Η νίκη του Macron στο γενικότερο πλαίσιο

Ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο ανορθόδοξος πολιτικός και πρώην υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας, κατάφερε να νικήσει την Marine Le Pen του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου με περίπου το 65% των ψήφων την Κυριακή. Με αυτόν τον τρόπο, έγινε ο νεώτερος πρόεδρος της Γαλλίας και ο πρώτος χωρίς προηγούμενη εμπειρία ως εκλεγμένος αξιωματούχος. Η νίκη του, εκπληκτική για έναν υποψήφιο αουτσάιντερ με μόνο ένα νεοσύστατο πολιτικό κόμμα, το En Marche! (ή Εμπρός!), δεν μπορεί να εξηγηθεί απλώς από την απογοήτευσης του γαλλικού πληθυσμού από την παγκοσμιοποίηση και την τρομοκρατία. Ο λόγος έγκειται βαθύτερα από αυτό, στο παρελθόν της Γαλλίας. Στην πραγματικότητα, η ιστορία ξεκινά με την σειρά των αποτυχημένων προεδριών που η χώρα έπρεπε να αντέξει μετά την πρώιμη εποχή της Πέμπτης Δημοκρατίας, που ιδρύθηκε από τον Charles de Gaulle το 1958.

Ο στρατηγός de Gaulle, ο ηγέτης των ελεύθερων γαλλικών δυνάμεων αντίστασης κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος ταυτοποίησε εμμονικά τον εαυτό του με την χώρα του, πίστευε ότι [η Γαλλία] μπορούσε να κυβερνηθεί μόνο από έναν ισχυρό εκτελεστικό πρόεδρο. Δημιούργησε τη νέα δημοκρατία κατ’ εικόνα του, καθώς η Γαλλία αντιμετώπισε την απειλή του εμφυλίου πολέμου από μια στρατιωτική εξέγερση στην Αλγερία και εν μέσω της αποσύνθεσης του πολιτικού κατεστημένου. Η ισχυρή εκτελεστική προεδρία είχε ως στόχο να κάνει συνεκτικό ένα κατακερματισμένο έθνος, να ξεπεράσει την διχαστική πολιτική και να επιτρέψει στην Γαλλία να γίνει παγκόσμιος ηγέτης. Το σύνταγμα που υιοθετήθηκε το 1958 κατέστησε τον Γάλλο αρχηγό του κράτους έναν εκλεγμένο οιονεί μονάρχη, ο οποίος ήταν, τουλάχιστον στα χαρτιά, ο ισχυρότερος ηγέτης στην Ευρώπη. Όμως, οι διαδοχικοί πρόεδροι ήταν ελλιπείς σε σχέση με το ιδεώδες της γκωλιστικής ηγεσίας.

Ο Emmanuel Macron στο Chatellerault, στην Γαλλία, τον Απρίλιο του 2017. REGIS DUVIGNAU / REUTERS
------------------------------------------------------------

Ο Ζωρζ Πομπιντού, διάδοχος και πρωθυπουργός του ντε Γκωλ, ήταν ένας αστός πρώην τραπεζίτης που δεν διέθετε το ιστορικό ανάστημα του προκατόχου του, αλλά κέρδισε εύκολα τις εκλογές του 1969. Έθεσε την χώρα σε μια πορεία πιο φιλική προς τις επιχειρήσεις, και επέτρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο να ενταχθεί στην τότε Κοινή Αγορά. Ήταν ένας πραγματιστής που δεν είχε το χάρισμα του προστάτη του, του ντε Γκωλ, και συνήψε πολιτικές συμφωνίες που ο στρατηγός θα είχε απορρίψει. Πέθανε από καρκίνο το 1974 και οι γκωλικοί διχάστηκαν στις επόμενες εκλογές με τρόπο που ήταν άμεσα αντίθετος της ιδέας της υπέρβασης της κομματικής πολιτικής.

Όταν ο Valéry Giscard d'Estaing πήρε τα ηνία το 1974, ο ευφυής πρώην υπουργός Οικονομικών εισήγαγε σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και συνεργάστηκε στενά με την Δυτική Γερμανία. Είχε δυσκολία να συνεργαστεί με τον κυβερνητικό συνασπισμό με τους γκωλιστές, ειδικά κατά την διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σκόνταψε λόγω της δικής του αίσθησης ανωτερότητας επιπλέον των καταγγελιών περί διαφθοράς, δηλαδή ότι είχε αποδεχθεί διαμάντια από έναν Αφρικανό δικτάτορα, τον Jean-Bédel Bokassa της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας (που μετονομάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα σε Κεντρική Αφρικανική Αυτοκρατορία, μεταξύ 1976-79). Όταν αγωνίστηκε για την επανεκλογή του, οι γκωλικοί, υπό την ηγεσία του Ζακ Σιράκ, προσέφεραν μόνο χλιαρή υποστήριξη και ο πρόεδρος θεωρήθηκε ευρέως ότι άλλαξε την αρχική μεταρρυθμιστική στάση του και μετατράπηκε σε συντηρητικό υπερασπιστή της ελίτ.

