Ο θάνατος και η ζωή της σοσιαλδημοκρατίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο θάνατος και η ζωή της σοσιαλδημοκρατίας

Γιατί ο ιδεαλισμός τελικά χτυπά τον λαϊκισμό

Στο Βερολίνο, εν τω μεταξύ, οι πολιτικές της Agenda 2010 του Schröder, στις οποίες πιστώνεται η μετατροπή του «άρρωστου» της Ευρώπης στην «ανυπέρβλητη δύναμη» της ηπείρου, δεν βοήθησαν το κόμμα που τις υλοποίησε. Στην πραγματικότητα, έγινε το αντίθετο. Το SPD του Schröder έχει πάει από ήττα σε ήττα απέναντι στους συντηρητικούς της καγκελαρίου Angela Merkel. Ακόμη και η καλά αποδεκτή επιλογή του Martin Schulz ως προέδρου του κόμματος SPD για να κατέβει εναντίον μιας αποδυναμωμένης καγκελάριου αυτό το φθινόπωρο χάνει σε ορμή. [11] Το πιθανό αποτέλεσμα για τις εκλογές αυτού του φθινοπώρου είναι λοιπόν μια ακόμη θητεία για την αιώνια Μέρκελ.

Στις Κάτω Χώρες, καθώς ο καθένας ανησυχούσε για τους λαϊκιστές στις εκλογές του Μαρτίου, το Ολλανδικό Εργατικό Κόμμα, PVDA, υπέστη μια μοίρα που μοιάζει με του ΠΑΣΟΚ. Οι ψηφοφόροι υποβάθμισαν τους άλλοτε ισχυρούς Εργατικούς στην έβδομη θέση με μόλις το 5,7% των ψήφων. Το αποτέλεσμα ήταν καθαρή απώλεια 29 θέσεων στην Βουλή των Αντιπροσώπων που έχει 150 έδρες. Δεν είναι περίεργο ότι ο υπουργός Οικονομικών, ο οποίος πιθανότατα θα χάσει την δουλειά του (μαζί με την προεδρία του Eurogroup, του άτυπου κλαμπ των ομολόγων του στην Ευρωζώνη), δήλωσε ότι το αποτέλεσμα ήταν «απογοητευτικό». [12]

Όπως στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, οι αναμφισβήτητοι ωφελημένοι αυτής της τάσης ήταν οι λαϊκιστές, τόσο στην Δεξιά όσο και στην Αριστερά. Κατέλαβαν με χαρά την αντι-συστημική, αντι-ελίτ πλατφόρμα που έκανε την σκληρή Αριστερά εκλογικά αναποτελεσματική μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Όπως είπε κάποτε ένας πρώην ηγέτης της ιβηρικής σοσιαλιστικής κυβέρνησης, «ένα κόμμα εξουσίας δεν μπορεί να μπει στο ουτοπικό κενό». Αλλά οι λαϊκιστές το βρήκαν πολύ εύκολο.

Ο αναδυόμενος λαϊκισμός δεν είναι ιδεολογικός. Μάλλον, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν απαντά στο μανιχαϊστικό χάσμα Αριστεράς-Δεξιάς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Marine Le Pen της Γαλλίας και ο Geert Wilders της Ολλανδίας είναι τόσο επικριτικοί απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και την αποβιομηχανοποίηση [13] όπως ο ΣΥΡΙΖΑ ή, για το θέμα αυτό, ο αποβιώσας πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες. Μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί, όταν κυριαρχούν οι λαϊκιστές, αποποιούνται γρήγορα τις υποσχέσεις τους [14]. Στην Ελλάδα, αιμορραγούν χάνοντας υποστήριξη ακριβώς όπως έκανε το ΠΑΣΟΚ [15]. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πολύ νωρίς για να αποδειχθεί, αλλά ο κατάλογος των αθετημένων υποσχέσεων απέναντι στην [εκλογική] βάση αυξάνεται κάθε εβδομάδα.

Υπάρχουν μερικοί λόγοι για να μην εγκωμιάζουμε ακόμα την κοινωνική δημοκρατία. Όταν ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός Mario Monti προκήρυξε τις εκλογές στην Ιταλία το 2012, οι κεντροαριστεροί Δημοκρατικοί ηγούνταν κατά περίπου 15%. Μέχρι την στιγμή που έγιναν οι εκλογές, το κόμμα ήταν ουσιαστικά προσδεδεμένο με τον κεντροδεξιό συνασπισμό του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Η νέα ηγεσία τελικά ενεργοποίησε τους Δημοκρατικούς, οδηγώντας στις πολύ επιτυχημένες ευρωπαϊκές εκλογές του 2014 υπό τον ρεφορμιστή κεντρώο Matteo Renzi.

