Ένας φίλος σε ανάγκη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένας φίλος σε ανάγκη

Ο Ομπάμα, ο Ρέντσι και το ιταλικό δημοψήφισμα

Το βαθύτερο πρόβλημα με την απειλή παραίτησης του Renzi ήταν ότι έπαιξε απευθείας στην προτιμητέα αφήγηση της εκστρατείας του «Όχι», η οποία υποστηρίζει ότι ο σκοπός του μεταρρυθμιστικού προγράμματος του Renzi είναι να συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια λίγων ατόμων. Για εκείνους που αντιτίθενται στην μεταρρύθμιση, το ερώτημα δεν είναι αν η Ιταλία θα πρέπει να εξεύρει μια νέα ισορροπία στον τρόπο που λειτουργεί η κυβέρνησή της, κάτι στο οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι ότι χρειάζεται. Αντί γι’ αυτό είναι αν το είδος της αποφασιστικής κυβερνητικής δράσης που θα ενεργοποιηθεί από τις μεταρρυθμίσεις του Renzi θα δώσει πολύ μεγάλη δύναμη στην ηγεσία των μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων. Ο Renzi, τονίζοντας την προσωπική του σημασία ως πολιτικός ηγέτης, επικύρωσε κατά λάθος το σκεπτικό των επικριτών του.

ΔΥΣΚΟΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Δυστυχώς για τον Renzi, προσπαθεί να συσπειρώσει υποστήριξη για τις επίμαχες αλλαγές σε μια εποχή που η Ιταλία αντιμετωπίζει μια σειρά από σημαντικά προβλήματα τα οποία ωθούν τους ψηφοφόρους μακριά από την κυβέρνηση προς τα χέρια των λαϊκιστικών του M5S. Το πρώτο είναι η μετανάστευση [8]. Παρά το γεγονός ότι, χάρη στην συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία, το βάρος της μετανάστευσης έχει χαλαρώσει για την Ευρώπη στο σύνολό της [9], για την Ιταλία έχει γίνει βαρύτερο. Σύμφωνα με τα στοιχεία από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), περισσότεροι από 144.000 μετανάστες διέσχισαν την Μεσόγειο προς την Ιταλία μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου και των μέσων Οκτωβρίου του 2016 -μόλις 10.000 λιγότεροι από το σύνολο του 2015. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους μετανάστες ταξιδεύουν με πλοία από την Τυνησία και την Λιβύη, η συμφωνία με την Τουρκία μπορεί να κάνει ελάχιστα για να ανακόψει την ροή. Εν τω μεταξύ, οι βόρειοι γείτονες της Ιταλίας δεν είναι πλέον τόσο ανοιχτοί με τα σύνορά τους όπως ήταν στο παρελθόν, και κατά συνέπεια, ένας αυξανόμενος αριθμός μεταναστών μένουν παγιδευμένοι στην Ιταλία. Η κυβέρνηση Renzi έχει δοκιμάσει την διανομή των μεταναστών στις κοινότητες σε όλη την χώρα. Τώρα, όμως, που τα κέντρα υποδοχής γεμίζουν, οι τοπικοί πολιτικοί διαμαρτύρονται ότι δεν έχουν τους πόρους για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.

20102016-1.jpg

Ομπάμα και Renzi χαιρετούν ο ένας τον άλλον σε μια τελετή άφιξης στον κήπο του Λευκού Οίκου, τον Οκτώβριο του 2016. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
-------------------------------------------

Οι ιταλικές τράπεζες παρουσιάζουν ένα άλλο πρόβλημα. Η Ιταλία έχει ένα σχετικά μικρό και συντηρητικό τραπεζικό σύστημα που επικεντρώνεται κυρίως στην εγχώρια αγορά. Πελάτες του είναι οι πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις της Ιταλίας. Αυτό ήταν ένα πλεονέκτημα κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2008, όταν άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες αντιμετώπιζαν τεράστιες απώλειες από τοξικούς ενυπόθηκους τίτλους που είχαν αγοράσει στις Ηνωμένες Πολιτείες˙ οι τράπεζες της Ιταλίας σε μεγάλο βαθμό δεν είχαν εκτεθεί. Αλλά σήμερα, οκτώ χρόνια οδυνηρά αργής ανάπτυξης έχουν οδηγήσει σε ρεκόρ τα ποσοστά πτώχευσης μεταξύ των ιταλικών επιχειρήσεων και σε μικρή ζήτηση για νέες επενδύσεις. Σε αυτό το κλίμα, ο εγχώριος προσανατολισμός των ιταλικών τραπεζών έχει γίνει μια σημαντική πηγή αδυναμίας: Όταν οι τοπικές επιχειρήσεις αποτυγχάνουν, οι τράπεζες όχι μόνο χάνουν ζωτικούς πελάτες, αλλά και καταλήγουν με μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η εμπλοκή της πολιτικής και της τραπεζικής είναι μια άλλη πηγή του προβλήματος. Όπως έμαθε ο Renzi τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν προσπάθησε να αναδιοργανώσει τέσσερις μικρές περιφερειακές τράπεζες, ένα σχέδιο διάσωσης μοιάζει με πολιτική ευνοιοκρατία και εμπεριέχει το ρίσκο να λειτουργήσει σαν μπούμερανγκ. Έτσι, η κυβέρνηση Renzi, όχι μόνο πρέπει να βρει έναν τρόπο να απελευθερώσει το τραπεζικό σύστημα από ένα βουνό επισφαλών δανείων, αλλά επίσης να δημιουργήσει αρκετή εμπιστοσύνη μεταξύ των επενδυτών για να είναι πρόθυμοι να ρισκάρουν τα κεφάλαιά τους.

Αν μη τι άλλο, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ιταλίας έχουν κάνει μέχρι τώρα και τα δύο προβλήματα χειρότερα. Πριν από το περσινό μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς την υπόλοιπη Ευρώπη, η ΕΕ είχε ήδη εμπλακεί με αναποτελεσματικές προσπάθειες να επιβραδύνει την μετανάστευση στην Ιταλία, κυρίως περιορίζοντας τις επιχειρήσεις διάσωσης ανοιχτής θαλάσσης. Αυτοί οι περιορισμοί, όμως, μόνο αύξησαν τον αριθμό και το μέγεθος των τραγωδιών, χωρίς να αποτρέψουν αποτελεσματικά τους νέους μετανάστες. Η κατάσταση επιδεινώθηκε καθώς η μετανάστευση αυξήθηκε στα τέλη του 2015 [10]. Οι γείτονες της Ιταλίας όχι μόνο έκαναν πιο σφιχτά τα σύνορά τους, αλλά και στράφηκαν κατά των Ιταλών, οι οποίοι μαζί με τους Έλληνες είχαν κατηγορηθεί ότι δεν κάνουν αρκετά για να ελέγξουν τα σύνορά τους. Σύμφωνα με πρόσφατες ιδιωτικές δημοσκοπήσεις, περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου των Ιταλών πιστεύουν ότι η Ευρώπη κάνει το πρόβλημα της μετανάστευσης στην Ιταλία χειρότερο, και ο ίδιος αριθμός λέει ότι η μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης ζημιώνει την Ιταλία.