Ο François Mitterrand, τον οποίο ο Giscard είχε νικήσει το 1974, έγινε ο πρώτος Αριστερός πρόεδρος της Πέμπτης Δημοκρατίας, το 1981. Ένας παλαίμαχος πολιτικός που είχε την πρώτη του υπουργική θέση το 1947, ο Mitterrand οδήγησε το Σοσιαλιστικό Κόμμα σε συμμαχία με το ακόμα ισχυρό Κομμουνιστικό Κόμμα και το φιλελεύθερο Ριζοσπαστικό Κόμμα. Έφτασε στο παλάτι του Élysée με ένα ριζοσπαστικό Αριστερό οικονομικό πρόγραμμα για την εθνικοποίηση μεγάλων επιχειρήσεων, σημαντική διεύρυνση των πληρωμών της κοινωνικής πρόνοιας και μεγάλη αύξηση φόρων. Οι ιδέες αποδείχθηκαν ανεφάρμοστες καθώς ο πληθωρισμός απογειώθηκε και η αξία του φράγκου βυθίστηκε. Μεταξύ του 1983-84, η Αριστερά έχασε τις τοπικές εκλογές και τις ευρωεκλογές και η οικονομική κατάσταση ανάγκασε τον Mitterrand να αντιστρέψει την πορεία του. Σύντομα υιοθέτησε ορθόδοξες πολιτικές λιτότητας που προκάλεσαν υψηλή ανεργία. Ήταν ένας άψογος, αδίστακτος χειριστής, χειραγωγούσε το εκλογικό σύστημα για να ενισχύσει το Εθνικό Μέτωπο και να βλάψει την καθιερωμένη Δεξιά. Αναγκάστηκε να διορίσει τον νεο-γκωλικό Ζακ Σιράκ ως πρωθυπουργό, αφού η αντιπολίτευση κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές το 1966, αλλά παρά ταύτα κέρδισε την επανεκλογή του το 1988. Όμως, η δεύτερη θητεία του αμαυρώθηκε από οικονομικά προβλήματα και σκάνδαλα.

Ο Ζακ Σιράκ δεν τα κατάφερε καλύτερα. Διαδέχτηκε τον Μιτεράν το 1995 και κατείχε την προεδρία μέχρι το 2007. (Η προεδρική θητεία μειώθηκε από επτά σε πέντε χρόνια το 2002). Η κυβέρνησή του έδωσε το διεθνές στίγμα της αντιτιθέμενη στην εισβολή στο Ιράκ, αλλά ο Σιράκ έκανε λίγα πράγματα για να βελτιώσει την ζωή στην Γαλλία. Δεν αντιμετώπισε τις οικονομικές και εργασιακές δυσκολίες της χώρας και ούτε αντιμετώπισε τις αυξανόμενες εντάσεις στις μεταναστευτικές κοινότητες που εξερράγησαν σε μεγάλες ταραχές το 2005. Ήταν μόνο λόγω των μάλλον ατυχών περιστάσεων για τους αντιπάλους του που κέρδισε την επανεκλογή του το 2002. Έλαβε μια συντριπτική νίκη αφού ο πρώτος γύρος των εκλογών ώθησε τον Jean-Marie Le Pen του Εθνικού Μετώπου μπροστά από τον σοσιαλιστή Lionel Jospin, ο οποίος είχε μια κακή προεκλογική εκστρατεία και έπρεπε να αντιμετωπίσει μια σειρά πιο αδύναμων υποψηφίων που δίχαζαν την Αριστερή ψήφο. Η δεύτερη θητεία του Σιράκ ήταν μια επανάληψη της πρώτης, με ελάχιστη δράση για να διορθώσει τα διογκούμενα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της Γαλλίας. Εν τω μεταξύ, απέναντι από τον Ρήνο, η Γερμανία ξεκίνησε ένα σημαντικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που την κατέστησε ακόμη περισσότερο ως υπαρκτό διεκδικητή της ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αυτό τελικά μας φέρνει στις πιο πρόσφατες εποχές με δύο προέδρους μιας θητείας. Ο Νικολά Σαρκοζί ανέλαβε καθήκοντα το 2007 μετά από μια καριέρα που χαρακτηρίστηκε από έντονη προώθηση του νόμου και της τάξης ως υπουργός Εσωτερικών. Το επιθετικό στυλ του απέδωσε, όπως και οι υποσχέσεις του για σοβαρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία. Αλλά σύντομα δεν ανταποκρίθηκε στις υποσχέσεις του, περιοριζόμενος από τον συντηρητισμό των υποστηρικτών του, την αυξανόμενη έλλειψη βούλησης για καταπολέμηση των κατεστημένων συμφερόντων, την διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την δική του φήμη ως «πολυτελή» προέδρου που ντρόπιαζε το αξίωμα καθώς αυτός και η σύζυγός του, το πρώην μοντέλο Carla Bruni, συνδιασκέδαζαν με διασημότητες και πλούσιους.

Ο François Hollande, ένας μακρόχρονος παρασκηνιακός διαχειριστής του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ήταν ο επόμενος, κερδίζοντας τη νίκη το 2012 λόγω της εξαιρετικής αντιδημοφιλίας του Σαρκοζί και του αντίκτυπου της λιτότητας της ευρωζώνης στο βιοτικό επίπεδο. Ο Hollande ήρθε στο αξίωμα δεσμευόμενος για σαρωτικές φορολογικές αυξήσεις προκειμένου να πληρώσει για την αναθέρμανση [της οικονομίας], αλλά αυτό το σχέδιο γρήγορα κατέρρευσε, ωθώντας τον να στρέφεται μεταξύ των Αριστερών πολιτικών υψηλής φορολογίας και των αυξανόμενων δημόσιων δαπανών και των Δεξιών μεταρρυθμίσεων της αγοράς. Η δημοτικότητά του βυθίστηκε. Δεν βοηθούσε ότι η προσωπική του ζωή ήταν επίσης ασταθής. Έγινε πρωτοσέλιδο όταν τον έπιασαν στο πίσω μέρος μιας μοτοσικλέτας μεταξύ επισκέψεων στον συνεργάτη του στο Élysée και στην ερωμένη του λίγο μακρύτερα. Τα ποσοστά αποδοχής του βυθίστηκαν μέχρι το 4% στην χειρότερη στιγμή τους. Αν και αντέδρασε σταθερά στο κύμα των τρομοκρατικών επιθέσεων που έπληξαν την Γαλλία το 2015 και το 2016, η χώρα αισθάνθηκε υπό πολιορκία.

Αυτός ο κατάλογος αποτυχιών στην κορυφή της γαλλικής πολιτικής εξηγεί την άνοδο των μη καθιερωμένων υποψηφίων στις φετινές προεδρικές εκλογές. Η απογοήτευση που οικοδομείτο επί αρκετές δεκαετίες έχει τελικά ξεσπάσει και αμφότερα τα δύο μεγάλα κόμματα πυροβόλησαν τα πόδια τους -οι Σοσιαλιστές, επιλέγοντας έναν Αριστερό υποψήφιο που δίχασε το κόμμα και οι κεντροδεξιοί Ρεπουμπλικανοί με τα σκάνδαλα για φερόμενες ως παράνομες πληρωμές που παρέσχε ο υποψήφιός τους στην σύζυγό του.

Με αυτόν τον τρόπο, ο Macron ενσωματώνει τις ελπίδες μιας νέας γενιάς που επιδιώκει να βγάλει την χώρα από τον πολιτικό ζουρλομανδύα που έχει παραλύσει τους ηγέτες του παρελθόντος. Παρ’όλο που ο Macron αντιπροσωπεύει το ρεφορμιστικό κατεστημένο, ήταν αυτός που κυρίως τάραξε την προεκλογική εκστρατεία. Το ερώτημα που τώρα επικρέμαται πάνω από την Γαλλία είναι εάν ο Macron μπορεί να θέσει την χώρα σε μια πορεία ισχυρότερης και πιο εστιασμένης ηγεσίας, ικανής να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Η απάντηση είναι, φυσικά, ασαφής. Ο Macron αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου. Το κόμμα του, το En Marche!, ίσως είναι υπερβολικά νέο για να κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στην Εθνοσυνέλευση. Λέει ότι θα αγωνιστεί και στις 577 εκλογικές περιφέρειες, αλλά οι εκπρόσωποι των κεντρικών κομμάτων έχουν βαθιές τοπικές ρίζες. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ένας συνασπισμός και μια συμφωνία συνεργασίας με τους Ρεπουμπλικάνους. Δεν θα αντιταχθούν στο αρχικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Macron που στοχεύει στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Γαλλίας στην παράλληλη μείωση του υψηλού ποσοστού ανεργίας.

Προς τον σκοπό αυτό, ο νέος πρόεδρος μπορεί να απολαύσει έναν σύντομο μετεκλογικό μήνα του μέλιτος, αλλά οι δυνάμεις του Εθνικού Μετώπου στα Δεξιά και η σκληρή Αριστερά, που ενισχύεται από το συνδικάτο General Confederation of Labor, γνωστό ως CGT, θα τον πυροβολούν με διαδηλώσεις και με κραυγές αντιπολίτευσης. Ο Macron είναι, άλλωστε, ένας αντάρτης που ασπάζεται μεταρρυθμιστικές, φιλελεύθερες, φιλοευρωπαϊκές απόψεις. Θα μπορούσε να βάλει την Πέμπτη Δημοκρατία σε μια νέα και πιο θετική πορεία, αλλά έχει να πλεύσει σε βαθιά νερά για να διορθώσει την διολίσθηση της ηγεσίας υπό τους προκατόχους του.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-05-07/macrons-win-co...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.tsl.com

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition