Βάζοντας πρώτα τους αμάχους στην Συρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Βάζοντας πρώτα τους αμάχους στην Συρία

Τα χημικά όπλα δεν είναι ο μόνος λόγος για δράση
Περίληψη: 

Η απαγόρευση των χημικών όπλων, φυσικά, πρέπει να διατηρηθεί˙ αυτά τα όπλα είναι εξαιρετικά θανατηφόρα, δύσκολο να ελεγχθούν, και δεν κάνουν διακρίσεις. Αλλά τι γίνεται με τον κανόνα περί ασυλίας των αμάχων, ο οποίος έχει παραβιαστεί σε όλη την σύγκρουση της Συρίας;

Η BETCY JOSE είναι επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, στο Ντένβερ.

Βήχοντας, πνιγόμενοι, με αφρούς στο στόμα, πολλοί πανικοβλημένοι Σύροι έχασαν την ζωή τους σε ένα πρόσφατο χτύπημα με χημικά όπλα. Όμως, σε αντίθεση με την πιο πρόσφατη φερόμενη από το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ επίθεση με αέριο σαρίν στην Ιντλίμπ την περασμένη εβδομάδα, ο θάνατός τους με αέριο κλορίν δεν οδήγησε σε χτυπήματα αμερικανικών πυραύλων κατά του συριακού καθεστώτος. Αντίθετα, αν και οι επιθέσεις με το κλορίν –που κάποιες ομάδες παρακολούθησης ισχυρίζονται [1] ότι αριθμούν τουλάχιστον τις 12 ετησίως- έχουν προκαλέσει ευρεία καταδίκη και την επιβολή κυρώσεων, δεν έχουν γίνει και πολλά άλλα. Εκφράζοντας την απογοήτευση που αισθάνονται πολλοί ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Zaher Sahloul, πρώην πρόεδρος της Συριακής Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας [2] θρήνησε [1]: «Υπήρχαν μαρτυρίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας [του ΟΗΕ], υπήρχαν ψηφίσματα, υπήρχαν αποδόσεις [ευθύνης] και στην συνέχεια ομάδες έρευνας, και μετά τίποτα δεν συνέβη. Νομίζω ότι σε αυτό το σημείο, οι άνθρωποι εγκατέλειψαν την Συρία και την συζήτηση για αυτά τα θέματα».

Το 2013, [3] έθεσα το ζήτημα [4] γιατί οι θάνατοι στην Συρία από ορισμένα απαγορευμένα χημικά όπλα προκάλεσαν μια τέτοια σπλαχνική αντίδραση στις Ηνωμένες Πολιτείες -ιδίως την επιθυμία να ξεκινήσουν στρατιωτικά πλήγματα εναντίον του καθεστώτος Άσαντ- ενώ δεν το έκαναν οι μυριάδες άλλοι τρόποι με τους οποίους αμέτρητοι άμαχοι έχασαν την ζωή τους εκεί. (Το κλορίν έχει ένα διφορούμενο καθεστώς βάσει της συνθήκης για την απαγόρευση των χημικών όπλων). Δυστυχώς, το ερώτημα επαναλαμβάνεται. Περίπου όπως και το 2013, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρησιμοποιήσει την προστασία του ταμπού των χημικών όπλων ως δικαιολογία για πιθανή στρατιωτική δράση.

Την ημέρα πριν από το πυραυλικό χτύπημα, η πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Nikki Haley, μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, αναρωτήθηκε [5]: «Αν δεν είμαστε σε θέση να εφαρμόσουμε τα ψηφίσματα πρόληψης της χρήσης των χημικών όπλων, τι σημαίνει αυτό για τις πιθανότητές μας να τερματίσουμε την ευρύτερη σύγκρουση στην Συρία;». Στην δήλωσή του σχετικά με το χτύπημα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είπε [6] ότι, «είναι ζωτικό συμφέρον της εθνικής ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών η πρόληψη και η αποτροπή της διάδοσης και χρήσης των θανατηφόρων χημικών όπλων».

Υπονοούμενη σε αυτές τις δηλώσεις είναι η ανησυχία ότι η αδράνεια απέναντι σε αυτές τις παραβιάσεις θα μειώσει και ίσως ακόμα και θα καταργήσει την απαγόρευση των χημικών όπλων. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Rex Tillerson, το σημείωσε αυτό [7] σε δήλωσή του την 6η Απριλίου. «Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι καθώς ο Άσαντ συνέχισε να χρησιμοποιεί χημικά όπλα σε αυτές τις επιθέσεις χωρίς απάντηση -χωρίς αντίδραση από την διεθνή κοινότητα-, στην πραγματικότητα, κανονικοποιεί την χρήση των χημικών όπλων, τα οποία μπορούν στην συνέχεια να υιοθετηθούν κι από άλλους. Γι’ αυτό είναι σημαντικό το γεγονός ότι ορισμένα μέτρα πρέπει να ληφθούν εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας ώστε να καταστεί σαφές ότι η χρήση χημικών όπλων εξακολουθεί να αποτελεί παραβίαση των διεθνών κανόνων».

