Μετά το δημοψήφισμα της νίκης του Ερντογάν

Καθώς οι παρατηρητές της Τουρκίας παρακολουθούσαν μανιωδώς τα αποτελέσματα του τουρκικού συνταγματικού δημοψηφίσματος [2] την Κυριακή, φαινόταν για μερικές λίγες ώρες ότι γινόταν κάτι βαρυσήμαντο. Σε όλη την Τουρκία, οι ψήφοι υπέρ του «Ναι» που θα μετέτρεπαν την Τουρκία από ένα κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα προεδρικό και θα δημιουργούσαν μια εξαιρετικά ενισχυμένη προεδρία με λίγους ουσιαστικούς ελέγχους και ισορροπίες φαινόταν να μην αποδίδουν ανάλογα με τις προσδοκίες. Καθώς η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη -οι τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας και (οι δύο πρώτες) τα αξιόπιστα προπύργια του ΑΚΡ κατά την διάρκεια των σχεδόν 15 ετών της βασιλείας του- ψήφισαν «Όχι», υπήρξε μια σύντομη στιγμή που φαινόταν σαν ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν [3] να επρόκειτο να δεχθεί την πρώτη πραγματική ήττα του. Παρά το γεγονός ότι οι ψήφοι υπέρ του «Ναι» τράβηξαν μπροστά και οι συνταγματικές τροποποιήσεις πέρασαν, πολλοί στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης και οι υποστηρικτές τους λαμβάνουν παρηγοριά από την μικρή διαφορά της νίκης και το γεγονός ότι η πρωτεύουσα της Τουρκίας, μαζί με την μεγαλύτερη πόλη της (και ιδιαίτερη πατρίδα του Ερντογάν) αμφότερες απέρριψαν την ατζέντα της κυβέρνησης. Η ελπίδα τους είναι ότι αυτό προμηνύει μια νέα προθυμία για συμβιβασμό από την πλευρά του Ερντογάν.

Αυτή η ελπίδα είναι άστοχη. Οι νίκες με μικρή διαφορά δεν είναι κάτι καινούργιο για τον Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), οι οποίοι είδαν τις έδρες τους στην Μεγάλη Εθνοσυνέλευση να μειώνονται σε τρεις διαδοχικές βουλευτικές εκλογές, και να πέφτουν εννέα ποσοστιαίες μονάδες από τις εκλογές του Ιουνίου του 2011 μέχρι εκείνες τον Ιούνιο του 2015. Μετά τις εκλογές του 2015, ο Ερντογάν δεν άλλαξε τον τόνο του, αλλά αντ' αυτού διπλασίασε τις προσπάθειές του, κάνοντας προεκλογική εκστρατεία υπέρ του ΑΚΡ παρά το γεγονός ότι συνταγματικά απαγορευόταν να το πράξει, κυνηγώντας τους πολιτικούς του αντιπάλους, και εντατικοποιώντας την εκστρατεία του εναντίον του τρομοκρατικού Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ), προκειμένου να κάνει το επιχείρημα ότι μόνο μια ισχυρή επίδειξη υποστήριξης προς το ΑΚΡ θα επαναφέρει την σταθερότητα στην Τουρκία. Η συνέπεια αυτής της τελευταίας νίκης θα είναι παρόμοια. Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να πτοηθεί από την πρόσφατη απόδειξη της πόλωσης της Τουρκίας, αντί γι' αυτό θα κάνει ό, τι μπορεί για να εμβαθύνει αυτή την πόλωση

