότεροι είναι σε θέσεις εργασίας μη έως ημι-ειδικευμένων στον τομέα της παραοικονομίας. Έτσι, είναι οι Σύριοι και οι άλλοι αλλοδαποί εργαζόμενοι που κατείχαν αυτές τις θέσεις εργασίας πριν από την εισροή που έχουν φορτωθεί το βάρος του νέου ανταγωνισμού.

Η de facto πρόσβαση των Σύριων στην λιβανέζικη αγορά εργασίας θα πρέπει να νομιμοποιηθεί σε συνδυασμό με μια ευρύτερη αναμόρφωση της εργατικής νομοθεσίας της χώρας ώστε να αντιμετωπιστούν τα υφιστάμενα κενά. Όπως είναι, οι ξένοι εργάτες απαγορεύονται σε κάποια επαγγέλματα όπου θα μπορούσαν να είναι χρήσιμοι, και υπάρχουν και άλλοι τύποι εργασίας όπου θα μπορούσαν να είναι πιο επωφελείς συνολικά ώστε οι Λιβανέζοι να προστατεύονται από τον ανταγωνισμό των χαμηλότερων μισθολογίων των αλλοδαπών, όπως για παράδειγμα οι τεχνίτες, οι αρτοποιοί ή οι εργαζόμενοι εργαστήρια επισκευών.

Στην μεγαλύτερη και πιο ανεπτυγμένη Τουρκία, μια προσεκτική ανάλυση των επιπτώσεων των προσφύγων στην οικονομία δείχνει ότι «οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες είναι στενά συνυφασμένες» [16], σύμφωνα με μια έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Μέσης Ανατολής που εδρεύει στην Άγκυρα, η οποία δημοσιοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2015.

Από την αρνητική πλευρά, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί δραστικά στις παραμεθόριες περιοχές και ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε. Και οι παράνομα εργαζόμενοι έχουν πιέσει προς τα κάτω τους μισθούς, ενώ οι μικρές επιχειρήσεις που αρνούνται να τους προσλάβουν αντιμετωπίζουν αθέμιτο ανταγωνισμό από εκείνες που το κάνουν.