Η νίκη του Macron στο γενικότερο πλαίσιο

Ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο ανορθόδοξος πολιτικός και πρώην υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας, κατάφερε να νικήσει την Marine Le Pen του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου με περίπου το 65% των ψήφων την Κυριακή. Με αυτόν τον τρόπο, έγινε ο νεώτερος πρόεδρος της Γαλλίας και ο πρώτος χωρίς προηγούμενη εμπειρία ως εκλεγμένος αξιωματούχος. Η νίκη του, εκπληκτική για έναν υποψήφιο αουτσάιντερ με μόνο ένα νεοσύστατο πολιτικό κόμμα, το En Marche! (ή Εμπρός!), δεν μπορεί να εξηγηθεί απλώς από την απογοήτευσης του γαλλικού πληθυσμού από την παγκοσμιοποίηση και την τρομοκρατία. Ο λόγος έγκειται βαθύτερα από αυτό, στο παρελθόν της Γαλλίας. Στην πραγματικότητα, η ιστορία ξεκινά με την σειρά των αποτυχημένων προεδριών που η χώρα έπρεπε να αντέξει μετά την πρώιμη εποχή της Πέμπτης Δημοκρατίας, που ιδρύθηκε από τον Charles de Gaulle το 1958.

Ο στρατηγός de Gaulle, ο ηγέτης των ελεύθερων γαλλικών δυνάμεων αντίστασης κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος ταυτοποίησε εμμονικά τον εαυτό του με την χώρα του, πίστευε ότι [η Γαλλία] μπορούσε να κυβερνηθεί μόνο από έναν ισχυρό εκτελεστικό πρόεδρο. Δημιούργησε τη νέα δημοκρατία κατ’ εικόνα του, καθώς η Γαλλία αντιμετώπισε την απειλή του εμφυλίου πολέμου από μια στρατιωτική εξέγερση στην Αλγερία και εν μέσω της αποσύνθεσης του πολιτικού κατεστημένου. Η ισχυρή εκτελεστική προεδρία είχε ως στόχο να κάνει συνεκτικό ένα κατακερματισμένο έθνος, να ξεπεράσει την διχαστική πολιτική και να επιτρέψει στην Γαλλία να γίνει παγκόσμιος ηγέτης. Το σύνταγμα που υιοθετήθηκε το 1958 κατέστησε τον Γάλλο αρχηγό του κράτους έναν εκλεγμένο οιονεί μονάρχη, ο οποίος ήταν, τουλάχιστον στα χαρτιά, ο ισχυρότερος ηγέτης στην Ευρώπη. Όμως, οι διαδοχικοί πρόεδροι ήταν ελλιπείς σε σχέση με το ιδεώδες της γκωλιστικής ηγεσίας.

Ο Emmanuel Macron στο Chatellerault, στην Γαλλία, τον Απρίλιο του 2017. REGIS DUVIGNAU / REUTERS
------------------------------------------------------------

Ο Ζωρζ Πομπιντού, διάδοχος και πρωθυπουργός του ντε Γκωλ, ήταν ένας αστός πρώην τραπεζίτης που δεν διέθετε το ιστορικό ανάστημα του προκατόχου του, αλλά κέρδισε εύκολα τις εκλογές του 1969. Έθεσε την χώρα σε μια πορεία πιο φιλική προς τις επιχειρήσεις, και επέτρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο να ενταχθεί στην τότε Κοινή Αγορά. Ήταν ένας πραγματιστής που δεν είχε το χάρισμα του προστάτη του, του ντε Γκωλ, και συνήψε πολιτικές συμφωνίες που ο στρατηγός θα είχε απορρίψει. Πέθανε από καρκίνο το 1974 και οι γκωλικοί διχάστηκαν στις επόμενες εκλογές με τρόπο που ήταν άμεσα αντίθετος της ιδέας της υπέρβασης της κομματικής πολιτικής.

Όταν ο Valéry Giscard d'Estaing πήρε τα ηνία το 1974, ο ευφυής πρώην υπουργός Οικονομικών εισήγαγε σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και συνεργάστηκε στενά με την Δυτική Γερμανία. Είχε δυσκολία να συνεργαστεί με τον κυβερνητικό συνασπισμό με τους γκωλιστές, ειδικά κατά την διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σκόνταψε λόγω της δικής του αίσθησης ανωτερότητας επιπλέον των καταγγελιών περί διαφθοράς, δηλαδή ότι είχε αποδεχθεί διαμάντια από έναν Αφρικανό δικτάτορα, τον Jean-Bédel Bokassa της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας (που μετονομάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα σε Κεντρική Αφρικανική Αυτοκρατορία, μεταξύ 1976-79). Όταν αγωνίστηκε για την επανεκλογή του, οι γκωλικοί, υπό την ηγεσία του Ζακ Σιράκ, προσέφεραν μόνο χλιαρή υποστήριξη και ο πρόεδρος θεωρήθηκε ευρέως ότι άλλαξε την αρχική μεταρρυθμιστική στάση του και μετατράπηκε σε συντηρητικό υπερασπιστή της ελίτ.

Ο François Mitterrand, τον οποίο ο Giscard είχε νικήσει το 1974, έγινε ο πρώτος Αριστερός πρόεδρος της Πέμπτης Δημοκρατίας, το 1981. Ένας παλαίμαχος πολιτικός που είχε την πρώτη του υπουργική θέση το 1947, ο Mitterrand οδήγησε το Σοσιαλιστικό Κόμμα σε συμμαχία με το ακόμα ισχυρό Κομμουνιστικό Κόμμα και το φιλελεύθερο Ριζοσπαστικό Κόμμα. Έφτασε στο παλάτι του Élysée με ένα ριζοσπαστικό Αριστερό οικονομικό πρόγραμμα για την εθνικοποίηση μεγάλων επιχειρήσεων, σημαντική διεύρυνση των πληρωμών της κοινωνικής πρόνοιας και μεγάλη αύξηση φόρων. Οι ιδέες αποδείχθηκαν ανεφάρμοστες καθώς ο πληθωρισμός απογειώθηκε και η αξία του φράγκου βυθίστηκε. Μεταξύ του 1983-84, η Αριστερά έχασε τις τοπικές εκλογές και τις ευρωεκλογές και η οικονομική κατάσταση ανάγκασε τον Mitterrand να αντιστρέψει την πορεία του. Σύντομα υιοθέτησε ορθόδοξες πολιτικές λιτότητας που προκάλεσαν υψηλή ανεργία. Ήταν ένας άψογος, αδίστακτος χειριστής, χειραγωγούσε το εκλογικό σύστημα για να ενισχύσει το Εθνικό Μέτωπο και να βλάψει την καθιερωμένη Δεξιά. Αναγκάστηκε να διορίσει τον νεο-γκωλικό Ζακ Σιράκ ως πρωθυπουργό, αφού η αντιπολίτευση κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές το 1966, αλλά παρά ταύτα κέρδισε την επανεκλογή του το 1988. Όμως, η δεύτερη θητεία του αμαυρώθηκε από οικονομικά προβλήματα και σκάνδαλα.