Η κενή συμφωνία του ΟΠΕΚ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η κενή συμφωνία του ΟΠΕΚ

Γιατί η μείωση της παραγωγής δεν θα αλλάξει και πολλά
Περίληψη: 

Αυτά είναι καλά νέα για τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους καταναλωτές, οι οποίοι επωφελούνται από τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου είναι κάτι καλό για την βιομηχανία και το εμπόριο στο πλαίσιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, επίσης. Οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου τονώνουν την οικονομία στο σύνολό της.

Ο JEFF COLGAN είναι αναπληρωτής καθηγητής στην έδρα Richard Holbrooke στο Watson Institute του Πανεπιστημίου Brown.

Στις 28 Σεπτεμβρίου, ο Οργανισμός Πετρελαιο-Εξαγωγικών Κρατών (ΟΠΕΚ) [1] κατέληξε σε συμφωνία για την συλλογική μείωση της παραγωγής πετρελαίου μέχρι τα 740.000 βαρέλια την ημέρα, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις υποτονικές τιμές. Παρά το γεγονός ότι η ανακοίνωση είναι η πρώτη του είδους της μέσα σε σχεδόν μια δεκαετία και αρχικά συνοδεύτηκε από αύξηση των τιμών κατά 5%, η συμφωνία είναι, στην πραγματικότητα, ως επί το πλείστον χωρίς νόημα. Και τούτο είναι μια χαρά.

Ο θόρυβος γύρω από την συμφωνία - μερικοί αναλυτές της αγοράς λένε ότι «αλλάζει εντελώς ό,τι κάνει ο ΟΠΕΚ» [2]- είναι τουλάχιστον πρόωρος. Τα 14 κράτη μέλη [3] του ΟΠΕΚ ουσιαστικά «συμφώνησαν για να συμφωνήσουν», αφήνοντας τις λεπτομέρειες μιας πραγματικής συμφωνίας για τις 30 Νοεμβρίου, όταν θα ληφθούν οι σκληρές αποφάσεις για το πόσο είναι η κάθε χώρα διατεθειμένη να μειώσει την παραγωγή της. Τα μέλη του ΟΠΕΚ κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον τρεις χώρες -Νιγηρία, Ιράν και Λιβύη- θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρήσουν ή, ενδεχομένως, ακόμη και να αυξήσουν τα επίπεδα παραγωγής τους καθώς ανακάμπτουν από κυρώσεις ή από εγχώρια πολιτική αναταραχή. Αυτό σημαίνει ότι τα άλλα μέλη του ΟΠΕΚ θα πρέπει να κάνουν μεγαλύτερες περικοπές.

Η επίτευξη συναίνεσης μεταξύ των πολλών μελών του ΟΠΕΚ δεν θα είναι εύκολη. Η Λιβύη μόλις που διαθέτει μια κεντρική κυβέρνηση. Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία είναι γεωπολιτικοί αντίπαλοι. Και ακόμη και οι σχετικά μονοιασμένες μοναρχίες του Περσικού Κόλπου διαφωνούν σχετικά με τις συγκρούσεις στην Υεμένη, την Συρία και αλλού. Αυτές οι διαφορές στα γεωπολιτικά συμφέροντα διαβρώνουν την εμπιστοσύνη και καθιστούν δυσκολότερη την επιβολή κανόνων συλλογικής δράσης που είναι αμοιβαία επωφελείς.

Υποθέτοντας ότι ο ΟΠΕΚ όντως θα καταλήξει σε συμφωνία τον Νοέμβριο, δεν είναι πιθανό ότι οι χώρες μέλη του θα την εφαρμόσουν. Σε μια λεπτομερή ανάλυση της συμπεριφοράς του ΟΠΕΚ [4] από το 1982, βρήκα ότι ο ΟΠΕΚ έχει παραβεί τον δικό του συνολικό στόχο παραγωγής σε ένα επιβλητικό 96% του χρόνου -και κάθε μέλος είναι ένοχο για την συμμετοχή του. Ακόμη χειρότερα, οι αλλαγές στους στόχους παραγωγής δεν είχαν σχεδόν καμία επίπτωση στην ίδια την παραγωγή. Ίσως το 2016 θα είναι διαφορετικό, αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί αυτό το μοτίβο.

Το κύριο πρόβλημα του ΟΠΕΚ είναι ότι δεν έχει κανέναν πραγματικό τρόπο επιβολής των συμφωνιών του. Μέλη όπως η Αλγερία, το Ιράκ και η Βενεζουέλα συνήθως θέλουν ο οργανισμός να κάνει ό, τι κάνουν τα καρτέλ: Να περιορίσει τις προμήθειες πετρελαίου και να αυξήσει τις διεθνείς τιμές. Αλλά ακόμα κι αν καταλάβουν ότι η αυτοσυγκράτηση θα ωφελήσει τον οργανισμό ως σύνολο, συνήθως δεν είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν την δική τους παραγωγή. Κάθε μια από αυτές τις χώρες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα από το πετρέλαιο για να εξισορροπήσει τον δημοσιονομικό της προϋπολογισμό. Και όλες τους ήδη αντιμετωπίζουν σημαντική εγχώρια αναταραχή, καθιστώντας δύσκολες τις δημοσιονομικές περικοπές.

Η υποχώρηση του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS) το 2016 κατέστησε το έργο του ΟΠΕΚ δυσκολότερο. Το ISIS έκανε ακουσίως την χάρη στους παραγωγούς πετρελαίου σε όλο τον κόσμο. Όπου επιχειρεί -στο Ιράκ, στην Λιβύη ή στην Συρία- η πετρελαϊκή βιομηχανία άρχισε να παρακμάζει. Αυτό έγινε εν μέρει επειδή το ίδιο το ISIS ήταν απαίσιο στο να λειτουργεί πετρελαιοπηγές, αλλά και γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι στοχεύουν τις ενεργειακές δραστηριότητές του κατά την διάρκεια των εκστρατειών βομβαρδισμού. Με το να περιορίσει τις προμήθειες πετρελαίου, το ISIS πίεζε ανοδικά τις παγκόσμιες τιμές. Καθώς υποχωρεί μέσα στο 2016, ορισμένες περιοχές αρχίζουν να ανακάμπτουν, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο για τον ΟΠΕΚ να περιορίσει την συνολική παραγωγή.

Τα προβλήματα με την πρόσφατη συμφωνία δεν σταματούν εκεί. Ακόμα κι αν μια πραγματική διαπραγμάτευση έχει επιτευχθεί και ο ΟΠΕΚ όντως αρχίσει να μειώνει την παραγωγή μετά τον Νοέμβριο, αυτή η συμφωνία δεν μπορεί να κάνει πολλά στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Ο στόχος του ΟΠΕΚ είναι να μειωθεί η παραγωγή από 240.000 έως 740.000 βαρέλια την ημέρα. Το υψηλό άκρο αυτού του στόχου εξακολουθεί να είναι λιγότερο από το 1% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου. Είναι απίθανο ότι μια τέτοια μείωση θα πιέσει ανοδικά τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου κατά οποιοδήποτε σημαντικό ποσό και, στον βαθμό που θα το κάνει, άλλοι παραγωγοί πετρελαίου είναι πιθανόν να αυξήσουν την παραγωγή τους και να αναιρέσουν το οποιαδήποτε αρχικό κύμα αύξησης των τιμών.

Παρ’όλα αυτά, οι τιμές του πετρελαίου ανέβηκαν περίπου 5% κατά την ημέρα της ανακοίνωσης, κάτι που μπορεί να οδήγησε ορισμένους διαπραγματευτές της αγοράς να αλλάξουν τις προσδοκίες τους για τα μελλοντικά σχέδια παραγωγής του OPEC -ή, πιο συγκεκριμένα, της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά είναι εξίσου πιθανό ότι η μετατόπιση των τιμών απλά οδηγήθηκε από μια ψυχολογική ανατιμητική επίδραση. Ιστορικά, όταν ο ΟΠΕΚ κάνει μια ανακοίνωση, οι τιμές του πετρελαίου σχεδόν πάντα ανεβαίνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα και έχουν την τάση να διολισθαίνουν αργότερα, όταν ο ΟΠΕΚ είναι ήσυχος. Αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο ΟΠΕΚ δεν τείνει να αλλάξει τα θεμελιώδη της αγοράς –την παραγωγή.