Διασχίζοντας την Κασπία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Διασχίζοντας την Κασπία

Επιστολή από το Turkmenbashi
Περίληψη: 

Η Κασπία θα πρέπει να θεωρηθεί μια κλειστή θάλασσα, που πρέπει να κατανεμηθεί πλήρως μεταξύ των παρόχθιων κρατών; Ή θα πρέπει να θεωρηθεί μια λίμνη, οπότε όλα τα ύδατα εκτός από μια στενή αλιευτική ζώνη πρέπει να διοικούνται από κοινού από όλους, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και του Ιράν;

Ο BRUNO MACAES, πρώην υπουργός της Πορτογαλίας για την Ευρώπη, είναι εξωτερικός συνεργάτης στο Carnegie Europe και ο συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου με τίτλο The New Eurasian Supercontinent.

Δεν υπάρχει καλύτερο σύμβολο για τον ανταγωνισμό και την αλληλεξάρτηση από την Κασπία Θάλασσα, η οποία συνδέει την Κεντρική Ασία με την Ευρώπη, και την Ρωσία με το Ιράν και την Μέση Ανατολή. Αυτή η εσωτερική θάλασσα, τόσο μια γέφυρα όσο και εμπόδιο, περιέχει μερικά από τα μεγαλύτερα ορυκτά ενεργειακά αποθέματα στον κόσμο, αλλά οι απροσδιόριστοι κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού τα κράτησαν εκτός ορίων: Οι ενεργειακοί πόροι της Κασπίας συγκεντρώνουν μεγάλο ενδιαφέρον στην Ευρώπη, την Κίνα και την Ρωσία, αλλά το ζήτημα του πώς θα μεταφερθούν στον προορισμό τους ή ίσως στον ανοιχτό ωκεανό παραμένει εξαιρετικά περίπλοκο.

Την περασμένη άνοιξη, έκανα μια επίσκεψη στην Κασπία Θάλασσα για να αποκτήσω μια αίσθηση των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα εκεί καθώς επιταχύνθηκαν διάφορα σχέδια για να συνδέσουν την Ευρώπη με την Ασία. Δεδομένου ότι δεν πλέουν επιβατηγά πλοία στην Κασπία, ο μόνος τρόπος για να την διασχίσει κάποιος είναι με φορτηγό πλοίο. Τα περισσότερα θα πάρουν μια χούφτα επιβάτες για να βγάλουν κάποια επιπλέον χρήματα, αλλά δεν υπάρχουν σταθερά δρομολόγια. Θα πρέπει κανείς να περιμένει για ένα πλοίο να φορτωθεί πλήρως με εμπορεύματα πριν ανέβει επί του σκάφους. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε χρονοδιάγραμμα, μια εξυπηρετική Ρωσίδα που ονομάζεται Vika η οποία δουλεύει για την Κρατική Ναυτιλιακή Εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν για την Κασπία (Azerbaijan State Caspian Shipping Company) μου έδωσε τον τηλεφωνικό αριθμό της. Αλλά καθώς την καλούσα κάθε δύο ώρες, η απάντηση ήταν πάντα η ίδια: Δεν υπάρχει πλοίο σήμερα, ίσως ούτε αύριο, και αν υπάρχουν πλοία που θα μεταφέρουν πετρέλαιο, τότε δεν επιτρέπονται επιβάτες. Το Τουρκμενιστάν διαθέτει επίσης ένα φορτηγό πλοίο, το Berkarar, για το οποίο μου είπαν ότι είναι πιο σύγχρονο και έχει σημαντικά καλύτερες ανέσεις για τους επιβάτες, αλλά κανείς δεν ξέρει πού είναι ή πότε φεύγει και η εταιρεία δεν έχει γραφεία στο Μπακού.