Η πορεία προς το δημοψήφισμα ήταν ένας μικρόκοσμος όλων όσων έχουν οδηγήσει στην αντικατάσταση της τουρκικής δημοκρατίας με τον ανταγωνιστικό αυταρχισμό. Οι ίδιες οι εκλογές δεν ήταν ελεύθερες και δίκαιες [4] καθώς η κυβέρνηση έκανε ό, τι μπορούσε για να καταστείλει τις ψήφους στα κατά κύριο λόγο κουρδικά νοτιοανατολικά, φυλάκισε πολιτικούς της αντιπολίτευσης, εξασφάλισε ότι τα μέσα ενημέρωσης έδωσαν σχεδόν αποκλειστική κάλυψη στους υποστηρικτές του «Ναι», και έθεσε υπό κράτηση και επετέθη στου υποστηρικτές του «Όχι». Αυτό όλο έγινε με φόντο τις συνέπειες του αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου [5] και τις εκατοντάδες χιλιάδες των φυλακίσεων και εκκαθαρίσεων των δημοσίων υπαλλήλων που ακολούθησαν. Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ έχουν επανειλημμένα υποστηρίξει ότι η ψηφοφορία για την τροποποίηση του συντάγματος και την δημιουργία μιας εκτελεστικής προεδρίας είναι κρίσιμης σημασίας για να κερδίσει τον αγώνα ενάντια στους πραξικοπηματίες γκιουλενιστές και το ΡΚΚ, και ότι μια ψήφος υπέρ του «Όχι» είναι σαν ψήφος υπέρ των τρομοκρατών. Παρά τις προσπάθειες του Ερντογάν να κάνει ό, τι μπορούσε για να επηρεάσει και προκαθορίσει τα αποτελέσματα, καθώς και όλα τα τεράστια βάρη που η κυβέρνηση τοποθέτησε στο στρατόπεδο του «Όχι», ο Ερντογάν κέρδισε μόνο με μικρή διαφορά. Τώρα που έχει τη νίκη του, δεν πρόκειται να αλλάξει ξαφνικά πορεία και να αποφασίσει ότι η στρατηγική του μέχρι τώρα ήταν λάθος ή επιζήμια για την χώρα επειδή οδήγησε σε μια μικρής διαφοράς παρά σε ευρεία νίκη. Θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχε προχωρήσει αρκετά.

Η Τουρκία είναι έτοιμη να γίνει πιο διαιρεμένη από ποτέ. Μόνο μια ελάχιστη πλειοψηφία ψήφισε για να ανατραπεί το σύστημα διακυβέρνησης της Τουρκίας, να ενσωματωθούν οι νομοθετικές και δικαστικές εξουσίες σε ένα πρόσωπο, και να κρατήσει αποτελεσματικά τον Ερντογάν στην εξουσία για τουλάχιστον άλλη μια δεκαετία. Πολλοί στο στρατόπεδο του «Όχι» αμφισβήτησαν την νομιμότητα της ψηφοφορίας μόλις η κυβέρνηση κήρυξε την νίκη, και η αντιπολίτευση έχει ήδη αμφισβητήσει τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος. Αυτό θα μπορούσε να είναι αρκετά καταστροφικό για να τον πολιτικό και κοινωνικό ιστό μιας χώρας της οποίας τα θεσμικά όργανα θα ήταν σε καλή κατάσταση, αλλά στην Τουρκία -όπου η κυβέρνηση έχει θρυμματίσει την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και εξαρθρώσει την γραφειοκρατία- έχει την δυνατότητα να επιφέρει μια πλήρη και οριστική ρήξη μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν την νομιμότητα της κυβέρνησης και εκείνων που δεν το κάνουν. Κανείς από αυτούς που υποστηρίζει την αντιπολίτευση δεν θα πιστέψει ένα δικαστήριο που δεν θα διαπιστώσει εκλογικές παρατυπίες ή ύποπτες καταμετρήσεις ψήφων, και κανείς από αυτούς που ψήφισαν «Όχι» δεν θα έχει καθόλου υπομονή για την αναπόφευκτη ανακήρυξη μιας μεγάλης νίκης του Ερντογάν κατά των δυνάμεων της τρομοκρατίας, της ξένης κυριαρχίας και της αναρχίας. Ένας υπεύθυνος ηγέτης θα έκανε τα πάντα για να μειώσει τις φλόγες, αλλά το ιστορικό του Ερντογάν προτείνει ότι είναι επικείμενη μια διαφορετική απάντηση.