Νέος αρχηγός του κράτους στον Λίβανο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Νέος αρχηγός του κράτους στον Λίβανο

Η ευχή του Αούν εκπληρώθηκε

Το μακρότερο προεδρικό κενό στην ιστορία του Λιβάνου -δύο και μισό χρόνια- καλύφθηκε τελικά σήμερα, όταν 83 από τους 127 βουλευτές που ήταν παρόντες ψήφησαν υπέρ του υποψήφιου Μισέλ Αούν, του ηγέτη του Ελεύθερου Πατριωτικού Κινήματος (FPM) και πρώην διοικητή του στρατού. Το αποτέλεσμα αυτό, από καιρό στα σκαριά, θα βοηθήσει να σταματήσει η διάβρωση των κρατικών θεσμών του Λιβάνου, να εκτονωθούν οι κοινωνικές και θρησκευτικές εντάσεις και να μπει ένα τέλος σε μια θανάσιμη πολιτική παράλυση.

Ωστόσο, αν και το μακρύ ταξίδι του Λιβάνου για να χαράξει ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον έχει λάβει μια πολυπόθητη ώθηση με την εκλογή νέου αρχηγού του κράτους, το πολύ πιο δύσκολο έργο -συμπεριλαμβανομένου του διορισμού του νέου πρωθυπουργού, του σχηματισμού των μελλοντικών υπουργείων, η δημοσίευση του νέου εκλογικού νόμου, και της πολιτικής συμφιλίωσης μεταξύ των βασικών παρατάξεων της χώρας- αρχίζει αμέσως. Αν η ιστορία αποτελεί κάποια ένδειξη, ο δρόμος προς τα εμπρός θα είναι βραχώδης.

Αλλά πρώτα, κάποια αισιοδοξία. Η επιστροφή του Αούν στο προεδρικό μέγαρο στην Baabda, 26 χρόνια αφότου εκδιώχθηκε από τον συριακό στρατό, είναι ένα άμεσο αποτέλεσμα πολιτικού πραγματισμού από τους ηγέτες των σουνιτικών και των σιιτικών κοινοτήτων του Λιβάνου, τον Saad Hariri του Μελλοντικού Κινήματος και τον Χασάν Νασράλα της Χεζμπολάχ, αντίστοιχα.

Η Χεζμπολάχ, η οποία κατηγορήθηκε πριν από δύο χρόνια από ένα διεθνές δικαστήριο για την δολοφονία το 2005 του πατέρα του Χαρίρι, Ραφίκ -τον με την μεγαλύτερη επιρροή πρωθυπουργό που είχε υπηρετήσει ποτέ στον Λίβανο- υποστήριξε την προεδρική υποψηφιότητα του Αούν την στιγμή που υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με την FPM το 2006. Ωστόσο ο Χαρίρι και, ιδιαίτερα, ο Χριστιανός σύμμαχός του Samir Geagea, δεν αισθάνθηκαν ποτέ άνετα με τον Αούν, λόγω του ταραχώδους παρελθόντος του, του δύσκολου χαρακτήρα, της πολιτικής ακαμψίας και της πρωτόγνωρης συμμαχίας του με τη Νέμεσή τους, την Χεζμπολάχ.

Ωστόσο, όταν νωρίτερα φέτος, ο Geagea επέλεξε να βάλει στην άκρη όλες τις επιφυλάξεις του για τον Αούν, με τον οποίο ανταγωνίστηκε πικρά στο παρελθόν, και έκανε το αδιανόητο υποστηρίζοντας την υποψηφιότητά του, ο Χαρίρι ήταν σε δύσκολη θέση. Ξαφνικά, τα γρανάζια της προεδρίας του Λιβάνου άρχισαν να γυρίζουν. Ο Χαρίρι ήταν δυσαρεστημένος με το τετελεσμένο γεγονός από τον Geagea, διότι τορπιλίστηκε το αρχικό σχέδιό του να εγκρίνει τον Suleiman Frangieh, έναν παλιό αντίπαλο του Geagea, και έναν υποψήφιο τον οποίον ο Χαρίρι εξελάμβανε εκείνη την εποχή ως λιγότερο κακό από όσο τον Αούν, παρά την στενή προσωπική σχέση του Frangieh με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ Αλ Άσαντ και την στρατηγική συμμαχία με την Χεζμπολάχ. Ο Χαρίρι, επίσης, ήλπιζε να δημιουργήσει τριβές και, ενδεχομένως, ένα ρήγμα στο στρατόπεδο της Χεζμπολάχ. Αλλά η Χεζμπολάχ έμεινε ήσυχη, δείχνοντας μικρό ενδιαφέρον στην κίνηση τακτικής του Χαρίρι, παίζοντας το μεγάλο παιχνίδι όπως κάνει πάντα, και συνεχίζοντας να καθησυχάζει τον Αούν ότι παρέμενε ο άνθρωπός της.