Έκτοτε, ο Renzi παραπατούσε και παραιτήθηκε μετά το αποτυχημένο συνταγματικό δημοψήφισμα του περασμένου έτους [16]. Παρ’όλα αυτά, εκτός εξουσίας αλλά όχι εκτός δημοσιότητας, ο Renzi πιθανότατα θα κερδίσει τον πρώτο γύρο του στα τέλη Απριλίου μετά από μια ρήξη με πιο ακραίους αριστερές βουλευτές. Στην συνέχεια θα ηγηθεί των Δημοκρατικών -το μεγαλύτερο ιταλικό κεντρώο κόμμα- στις νέες εκλογές εντός του έτους.

Και μετά υπάρχει η Γαλλία. Μια γαλλική προεδρική εκλογή γεμάτη εκπλήξεις έχει ωφελήσει έναν μεταρρυθμιστή σοσιαλδημοκράτη, τον Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος γοήτευσε το πολιτικό κέντρο μακριά από ένα παραδοσιακό Σοσιαλιστικό Κόμμα που βρίσκεται σε παρακμή. Για τέταρτη φορά σε τέσσερις δεκαετίες, φαίνεται ότι οι Γάλλοι θα ψηφίσουν αντίθετα από την αδελφή αμερικανική δημοκρατία: Ο Ronald Reagan εναντίον του François Mitterrand, ο Clinton εναντίον του Jacques Chirac, ο Barack Obama εναντίον του Nicolas Sarkozy, ο Donald Trump εναντίον του Macron.

Ο αγγλοαμερικανικός Τύπος μπορεί να εξακολουθεί να έχει εμμονή με την Le Pen, η οποία θα αντιμετωπίσει τον Macron στον δεύτερο γύρο, αλλά η άνοδος του Macron είναι η πραγματική ιστορία σε αυτές τις ταραγμένες εκλογές. Νίκησε την Le Pen, η οποία ηγείτο στις δημοσκοπήσεις του πρώτου γύρου από τότε που ξεκίνησαν το 2013. Το κόμμα του δεν υπήρχε πριν από ένα χρόνο. Όπως ο Trump, δεν είχε ποτέ εκλεγεί σε αξίωμα πριν ξεκινήσει το κίνημά του, παρ’όλο που υπηρέτησε σε μια μη δημοφιλή κυβέρνηση. Ο Macron επικρίθηκε επίσης πικρά για την παθιασμένη υπεράσπιση των ευρωπαϊκών ιδεωδών. Και όμως, το αουτσάιντερ έχει πλέον εξασφαλίσει γρήγορα την υποστήριξη του ηττημένου σοσιαλιστή υποψηφίου, Μπενουά Αμόν, καθώς και του Φρανσουά Φιγιόν, ηγέτη των ξανασχηματισμένων Γκωλιστών. Η νεώτερη γαλλική ηγεσία από την εποχή του Βοναπάρτη είναι πλέον εφικτή, εις βάρος των λαϊκιστών και των κουρασμένων καθιερωμένων κομμάτων, ομοίως.

Τελικά, τα πολιτικά κόμματα έρχονται και πάνε. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδεολογίες. Αυτό που διακυβεύεται στο πολυάσχολο εκλογικό ημερολόγιο της Ευρώπης για το 2017 δεν είναι μόνο η υπερβολική άνοδος του λαϊκισμού [18], αλλά και η εκλογική σημασία των κοινωνικο-δημοκρατικών αξιών στην μεταβιομηχανική εποχή. Η ΠΑΣΟΚοποίηση είναι ένα εύλογο αποτέλεσμα και μάλιστα πλήττει καθιερωμένα κόμματα που δεν έχουν απαντήσει στα (ουσιαστικά) ερωτήματα που θέτουν οι λαϊκιστές. Ωστόσο, το πιο πιθανό εκλογικό αποτέλεσμα στην Γαλλία, και ενδεχομένως στην Ιταλία μέσα σε ένα χρόνο, δείχνει ότι δεν είναι ακόμα καιρός να πετάξουμε την σοσιαλδημοκρατία στον κάδο της ιστορίας. Η εγκατάλειψη του κέντρου φαίνεται σαν μια χειρότερη στρατηγική από την ενεργοποίηση της βάσης του με ηγεσία ρεφορμιστική, αδιάφθορη, προσανατολισμένη προς το μέλλον. Υπάρχει μια αγορά για τέτοιους ηγέτες, αρκεί μόνο ο κατάλληλος πολιτικός να τολμήσει να κάνει μια τέτοια κίνηση.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.