Από την Τεχεράνη στη Μοσούλη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Από την Τεχεράνη στη Μοσούλη

Το Ιράν και το Μεγάλο Παιχνίδι στην Μέση Ανατολή
Περίληψη: 

Η μάχη για την Μοσούλη είναι το πιο σημαντικό βήμα στον πόλεμο του Ιράκ εναντίον του ISIS μέχρι στιγμής. Όλοι οι μεγάλες παίκτες στην περιοχή θέλουν να ελευθερώσουν την πόλη, αλλά τα ανταγωνιστικά συμφέροντά τους θα κάνουν επισφαλές κάθε σενάριο για την μετά το ISIS εποχή.

Ο AFSHON OSTOVAR είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Vanguard of the Imam: Religion, Politics, and Iran’s Revolutionary Guards [1] (Oxford University Press, 2016) και επίκουρος καθηγητής Υποθέσεων Εθνικής Ασφαλείας στην Μεταπτυχιακή Ναυτική Σχολή στο Monterey στην Καλιφόρνια.

Η μάχη για τη Μοσούλη είναι τελικά σε εξέλιξη. Ο αγώνας για να ξεριζωθεί το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) από την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ, η οποία είναι υπό κατοχή από τον Ιούνιο του 2014, υπόσχεται να είναι αιματηρός. Μια νίκη στο πεδίο της μάχης θα μπορούσε να πάρει εβδομάδες ή ακόμα και μήνες.

Εκτός από τις προκλήσεις για να ανακαταληφθεί η πόλη, η τεράστια ποικιλία των δρώντων που συμμετέχουν στο δράμα της Μοσούλης θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές μόλις το ISIS οδηγηθεί έξω από αυτήν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν μια συμμαχία που περιλαμβάνει ιρακινές στρατιωτικές δυνάμεις και σουνιτικές πολιτοφυλακές. Κούρδοι Peshmerga και κυρίως σιιτικές [2] παραστρατιωτικές ομάδες συμμετέχουν επίσης, αλλά περιορίζονται στην απελευθέρωση χωριών έξω από την πόλη. Το σχέδιο είναι η υπονόμευση του ελέγχου του ISIS γύρω από την Μοσούλη, η προώθηση στην πόλη από διάφορες πλευρές, και να αφεθεί ένας ανοιχτός διάδρομος έξω από την πόλη για να καταστεί δυνατή η υποχώρηση του ISIS πίσω στην Συρία. Η Τουρκία, η οποία έχει ήδη στρατεύματα στο βόρειο Ιράκ για να πολεμήσουν δυνάμεις του Κόμματος των Κούρδων Εργατών (ΡΚΚ), και έχει υποστηρίξει τους δικούς της Σουνίτες Ιρακινούς πληρεξουσίους, απέτυχε να εξασφαλίσει έναν επίσημο ρόλο στην μάχη. Έχει ωστόσο συγκεντρώσει δυνάμεις κατά μήκος της τουρκο-ιρακινής μεθορίου και απείλησε με μια πιο μεγάλης κλίμακας εισβολή στην περιοχή της Μοσούλης.

Με λίγα λόγια, κάθε σημαντικός παίκτης έχει διαφορετικά συμφέροντα στην εκστρατεία της Μοσούλης, και θα θέλει να προωθήσει τα συμφέροντα αυτά ενώ εμποδίζει τους αντιπάλους του από το να κάνουν το ίδιο.

Μεταξύ των εξωτερικών δυνάμεων, το Ιράν είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες. Από καιρό ο κύριος αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ, ο άμεσος στόχος της Τεχεράνης –να βοηθήσει την ιρακινή κυβέρνηση να βγάλει το ISIS από την Μοσούλη και τις γύρω περιοχές της- τώρα ταιριάζει τουλάχιστον εν μέρει με την Ουάσιγκτον. Ωστόσο, στο χάος της σημερινής Μέσης Ανατολής, το να επιτευχθεί αυτός ο απλός στόχος θα παρουσιάσει στο Ιράν μια σειρά από προκλήσεις.