Μήνες πέρασαν, και ακόμα η Χεζμπολάχ δεν κινείτο. Με την παλίρροια του πολέμου στην Συρία φαινομενικά να στρέφεται υπέρ της Χεζμπολάχ, του Ιράν και της Ρωσίας, και την Σαουδική Αραβία βαθμιαία να αποστασιοποιείται από τον Λίβανο λόγω της ενασχόλησής της με πιο ζωτικά ζητήματα στην Υεμένη και την Συρία, ο Χαρίρι αισθάνθηκε υποχρεωμένος να προσαρμόσει τις πολιτικές του επιλογές και να επανεξετάσει τον Αούν. Το ότι τα προσωπικά οικονομικά του φέρονται να είναι σε τρομερή κατάσταση πρέπει να έχει επίσης επηρεάσει τις αποφάσεις του. Για να δομήσει τη δική του πολιτική αναγέννηση και να αναζωογονήσει τον δικό του υπό κατάρρευση συνασπισμό, ο Χαρίρι έπρεπε να επιστρέψει στην πρωθυπουργία την οποία κατείχε από το 2009 ως το 2011. Ωστόσο, ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό ήταν με το να συμφωνήσει να γίνει πρόεδρος ο 81χρονος Αούν.

Και έτσι έκανε ακριβώς αυτό πριν από μερικές εβδομάδες, προξενώντας πικρία σε πολλούς από τους δικούς του συμμάχους, συμπεριλαμβανομένου του πρώην πρωθυπουργού Foad Siniora. Μιλώντας με επίσημη φωνή σε μια τηλεοπτική συνέντευξη Τύπου από το σπίτι του, ο Χαρίρι παραπονέθηκε για την έλλειψη καλών επιλογών, γεγονός που υποδηλώνει ότι το πικρό χάπι του Αούν άξιζε να το καταπιεί για το καλό του Λιβάνου. Κάποιος αισιόδοξος θα μπορούσε να επαινέσει τον Hariri ότι προέβη σε μια πράξη πολιτικής ωριμότητας, γενναιότητας και ανιδιοτέλειας που θα μπορούσε να σώσει την χώρα από την άβυσσο. Οι σκεπτικιστές ή οι σκληροί ρεαλιστές, ωστόσο, θα υποστήριζαν ότι ο άνθρωπος δεν είχε άλλη επιλογή από το να μειώσει τις απώλειές του, και δεδομένης της συρρικνούμενης οικονομικής και πολιτικής περιουσίας του, και φήμες περί δυσαρέσκειας του Ριάντ για τον Χαρίρι μετά από δεκαετίες υποστήριξης της οικογένειας των Χαρίρι, αυτό ήταν το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει για να εξασφαλίσει την επιβίωση στον εαυτό του και το κόμμα του.

Ωστόσο, ανεξάρτητα από τα κίνητρα του Χαρίρι για την έγκριση του Αούν, το αποτέλεσμα -ο τερματισμός του προεδρικού αδιεξόδου και η εκκίνηση της εθνικής πολιτικής αποκατάστασης- είναι θετικό, και αυτό είναι που μετράει περισσότερο. Επιπλέον, δεν είναι ούτε σαν η Χεζμπολάχ να είναι τελείως νικητής. Και εκείνη έπρεπε να κάνει παραχωρήσεις, αν και τελικά μάλλον θα λειτουργήσουν υπέρ της.