Η απαγόρευση των χημικών όπλων, φυσικά, πρέπει να διατηρηθεί [8]˙ αυτά τα όπλα είναι εξαιρετικά θανατηφόρα, δύσκολο να ελεγχθούν, και δεν κάνουν διακρίσεις. Αλλά τι γίνεται με τον κανόνα περί ασυλίας των αμάχων, ο οποίος έχει παραβιαστεί σε όλη την σύγκρουση της Συρίας; Ο Άσαντ είναι διαβόητος για την υπερβολική στόχευση αμάχων. Δεν έχει χαριστεί ούτε σε καλά εδραιωμένα έθιμα, όπως αυτά της προστασίας των εργαζομένων στον τομέα της υγείας [9]. Ωστόσο, οι επανειλημμένες παραβιάσεις που δεν ενέπλεκαν συγκεκριμένα χημικά όπλα δεν έχουν λάβει παρόμοια μεταχείριση με εκείνες που το κάνουν.

Ίσως θέτοντας τις βάσεις για τις πυραυλικές επιθέσεις που θα ακολουθήσουν, ο Trump δήλωσε [10] ότι «Όταν σκοτώνουν αθώα παιδιά, αθώα μωρά -μωρά, μικρά μωρά- με ένα χημικό αέριο που είναι τόσο θανατηφόρο, οι άνθρωποι ήταν συγκλονισμένοι που άκουσαν τι αέριο ήταν, αυτό ξεπερνά πολλές, πολλές [“κόκκινες”] γραμμές». Ωστόσο, η φωτογραφία ενός ματωμένου και ζαλισμένου παιδιού, του Omar Daqneesh, λίγο αφότου είχε ανασυρθεί από τα συντρίμμια του σπιτιού του, κατεστραμμένου από ένα στρατιωτικό πλήγμα, προφανώς δεν πέρασε τέτοιες γραμμές. Ούτε οι αμέτρητοι θάνατοι από ασιτία ή από βόμβες- βαρέλια.

Τίποτα από αυτά δεν γράφεται για να εννοηθεί ότι τα πυραυλικά χτυπήματα είναι ο μόνος τρόπος για να προστατευτούν ουσιαστικά οι άμαχοι της Συρίας. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους ούτε καν εργάστηκαν σοβαρά για να προσφέρουν άσυλο ή να δημιουργήσουν ένα συχνά προτεινόμενο ασφαλές καταφύγιο κατά μήκος των συριακών συνόρων για όσους κατάφεραν να μείνουν ζωντανοί.

Ένας λόγος για αυτή την ανισορροπία θα μπορούσε να είναι ότι τα κράτη δίνουν προτεραιότητα στην διατήρηση των κανόνων που εξυπηρετούν τα συμφέροντα ασφαλείας τους [11]. Με μυριάδες κανόνες που ανταγωνίζονται για περιορισμένους πόρους, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα κράτη επιλέγουν να προστατεύουν αυτούς που τους επηρεάζουν περισσότερο. Το ταμπού για τα χημικά όπλα εν μέρει προέκυψε [12] από την επιθυμία να προστατεύσουν τους στρατιώτες τους από τις τρομακτικές συνέπειες αυτών των όπλων. Ο κανόνας της ασυλίας των αμάχων, ένας από τους παλαιότερους κανόνες στην παγκόσμια σκηνή, προέκυψε για την προστασία των αμάχων από την σκόπιμη στόχευση. Ο κανόνας της ασυλίας των αμάχων δεν είναι καν απόλυτος. Μερικοί πολίτες μπορούν να στοχευθούν αν είναι άμεσα εμπλεκόμενοι στον πόλεμο, για παράδειγμα με το να εκκαθαρίζουν νάρκες, να κάνουν hacking σε στρατιωτικά δίκτυα υπολογιστών, ή με το να οδηγούν επιθετικά drones [13]. Οι κυβερνήσεις πίεσαν για αυτό το περιθώριο για την προστασία των στρατιωτών τους από εμπόλεμους που προσποιούνται ότι εμπίπτουν στο πολιτικό καθεστώς ή από πραγματικούς πολίτες που συνιστούν απειλή. Έτσι, ακόμη και ένας κανόνας που αποσκοπεί στην προστασία των αμάχων, υποχωρεί στις επιθυμίες των κρατών να προστατεύουν τους στρατούς τους.