Ένας καυγάς στον Κόλπο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ένας καυγάς στον Κόλπο

Το νόημα της φιλονικίας των μοναρχών
Περίληψη: 

Η Ντόχα πρέπει να συμβιβαστεί. Αλλά και οι γείτονες του Qatar δεν μπορούν να πιέζουν τόσο δημόσια την Ντόχα να αλλάξει τις πολιτικές της.

Ο DAVID B. ROBERTS είναι επίκουρος καθηγητής στο King’s College του Λονδίνου και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Qatar: Securing the Global Ambitions of a City-State [1].

Λαμβάνοντας υπόψη τις θρησκευτικές, πολιτισμικές και ιστορικές ομοιότητες μεταξύ των μοναρχιών της Αραβικής Χερσονήσου, οι σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεών τους μπορεί να είναι αξιοσημείωτα φορτισμένες. Οι τελευταίες φιλονικίες επικεντρώνονται σε μια τελετή αποφοίτησης στρατιωτικής εκπαίδευσης [2] που παρακολούθησε ο εμίρης του Κατάρ, Tamim bin Hamad al-Thani, στις 23 Μαΐου. Αργότερα εκείνη την ημέρα, η κρατική υπηρεσία Qatar News Agency (QNA) ανέφερε ότι ο Tamim έκανε μια ομιλία στην τελετή, στην οποία ανέφερε την ένταση μεταξύ του Κατάρ και των Ηνωμένων Πολιτειών, αναρωτήθηκε πόσο καιρό θα παραμείνει στην εξουσία ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ [3], ισχυρίστηκε ότι η Χαμάς ήταν ο νόμιμος εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού, επιβεβαίωσε την υποστήριξη του Κατάρ προς την Μουσουλμανική Αδελφότητα, και σημείωσε τις καλές σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ. Λίγες ώρες αργότερα, ο λογαριασμός της QNA στο Twitter δημοσίευσε [4] τρία tweets που ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός σχεδίου του Μπαχρέιν, της Αιγύπτου, του Κουβέιτ, της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων [5] για να δυσφημήσουν το Κατάρ. Το Κατάρ, μετέδωσε η QNA, αποσύρει τους πρεσβευτές του από αυτά τα κράτη.

15062017-3.jpg

Μια συνοριακή πύλη μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας, στις 12 Ιουνίου 2017. TOM FINN / REUTERS
--------------------------------------------------------------

Οι αξιωματούχοι του Qatar αρνήθηκαν ότι οι αναφορές της QNA ήταν αληθινές. Ο Ταμίμ δεν είχε καν μιλήσει στην τελετή αποφοίτησης, υποστήριζαν: Το πρακτορείο ειδήσεων της χώρας τους υπήρξε θύμα ενός προσεκτικά ενορχηστρωμένου χάκινγκ.

Οι αρνήσεις της Ντόχα δεν έκαμψαν την περιφερειακή οργή που ακολούθησε. Ούτε τα αποτελέσματα μιας έρευνας του FBI που, δύο εβδομάδες αργότερα, διαπίστωσε [6] ότι Ρώσοι χάκερ ήταν υπεύθυνοι. Πάνω από δώδεκα δημοσιεύσεις και άρθρα εμφανίστηκαν [7] στις εφημερίδες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων, επιπλήττοντας το Κατάρ για τις σφαλερές πολιτικές του, οι οποίες αντιβαίνουν τις προτιμήσεις του Ριάντ και του Αμπού Ντάμπι. Οι πλησιέστεροι γείτονες του Κατάρ -η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ)- ακολουθούμενοι από την Αίγυπτο, διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με τη Ντόχα και ζήτησαν από τους Καταρινούς να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μέσα σε δύο εβδομάδες. Οι χώρες επέβαλαν [8] επίσης τον αποκλεισμό του Κατάρ από αέρος, θάλασσας και ξηρά, δεδομένου ότι το Κατάρ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα χερσαία του σύνορα με την Σαουδική Αραβία και από τον λιμένα Jebel Ali του Ντουμπάι για εισαγωγές, ειδικά εκείνες που αφορούν φρέσκα τρόφιμα και υλικά κατασκευών.