Η Χεζμπολάχ δεν είναι υποχρεωμένη να δώσει το πράσινο φως για μια πρωθυπουργία Χαρίρι, αλλά το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι θα το κάνει, εξαιτίας αυτού του άγραφου quid pro quo [ανταλλάγματος] για τον Αούν στην προεδρία και τον Χαρίρι στην πρωθυπουργία, που έχει αναστατώσει τον στενότερο σύμμαχό του Nabih Berri, τον ηγέτη του σιιτικού κόμματος Αμάλ. Το γιατί ο Berri αντιτίθεται στον Αούν αποτελεί πολιτικό μυστήριο, αλλά μια συνήθης εξήγηση είναι ότι ο γηράσκων πρόεδρος του Κοινοβουλίου αισθάνθηκε παραμελημένος από τον Χαρίρι, που δεν τον συμβουλεύτηκε πριν εγκρίνει τον Αούν. Για τον Berri, αυτό σηματοδότησε μια προδοσία –ότι ο Χαρίρι τον είχε κρατήσει σκόπιμα στο σκοτάδι όσον αφορά τον Αούν και τους πολιτικούς χειρισμούς του Χαρίρι, με την ευλογία της Χεζμπολάχ. Αλλά ο Berri έχει επίσης ανησυχίες σχετικά με τον Αούν: Ο Berri είναι ο θεματοφύλακας του status quo στην Βηρυτό. Ο Αούν, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε άλλο, δεδομένου πως πάντα επαναστατούσε ενάντια ακριβώς στην σύνθεση του μεταπολεμικού συστήματος του Λιβάνου.

Το να μιλήσουμε για μια σοβαρή διαμάχη μεταξύ του Berri και της Χεζμπολάχ θα ήταν υπερβολή, αλλά σίγουρα αξίζει να μελετηθεί το πώς η Χεζμπολάχ θα διαχειριστεί την πιθανή αντιπολίτευση του Μπέρι στην βασιλεία του Αούν από τώρα και στο εξής. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να είναι πάρα πολύ δύσκολο έργο για την Χεζμπολάχ, επειδή ο Berri δεν διαθέτει μεγάλη μόχλευση: Αν ο Berri παίξει τον ρόλο του φθοροποιού, θα πρέπει να το κάνει σχεδόν μόνος του και να υποστεί τις συνέπειες της πολιτικής απομόνωσης. (Ο ηγέτης των Δρούζων, Ουαλίντ Τζουμπλάτ, έχει πηδήξει στο τρένο του Αούν, παρά την αρχική διστακτικότητά του, ενώ η υπόλοιπη πολιτική τάξη του Λιβάνου είναι περισσότερο ή λιγότερο αδιάφορη).

Ο λόγος για τον οποίο η Χεζμπολάχ τελικά θα ωφεληθεί από την δυνητική επιστροφή του Χαρίρι στην πρωθυπουργία είναι επειδή θα παροτρύνει για μια μετριοπαθή σουνιτική πολιτική και για την προώθηση της επαναπροσέγγισης των σουνιτών-σιιτών σε μια εποχή που οι θρησκευτικές εντάσεις στην περιοχή βρίσκονται σε υψηλά όλων των εποχών. Η εναλλακτική λύση είναι οι Λιβανέζοι σουνίτες πολιτικοί που είναι θερμοκέφαλοι ή που έχουν φλερτάρει ακόμη και με την εξτρεμιστική ιδεολογία.

Υποθέτοντας ότι ο Χαρίρι θα επανέλθει στην εξουσία, το επόμενο βήμα θα είναι να σχηματίσει ένα νέο υπουργικό συμβούλιο. Αυτός είναι ένας τομέας όπου οι Λιβανέζοι πολιτικοί συνήθως μάχονται, προκαλώντας σημαντικές καθυστερήσεις στην διαδικασία, λόγω της επιθυμίας τους να μεγιστοποιήσουν τα πολιτικά οφέλη τους και να εξασφαλίσουν υπουργική εκπροσώπηση. Ο Αούν θα μπορούσε να έχει υψηλές απαιτήσεις αυτή την φορά, επειδή το κόμμα του είναι το μεγαλύτερο χριστιανικό μπλοκ στο Κοινοβούλιο. Ο Geagea θα θέλει ένα κομμάτι της πίτας επίσης, επειδή συμφώνησε να αναβάλει τις δικές του προεδρικές φιλοδοξίες νωρίς στην διαδικασία. Αλλά, δεδομένου ότι ένα νέο υπουργικό συμβούλιο θα μπορούσε να σχηματιστεί πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές της χώρας στα μέσα του 2017, όλοι οι διορισμοί τώρα θα είναι βραχύβιοι. Ως εκ τούτου, η πιο πιθανή έκβαση για το υπουργικό συμβούλιο, προς το συμφέρον της αποτροπής μάταιων πολιτικών μαχών, είναι εκείνη όπου η πλειοψηφία θα αποτελείται από τεχνοκράτες.

