Οι ήρωες της μεσαίας τάξης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι ήρωες της μεσαίας τάξης

Η καλύτερη εγγύηση για καλή διακυβέρνηση
Περίληψη: 

Η ιστορία δείχνει ότι μια μεγάλη και ασφαλής μεσαία τάξη είναι ένα στερεό θεμέλιο για την οικοδόμηση και διατήρηση ενός αποτελεσματικού, δημοκρατικού κράτους. Οι μεσαίες τάξεις δεν έχουν μόνο τα μέσα για την χρηματοδότηση ζωτικών υπηρεσιών ˙ απαιτούν, επίσης, κανονισμούς, δίκαιη εφαρμογή των συμβάσεων, καθώς και κράτος δικαίου γενικότερα.

Η NANCY BIRDSALL είναι ιδρυτική πρόεδρος του Center for Global Development και πρώην εκτελεστική αντιπρόεδρος της Inter-American Development Bank.

Οι δύο οικονομικές εξελίξεις που έχουν κερδίσει την μεγαλύτερη προσοχή τα τελευταία χρόνια είναι η συγκέντρωση μαζικού πλούτου στο πλουσιότερο ένα τοις εκατό [1] του παγκόσμιου πληθυσμού και η τεράστια, λόγω της ανάπτυξης, μείωση [2] των συνθηκών ακραίας φτώχειας στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ειδικά στην Κίνα. Αλλά εξίσου σημαντική ήταν η εμφάνιση των ευρέων μεσαίων τάξεων στις αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον πλανήτη. Αυτό το φαινόμενο -το αποτέλεσμα του πάνω από σχεδόν δύο δεκαετίες συνεχούς γρήγορου ρυθμού παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης- ήταν καλό όχι μόνο για τις οικονομίες, αλλά και για την διακυβέρνηση. Στο κάτω-κάτω, η ιστορία δείχνει ότι μια μεγάλη και ασφαλής μεσαία τάξη είναι ένα στερεό θεμέλιο για την οικοδόμηση και διατήρηση ενός αποτελεσματικού, δημοκρατικού κράτους. Οι μεσαίες τάξεις δεν έχουν μόνο τα μέσα για την χρηματοδότηση ζωτικών υπηρεσιών, όπως δρόμους και δημόσια εκπαίδευση μέσω των φόρων˙ απαιτούν, επίσης, κανονισμούς, δίκαιη εφαρμογή των συμβάσεων, καθώς και κράτος δικαίου γενικότερα -δημόσια αγαθά που δημιουργούν ένα επίπεδο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο στο οποίο όλοι μπορούν να ευημερήσουν.

Ως εκ τούτου, η γέννηση της νέας μεσαίας τάξης σε όλο τον κόσμο μπορεί να θεωρηθεί ως ένας θρίαμβος του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης. Αλλά είναι μια εύθραυστη νίκη. Γιατί ο κόσμος τώρα αντιμετωπίζει μια παρατεταμένη περίοδο βραδείας ανάπτυξης [3]. Αυτό είναι κακό νέο, όχι μόνο επειδή θα μπορούσε να σταματήσει τις εντυπωσιακές μειώσεις [4] της φτώχειας, αλλά και επειδή θα μπορούσε να απομακρύνει τις ελπίδες για καλύτερη διακυβέρνηση και δίκαιη οικονομική πολιτική σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, βλάπτοντας τόσο την μεσαία τάξη όσο και τους πολύ μεγαλύτερους πληθυσμούς των φτωχότερων ανθρώπων στον αναπτυσσόμενο κόσμο, οι οποίοι είναι τα κύρια θύματα των αδύναμων ή καταχρηστικών κυβερνήσεων. Ο πλούσιος κόσμος θα μπορούσε επίσης να χάσει, δεδομένου ότι οι βελτιώσεις στην διακυβέρνηση επιτρέπουν στις φτωχές χώρες να συνεργάζονται με την διεθνή κοινότητα για την διαχείριση των κινδύνων που προκαλούνται από τις πανδημίες, τις τρομοκρατικές ομάδες, την κλιματική αλλαγή, τα κύματα των πολιτικών προσφύγων, καθώς και άλλα περιφερειακά και παγκόσμια προβλήματα. Οι κυβερνήσεις στον αναπτυσσόμενο κόσμο όσο και στις πλούσιες χώρες καλά θα κάνουν να τροφοδοτήσουν και να προστατεύσουν τα νόμιμα συμφέροντα των νέων μεσαίων τάξεων.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ;

Στις σημερινές χώρες υψηλού εισοδήματος, η «μεσαία τάξη» είναι ένα σχετικό μέτρο: Τα περισσότερα νοικοκυριά κερδίζουν αρκετά χρήματα για να τοποθετηθούν λιγότερο ή περισσότερο στην μέση της κατανομής του εθνικού εισοδήματος. Αλλά η «μεσαία τάξη» ήταν πάντα μια απόλυτη έννοια, επίσης: Για να είναι κάποιος στην μεσαία τάξη σημαίνει ότι απολαμβάνει επαρκή υλική ασφάλεια για να είναι σε θέση να κάνει αξιόπιστα σχέδια για το μέλλον. Αυτός ο ορισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου οι οικονομολόγοι ορίζουν όλο και περισσότερο ως νοικοκυριό της μεσαίας τάξης ένα νοικοκυριό με αρκετό εισόδημα για να επιβιώσει από σοκ όπως μια πρόσκαιρη ανεργία, μια έκτακτη ανάγκη υγείας, ή ακόμη και η πτώχευση μιας μικρής επιχείρησης, χωρίς σημαντική ή μόνιμη μείωση του βιοτικού επιπέδου του. Οι πολίτες της μεσαίας τάξης αντιμετωπίζουν αφθονία οικονομικού άγχους και στρες, αλλά δεν ανησυχούν για το αν θα είναι σε θέση να πληρώσουν το ενοίκιο του επόμενου μήνα, την δόση δανείου αυτοκινήτου, ή τον λογαριασμό της πιστωτικής κάρτας.

Τα στοιχεία από την Λατινική Αμερική δείχνουν ότι η επίτευξη της οικονομικής ασφάλειας της μεσαίας τάξης στην περιοχή αυτή απαιτεί καθημερινό εισόδημα περίπου 10 δολαρίων ανά άτομο [5] ή το ισοδύναμο των περίπου 10.000 δολαρίων τον χρόνο για μια τριμελή οικογένεια. Αυτή η οικογένεια είναι πιθανό να περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν ενήλικα ο οποίος έχει ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και εργάζεται με σταθερό μισθό σε γραφείο, εργοστάσιο, ή σε δουλειά στην λιανική, σε αντίθεση με την εργασία στον τομέα της γεωργίας ή της άτυπης οικονομίας.

Αυτό το όριο των 10 δολαρίων ανά ημέρα, προσαρμοσμένο στις διαφορές τιμών μεταξύ των χωρών, μπορεί να εφαρμοστεί και αλλού ως ένα χονδρικό ανάλογο για την θέση της μεσαίας τάξης. Φυσικά, αυτό δεν είναι ένα τέλειο μέτρο: Για παράδειγμα, δεν βάζει τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης σε αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ινδία και η Κένυα πουθενά κοντά στον πραγματικό μέσο όρο της κατανομής εισοδήματος των χωρών αυτών. Είναι πολύ πιο κοντά στην κορυφή: Από 1,25 δισεκατομμύρια Ινδούς, το πολύ 100 εκατομμύρια να απολαμβάνουν αυτό το επίπεδο εισοδήματος. Πράγματι, για την Ινδία, όπου το μέσο ημερήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα είναι λιγότερο από 5 δολάρια, το όριο των 10 δολαρίων ανά ημέρα είναι ίσως πολύ υψηλό˙ για την Χιλή, την πλουσιότερη χώρα της Λατινικής Αμερικής, με ένα μέσο ημερήσιο εισόδημα 14 δολαρίων, αυτό είναι πιθανώς πολύ χαμηλό. Όμως, παρότι ασαφής, ο αριθμός των 10 δολαρίων είναι ωστόσο χρήσιμος, δεδομένου ότι επιτρέπει στους οικονομολόγους να συγκρίνουν τα μεγέθη των μεσαίων τάξεων στις διάφορες αναπτυσσόμενες χώρες και να παρακολουθούν την ανάπτυξή τους με την πάροδο του χρόνου.

ΑΣΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ

Το μέγεθος της μεσαίας τάξης μιας χώρας έχει σημαντικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις. Μια ευρεία μεσαία τάξη αυξάνει την ζήτηση για εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες και βοηθά να τροφοδοτηθεί η ανάπτυξη μέσω της κατανάλωσης. Οι γονείς της μεσαίας τάξης έχουν τους πόρους για να αποταμιεύσουν και να επενδύσουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους, οικοδομώντας ανθρώπινο κεφάλαιο για την χώρα στο σύνολό της. Και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, οι άνθρωποι που ζουν με 10 δολάρια ή περισσότερα την ημέρα είναι σε θέση να αναλάβουν λογικά επιχειρηματικά ρίσκα, να γίνουν επενδυτές όπως και καταναλωτές και εργαζόμενοι. Με όλους αυτούς τους τρόπους, η ανάδυση μιας μεσαίας τάξης οδηγεί την οικονομική ανάπτυξη.