Παρ’ όλο που οι άλλες μοναρχίες του Κόλπου δεν φαινόταν να πιστεύουν τους ισχυρισμούς της Ντόχα για το χάκινγκ της QNA, δεν υπάρχει κανένα βίντεο του Tamim να μιλά στην στρατιωτική τελετή και ο Tamim δεν μιλά συνήθως σε τέτοιες εκδηλώσεις. Και ενώ είναι κατανοητό ότι ο Tamim θα έκανε κάποια πρόχειρα σχόλια σχετικά με την άκρως δημόσια υποστήριξη του Κατάρ προς την Χαμάς, φαίνεται απίθανο να μιλούσε για τις σχέσεις του Κατάρ με το Ισραήλ ή να αναγνωρίσει ανοιχτά ότι το Κατάρ είχε κακές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες [9] , δεδομένου του κόστους που προκύπτει από αυτά.

Ωστόσο, ανεξάρτητα από το αν τα έκανε πράγματι αυτά τα σχόλια, πολλά από τα αναφερόμενα ως σχόλια του Ταμίμ είναι πιστευτά, αφού δεν απέχουν πολύ από την εξωτερική πολιτική του Κατάρ. Το πρόβλημα είναι ότι το Κατάρ υποτίθεται ότι είχε εγκαταλείψει αυτές τις πολιτικές από το 2014, κατά την διάρκεια της τελευταίας διαμάχης μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Επειδή ο Ταμίμ φαινόταν να έχει εκφράσει αυτά που σκέφτονται ιδιωτικά οι αξιωματούχοι στην Ντόχα, η μακρόχρονη διαμάχη μεταξύ του Κατάρ και των γειτόνων του επανεμφανίστηκε.

15062017-4.jpg

Ο Tamim bin Hamad al-Thani στο Χαρτούμ, στο Σουδάν, τον Δεκέμβριο του 2011. MOHAMED NURELDIN ABDALLAH / REUTERS
--------------------------------------------------------------

ΑΝ ΑΡΧΙΚΑ ΔΕΝ ΠΕΤΥΧΕΙΣ…

Οι ρίζες της τρέχουσας διαμάχης ανάγονται σε τουλάχιστον τρεις δεκαετίες, στα έτη μετά το 1971, όταν το Κατάρ απέκτησε την ανεξαρτησία του από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Χαλίφα Μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι, ο παππούς του σημερινού εμίρη της χώρας, ανέλαβε την εξουσία μέσα σε έξι μήνες από την ανεξαρτησία. Εκσυγχρόνισε την οικονομία του Κατάρ, αύξησε τις συντάξεις και ενίσχυσε την απασχόληση για τους ντόπιους. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ακολούθησε επιμελώς την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό ταιριάζει σε ένα μακροχρόνιο μοτίβο: Η Σαουδική Αραβία θεωρούσε ιστορικά το Κατάρ, το οποίο σήμερα φιλοξενεί μόνο περίπου 300.000 Καταρινούς, εξαρτημένο και υποδεέστερο.

Οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας απογοητεύτηκαν από αυτή την ιδέα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, καθώς ο γιος του Χαλίφνα Μπιν Χαμάντ, ο Χαμάντ Μπιν Χαλίφα αλ-Θάνι ανήλθε στην εξουσία. Ο νεαρός Χαμάντ απέρριψε τον αυταρχικό ρόλο της Σαουδικής Αραβίας, επιδιώκοντας αντ’ αυτού να διαμορφώσει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική βάσει της οποίας το Κατάρ θα διαφοροποιούσε τις σχέσεις του με άλλα κράτη. Με το να βελτιώσει τους δεσμούς του Κατάρ με το Ιράν και με το να ανοίξει τις σχέσεις με το Ισραήλ ενάντια στις αντιρρήσεις του Ριάντ, ο Χαμάντ επέσπευσε [10] μια εποχή κακών σχέσεων μεταξύ του Κατάρ και του μεγαλύτερου γείτονά του, η οποία είδε, μεταξύ άλλων διαφωνιών, μια σειρά συνοριακών αψιμαχιών στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Όταν ο Hamad πήρε τελικά την εξουσία από τον πατέρα του με ένα ειρηνικό πραξικόπημα το 1995, η Σαουδική Αραβία φέρεται να στήριξε ένα αντιπραξικόπημα για να αποκαταστήσει τον Khalifa. Απέτυχε.