Η προεδρία του Αούν θα ξαναμοιράσει την πολιτική τράπουλα στον Λίβανο. Πράγματι, η οργάνωση, ή μάλλον η διαίρεση της εγχώριας πολιτικής σκηνής του Λιβάνου, η οποία παραδοσιακά συντασσόταν κατά μήκος των γραμμών του φιλο-συριακού στρατοπέδου της «8ης Μαρτίου» και του αντι-συριακού της «14ης Μαρτίου», δεν υπάρχει πια. Αυτό που υπάρχει είναι μια νέα πολιτική δομή και ένα ασταθές σύστημα ευθυγραμμίσεων στην Βηρυτό, που θα πρέπει να είναι πιο ελαστικό. Εάν ο Χαρίρι γίνει πρωθυπουργός, το να εξασφαλίσει την πολιτική εκπροσώπηση των πλέον σημαινόντων και δημοφιλών ηγετών των σουνιτικών, σιιτικών και χριστιανικών κοινοτήτων θα είναι η καλύτερη συνταγή για πολιτική σταθερότητα και εθνική ασφάλεια.

Η επικρατούσα άποψη είναι ότι η επιτυχία του Λιβάνου να εκλέξει έναν πρόεδρο μετά από μια τόσο μακρά αναμονή, είναι αποτέλεσμα κάποιου είδους περιφερειακής συνεννόησης μεταξύ των Σαουδαράβων και των Ιρανών, των πιο ισχυρών περιφερειακών δρώντων στον Λίβανο. Αυτό είναι κατανοητό. Οι εθνικοί πολιτικοί διορισμοί στον Λίβανο ήταν πάντα στο έλεος των ιδιοτροπιών των περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων. Μερικοί, μέχρι που υποστηρίζουν ότι η τύχη της προεδρίας του Λιβάνου ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την έκβαση της μάχης του Χαλεπίου. Από την στιγμή που κατέστη σαφές ποιος είχε το πάνω χέρι στην Συρία, λέει το επιχείρημα αυτό, ο Χαρίρι και η Σαουδική Αραβία αισθάνθηκαν ηττημένοι και έσπευσαν να κάνουν μια συμφωνία πριν να είναι πολύ αργά.

Μην πείθεστε από αυτές τις αναλύσεις. Οι Λιβανέζοι λατρεύουν να λένε στον κόσμο ότι τα προβλήματά τους προκαλούνται από ξένους και πως ό, τι συμβαίνει ή δεν συμβαίνει στον Λίβανο είναι πάντα μια αντανάκλαση των περιφερειακών εξελίξεων. Αν και αυτό είναι αλήθεια περισσότερες φορές από όσες δεν είναι, αυτή την φορά, ωστόσο, είναι ψευδές. Η απόφαση για την εκλογή του Αούν και ο τρόπος που επιτεύχθηκε, αποφασίστηκαν στον Λίβανο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η πάλη ισχύος μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας δεν επηρεάζει καθόλου τον Λίβανο. Αλλά υποδεικνύει όντως ότι υπήρχε αρκετός χώρος για ανεξάρτητους πολιτικούς ελιγμούς μεταξύ των Λιβανέζων για να κάνουν τις δικές τους επιλογές. Μήπως βοήθησε το ότι η Τεχεράνη και το Ριάντ είναι απασχολημένοι να μάχονται δια πληρεξουσίων σε άλλα πιο στρατηγικά θέατρα; Βεβαίως. Αλλά αυτό που ίσως βοήθησε περισσότερο ήταν η πιθανή συνειδητοποίηση από τους Σαουδάραβες και τους Ιρανούς ότι ο Λίβανος, λόγω του ενσωματωμένου συστήματός του των ελέγχων και των ισορροπιών, δεν θα μπορούσε να «κερδηθεί» από κανέναν. Και ως εκ τούτου, είναι προς το συμφέρον όλων να το διατηρήσουν, μαζί με το μοντέλο της θρησκευτικής συνύπαρξης που αντιπροσωπεύει, το οποίο θα μπορούσε να είναι βολικό όταν οι σφαίρες σταματήσουν να πέφτουν στην Συρία, το Ιράκ, την Υεμένη και αλλού.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/lebanon/2016-10-31/lebanon-s-new...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition