Τοπικές εκλογές μετά την Αραβική Άνοιξη

Οι τοπικές εκλογές στον αραβικό κόσμο, και η δυναμική τους για δημοκρατική αλλαγή, είναι εδώ και καιρό μια όχι πολύ μελετημένη δύναμη. Ωστόσο, στις χώρες αραβικής πλειοψηφίας που διεξήχθησαν, ή που σχεδιάζουν να διοργανώσουν εκλογές για την περίοδο μεταξύ του φθινοπώρου του 2015 και του φθινοπώρου του 2016 -το Μαρόκο, η Σαουδική Αραβία, ο Λίβανος και η Παλαιστίνη- οι τοπικές εκλογές έχουν γίνει ένα νέο όχημα μέσω του οποίου οι πολίτες μπορούν να εκφράσουν τους ανησυχίες τους σχετικά με την διακυβέρνηση.

ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΩ

Ως ένας τρόπος για να κατευνάσει τον λαό, μετά τις επαναστάσεις της Αραβικής Άνοιξης του 2011, ο βασιλιάς Μοχάμεντ VI του Μαρόκου υποσχέθηκε να ακολουθήσει μια σειρά δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Ορισμένες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις τελικά πραγματοποιήθηκαν στις 4 Σεπτεμβρίου του 2015 όταν οι πολίτες είχαν την ευκαιρία να ψηφίσουν άμεσα για τους τοπικούς και περιφερειακούς άρχοντές τους για πρώτη φορά.

Σε μια άλλη πρωτιά, αυτές οι εκλογές δοκίμασαν την αντοχή της πιο δραματικής πολιτικής αλλαγής μετά την Άνοιξη της χώρας: Την ήττα των κομμάτων υπέρ της μοναρχίας από το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (PJD) κατά την διάρκεια των βουλευτικών εκλογών του Νοεμβρίου 2011. Στον τελευταίο γύρο των εκλογών, το PJD είχε να ανταγωνιστεί με 11 κόμματα, αλλά κατάφερε να εξασφαλίσει μια μικρή πλειοψηφία με το ένα τέταρτο του συνόλου των ψήφων. Αυτό επιβεβαίωσε, για πρώτη φορά, ότι το μήνυμα του PJD περί χρηστής διακυβέρνησης συνεχίζει να απηχεί στους ψηφοφόρους, καθώς μεταβαλλόταν από αντιπολιτευτικό κόμμα σε κόμμα εξουσίας. Στην πραγματικότητα, η χρηστή διακυβέρνηση έγινε μια προτεραιότητα κατά την διάρκεια των εκλογών. Παρά το γεγονός ότι η κύρια ομάδα της αντιπολίτευσης στο Μαρόκο, το υπέρ της μοναρχίας Κόμμα της Αυθεντικότητας και της Νεωτερικότητας, προσπάθησε να αποσπάσει την προσοχή των ψηφοφόρων τονίζοντας τις ισλαμιστικές αποχρώσεις του PJD, το PJD υπογράμμισε τις προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς και τις δημοσιονομικά υπεύθυνες πολιτικές, κάτι που ισχυρίστηκε ότι χαρακτήριζε την θητεία του στο Κοινοβούλιο. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει πράγματι επιτύχει πολύ λίγα σε κάθε μέτωπο, η συνεχιζόμενη ικανότητα του PJD να προσελκύει ψηφοφόρους αποδεικνύει όχι μόνο την ελκυστικότητά του αλλά και τον βαθμό ανοχής στην αντιπολίτευση που επιδεικνύει η μοναρχία εντός των κυβερνήσεών της. Και παρά την έλλειψη απτής προόδου, οι παρατηρητές έμειναν έκπληκτοι όταν σημείωσαν ότι το PJD είχε κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία στις αστικές περιοχές που δεν είναι παραδοσιακά υποστηρικτικές προς το κόμμα, όπως στην Φεζ.