ΠΟΥΘΕΝΑ ΝΕΟΙ ΦΙΛΟΙ

Από την εποχή της πτώσης του Σαντάμ Χουσεΐν το 2003, το Ιράν έχει εμπλακεί στενά με το γειτονικό Ιράκ. Οι σύμμαχοι της Τεχεράνης, οι Ιρακινοί Σιίτες που είχαν καταπιεστεί επί μακρόν από τον Σαντάμ, κυριαρχούν τώρα στην πολιτική της χώρας. Για το Ιράν, που δεν έχει πολλούς φίλους στην περιοχή, η μετάβαση του Ιράκ από εχθρικός γείτονας σε ομόθρησκο σύμμαχο υπήρξε μια ευλογία, και η διαφύλαξη του ιρακινού κράτους είναι πλέον ένα από τα ζωτικά συμφέροντα ασφαλείας της Τεχεράνης.

Η βάση της ιρανικής ισχύος στο Ιράκ πατά στην υποστήριξη της Τεχεράνης στις σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες και στους πολιτικά ισχυρούς διοικητές τους. Το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν (IRGC) [3] έχει ξοδέψει πάνω από μια δεκαετία εκπαιδεύοντας, χρηματοδοτώντας και οργανώνοντας αυτούς τους πελάτες. Σήμερα, οι πολιτοφυλακές λειτουργούν υπό την μερική διοίκηση του υποστράτηγου Qassem Soleimani, του επικεφαλής της Δύναμης Quds –του ελίτ κλάδου του IRGC που είναι υπεύθυνος των σχέσεων με το εξωτερικό. Οι εκπαιδευμένες από την Quds πολιτοφυλακές είναι ενεργοί υποστηρικτές του Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία, και έχουν κεντρική σημασία για τον πόλεμο κατά του ISIS στο Ιράκ, όπου έχουν κερδίσει φήμη για σεχταρισμό.

Οι πολιτοφυλακές ήταν ευλογία και κατάρα για το Ιράν [4]. Αφότου το ISIS κατέλαβε μεγάλο μέρος του Ιράκ το 2014, οι Φρουροί της Επανάστασης βοήθησαν να εγκαθιδρυθούν οι Λαϊκές Δυνάμεις Κινητοποίησης (PMF), μια οργάνωση-ομπρέλα των μεγάλων σιιτικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ. Η PMF, καθιερωμένη νομικά από την ιρακινή κυβέρνηση, έδωσε στις φιλο-ιρανικές δυνάμεις περισσότερη νομιμότητα, μεγαλύτερη ελευθερία για να επιχειρούν και εξέχοντα ρόλο στον πόλεμο εναντίον του ISIS. Το Ιράν και το IRGC έχουν έτσι αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή στην πολιτική και την ασφάλεια του Ιράκ.

Ωστόσο, αν και η PMF έχει κεντρικό ρόλο στον πόλεμο κατά του ISIS, οι επαναλαμβανόμενες καταχρήσεις της εναντίον Σουνιτών αμάχων έχουν αμαυρώσει [5] την φήμη της. Στην συνέχεια, η PMF έχει παραγκωνιστεί από την κύρια ώθηση της εκστρατείας της Μοσούλης, σε μεγάλο βαθμό επειδή η Ουάσιγκτον, η Άγκυρα και άλλοι, φοβούνται ότι οι μαχητές θα εκδικηθούν τους Σουνίτες αμάχους της Μοσούλης. Δεδομένου ότι οι πολιτοφυλακές είναι ως επί το πλείστον πελάτες του IRGC, το Ιράν θα κατηγορηθεί για οποιοδήποτε πρόβλημα δημιουργήσουν αυτές στις επερχόμενες επιχειρήσεις. Οι τοπικιστικές διαφορές των πολιτοφυλακών κάνουν το Ιράν να φαίνεται κακό, και το συσχετίζουν με τον τύπο του σεχταρισμού που οι ιρανικές Αρχές -ιδιαίτερα ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο οποίος τονίζει προς τα έξω τον παν-ισλαμισμό ως υπέρτερο του παν-σιιτισμού- έχουν επίσημα απορρίψει. (Κάτι που δεν ήταν αρκετό, ωστόσο, για να απορρίψει τις πολιτοφυλακές).