Μετά από μια-δυο μέρες, άρχισα να αναρωτιέμαι αν θα κάνω ποτέ την διέλευση. Στην συνέχεια, έλαβα ένα μήνυμα από την Vika: Ένα φορτίο εμπορευμάτων μόλις είχε παραδοθεί, οπότε ένα πλοίο θα έφευγε σε δύο ή τρεις ώρες. Έτρεξα στο λιμάνι του Μπακού όπου πωλούνται τα εισιτήρια, αλλά στην συνέχεια αποδείχθηκε ότι το πλοίο έφευγε από το Alat, μια ώρα οδήγησης προς τα νότια. Ευτυχώς, οι άλλοι επιβάτες που αγόρασαν εισιτήρια στο λιμάνι του Μπακού με πήραν στο αυτοκίνητό τους. Ήταν νέοι Τουρκμένοι, στις αρχές της τρίτης δεκαετίας την ζωής τους, οι οποίοι είχαν εργαστεί στην βιομηχανία πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν, αλλά πλέον επέστρεφαν στο σπίτι τους. Κανόνισαν να σταματήσουν σε ένα σούπερ μάρκετ για να πάρουν ένα απόθεμα αλκοόλ. Προβλέποντας ένα εγκάρδιο γεύμα αργότερα εκείνο το βράδυ με το πλήρωμα του πλοίου, πήρα μόνο μια τσάντα με σταφύλια.

Μετά από ένα γρήγορο πέρασμα από το τελωνείο, αποσυρθήκαμε στις καμπίνες μας, που ήταν εξοπλισμένες με μόνο ένα κρεβάτι κουκέτας και ένα παλιό στρώμα. Δεν υπήρχαν κουβέρτες ή μαξιλάρια. Η θερμοκρασία θα πέσει γρήγορα κάτω από το μηδέν, και δεν υπήρχε θέρμανση στο πλοίο. Αυτή θα αποδειχθεί μια μακρά, άγρυπνη νύχτα. Το πλήρωμα δεν φαινόταν πουθενά, έτσι η ιδέα ενός ζεστού γεύματος διαλύθηκε το ίδιο σκληρά. Λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα, το πλοίο άρχισε να σείεται. Έτσι κατάλαβα ότι είχαμε αφήσει το λιμάνι.

21102016-1.jpg

Στο φορτηγό πλοίο. Bruno Macaes

------------------------------------------

Μια ή δύο ώρες μετά την αναχώρηση από το Alat, τα φώτα του Neft Dashlari εμφανίστηκαν στον βορρά μας. Αυτός ο υπεράκτιος οικισμός διαθέτει εκατοντάδες μίλια δρόμων, χτισμένους σε στρώσεις προσχώσεων, που συνδέουν διαφορετικές πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου, με τις περισσότερες να χρησιμοποιούνται ακόμα αν και η τεχνολογία είναι σχεδόν αρχαϊκή. Έχοντας το παρατσούκλι «Ατλαντίδα του Στάλιν», ένα τμήμα της είναι ερείπια. Αλλά οι πολυκατοικίες, μερικώς βυθισμένες κάτω από το νερό, ακόμα φιλοξενούν χιλιάδες εργάτες πετρελαίου. Υπάρχουν, επίσης, λειτουργούντα σχολεία, κινηματογράφοι, ξενοδοχεία, και ένα πάρκο με δέντρα φυτεμένα σε σειρές. Το Neft Dashlari ήταν η πρώτη υπεράκτια πλατφόρμα πετρελαίου στον κόσμο και ο κεντρικός οικισμός του χτίστηκε πάνω σε θεμέλια από επτά βυθισμένα πλοία, μεταξύ των οποίων το πρώτο πετρελαιοφόρο του κόσμου, το Zoroaster, το οποίο απέπλευσε από το Μπακού το 1878.

Καθώς το Neft Dashlari χανόταν πίσω μας, νέα φώτα από νεότερες πλατφόρμες, φάροι της πετρελαϊκής αυτοκρατορίας του Αζερμπαϊτζάν, έλαμψαν γύρω μας: Το Chirag, το East Azeri, το Deepwater Guneshli και το Shah Deniz. Υπάρχουν σχέδια, η ευθεία γραμμή που πήραμε από το Μπακού προς το Τουρκμένμπασι να γίνει μια ενεργειακή οδός, φέρνοντας φυσικό αέριο από την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη. Ο δια-Κασπιακός αγωγός φυσικού αερίου (Trans-Caspian pipeline) προτάθηκε για πρώτη φορά ακριβώς πριν από 20 χρόνια. Δεν έχουν συμβεί πολλά πέρα από τις συνήθεις μελέτες σκοπιμότητας και τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις, αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να τον συμπεριλαμβάνει μεταξύ των έργων ζωτικού στρατηγικού ενδιαφέροντος, πιο πρόσφατα στα επικαιροποιημένα σχέδια για τον Νότιο Διάδρομο Αερίου (Southern Gas Corridor), τα οποία δόθηκαν στην δημοσιότητα λίγο νωρίτερα από έναν μήνα πριν.