Δεδομένου ότι η μοναρχία έχει υποσχεθεί μεταρρυθμίσεις για την προώθηση της «περιφερειοποίησης», οι δημοτικές εξουσίες του Μαρόκου, και κατ’ επέκταση οι τοπικοί δημοκρατικά εκλεγμένοι αντιπρόσωποι της χώρας, θα πρέπει, θεωρητικά, να περιμένουν μεγαλύτερη αυτονομία όταν πρόκειται για ζητήματα τοπικής διακυβέρνησης. Φαίνεται ότι η εξαιρετικά συγκεντρωτική μοναρχία βλέπει τόσο τις βουλευτικές όσο και τις τοπικές εκλογές ως διαύλους επίδειξης της δέσμευσής της σε μια μεταρρυθμιστική ατζέντα, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει ότι οι πολιτικές ομάδες που δεν υποστηρίζουν την μοναρχία, όπως η παράνομη ισλαμιστική [ομάδα] Δικαιοσύνη και Φιλανθρωπία, παραμένουν έξω από την πολιτική διαδικασία.

Οι δημοτικές μεταρρυθμίσεις έχουν επίσης φτάσει στην καρδιά της αραβικής χερσονήσου: Στην Σαουδική Αραβία. Παρά το γεγονός ότι απαγορεύονται τα εθνικά πολιτικά κόμματα, και δεν υπάρχουν εθνικές εκλογές, οι περιφερειακές εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου 2015 ήταν οι τρίτες στην χώρα. Η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας περιόρισε τις ψηφοφορίες μόνο στα δύο τρίτα των δημοτικών εδρών και όρισε τις άλλες θέσεις απ’ ευθείας (προηγουμένως διόριζε τις μισές), αλλά αυτή η ψηφοφορία ήταν αξιοσημείωτη, τόσο για την σχετική δημοκρατία όσο και για την άρση των απαγορεύσεων σχετικά με την συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική -οι γυναίκες θα μπορούσαν και να ψηφίσουν και να διεκδικήσουν δημοτικές έδρες. Και για κάποιους από τους ακτιβιστές των δικαιωμάτων των γυναικών της Σαουδικής Αραβίας [1], εκείνη η στιγμή –στην οποία είδαν την εκλογή 20 γυναικών σε αντίστοιχες έδρες- ήταν ιστορική. Πάνω από 900 γυναίκες ήταν υποψήφιες για δημοτικές θέσεις, και περίπου ένας στους δέκα ψηφοφόρους ήταν γυναίκες, αριθμός που γίνεται πιο εντυπωσιακός αν ληφθούν υπόψη οι θεσμικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Σαουδική Αραβία που επιθυμούν να κυκλοφορήσουν έξω από το σπίτι τους.

Τούτου λεχθέντος, το Σαουδικό βασίλειο, όπως και το Μαρόκο, έχει τα δικά του πολιτικά κίνητρα για την ενθάρρυνση της τοπικής εκλογικής μεταρρύθμισης, όπως η δημιουργία μιας συμβολικής μεταρρυθμιστικής εικόνας, δεδομένου ότι τα ίδια τα δημοτικά συμβούλια έχουν μικρή δύναμη. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι τοπικές εκλογές προσήλκυσαν λίγο λιγότερο από το ήμισυ των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων του βασιλείου, οι οποίοι συνθέτουν λίγο πάνω από το 5% του συνόλου των πολιτών της χώρας. (Συγκρίνετε αυτό με το περίπου 40% των πολιτών που ενεγράφησαν για να ψηφίσουν στο Μαρόκο). Σύμφωνα με ψηφοφόρους και μη-ψηφοφόρους από τους οποίους πήρα συνέντευξη, η χαμηλή προσέλευση οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: Έλλειψη ενημέρωσης, ενδιαφέροντος, και πεποίθησης ότι η ψήφος μετράει.

Παρ’όλα αυτά, το γεγονός ότι η κυβέρνηση είδε μια ανάγκη για να ρυθμίσει τις παραμέτρους των δημοτικών εκλογών αξίζει να σημειωθεί. Καταδεικνύει ότι ακόμη και η Σαουδική Αραβία, η αραβική χώρα που είναι η πιο αφοσιωμένη στην μοναρχική κληρονομιά της, αισθάνεται την πίεση να δώσει μια εικόνα σχετικής προοδευτικότητας.

ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΑΝΩ