Οδηγώντας τους μαχητές του ISIS στο δικαστήριο

Το Qaraqosh ήταν κάποτε η μεγαλύτερη χριστιανική πόλη στο Ιράκ, αλλά αφότου το Ισλαμικό Κράτος (γνωστό και ως ISIS) μεταφέρθηκε στην γειτονική Μοσούλη το 2014, έγινε ένα κατεστραμμένο κέλυφος. Από την απελευθέρωσή του, τρεις μήνες μετά την μάχη για την Μοσούλη, το Qaraqosh επανέκτησε κάποια φυσιογνωμία, καθώς οι κάτοικοι γυρίζουν σιγά-σιγά πίσω και άρχισαν την ανοικοδόμηση. Μέρος αυτής της ανοικοδόμησης αναπόφευκτα αφορούσε την αντιμετώπιση των ζημιών που υπέστησαν οι πολίτες κατά την διάρκεια του πολέμου κατά του ISIS και, πιο περιπεπλεγμένα, την απόφαση του τι να κάνουν με τους πρώην μαχητές του ISIS στην περιοχή. Αυτές είναι μερικές από τις προκλήσεις που έχει να επιλύσει τώρα το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή, το οποίο μεταφέρθηκε από την Μοσούλη αφότου εντάθηκαν οι συγκρούσεις. Αν και το δικαστήριο διεκπεραιώνει κατά κανόνα αστικές διαφορές στην επαρχία Νινευή, τώρα επιβλέπει και αποζημιώσεις πολέμου και διεξάγει έρευνες για συλληφθέντες μαχητές του ISIS.

Άδειοι δρόμοι και κατεστραμμένα κτίρια στην πόλη Qaraqosh, νότια της Μοσούλης, στο Ιράκ, στις 12 Απριλίου 2017. MARKO DJURICA / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή καταλαμβάνει δύο κτίρια στο Qaraqosh. Το ένα χρησιμοποιείται για την διεκπεραίωση των εγγράφων ταυτοποίησης των κατοίκων της Μοσούλης που εκδόθηκαν από το ISIS, οι οποίοι επιδιώκουν να ανταλλάξουν πιστοποιητικά γέννησης, πιστοποιητικά θανάτου και άδειες γάμου από το ISIS με επίσημα ιρακινά [έγγραφα]. Το άλλο χρησιμοποιείται για να δικάζει τις υποθέσεις αποζημίωσης και να αποφασίζει για την τύχη των πρώην μελών του ISIS.

Όταν πήγα εκεί τον Μάιο, το έδαφος μπροστά από το δεύτερο κτίριο, μια εγκαταλελειμμένη διώροφη οικοδομή που έμοιαζε κάποτε με το σπίτι κάποιου, ήταν γεμάτο από λωρίδες υφάσματος που είχαν χρησιμοποιηθεί σαν αυτοσχέδιες χειροπέδες και σαν καλύπτρες για τα μάτια για τους ύποπτους ως μαχητές του ISIS. Στο εσωτερικό, στο ισόγειο, τα δωμάτια γύρω από τα κρατητήρια όπου κρατούνται οι κατηγορούμενοι πριν από την δίκη, βούιζαν από τις ήσυχες συνομιλίες εκείνων που περίμεναν να ζητήσουν αποζημίωση για ζημιές που προκάλεσε ο πόλεμος -ένα κατεστραμμένο αυτοκίνητο -ένα ισοπεδωμένο σπίτι. Κατά την διάρκεια της εργασιακής εβδομάδας, μπορεί κανείς να δει περισσότερα από 300 άτομα να συναθροίζονται έξω από το τροποποιημένο σπίτι και να αγωνίζονται για μια θέση ενώπιον του δικαστή. Τα δημόσια λεωφορεία και τα ταξί αποτελούν μόνιμο προσάρτημα μπροστά από το κτίριο -ένα εντυπωσιακό θέαμα σε μια πόλη που είναι κατά βάσιν κατεστραμμένη από τις μάχες.

Ένα απόγευμα, παρακολουθούσα καθώς ένας άνθρωπος υποστήριζε την υπόθεσή του ενώπιον του αστικού δικαστή. «Το όνομά μου είναι Rayan Mahmoud, και υπό τον Θεό ορκίζομαι ότι θα πω την αλήθεια», είπε. «Κατέστρεψαν το αυτοκίνητό μου. Το ISIS έκαψε την περιοχή και τα αυτοκίνητα ώστε να χρησιμοποιήσουν τον καπνό για να προστατευτούν από τις αεροπορικές επιδρομές». Ο δικαστής του ζήτησε να φέρει μερικούς μάρτυρες την επόμενη εβδομάδα και ο άνδρας έφυγε.

Το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή, το οποίο αποτελείται από μόνο τρεις δικαστές και μια χούφτα ανακριτές, επιτρέπει στην Μοσούλη να υποστηρίξει ότι διαθέτει τουλάχιστον ένα πέπλο δικαιοσύνης, δίνοντας την δυνατότητα στους αντάρτες να πληρώσουν για τους δικηγόρους τους ή να τους διορίσει κάποιον [το δικαστήριο]. Ωστόσο, κατά την διάρκεια αρκετών ωρών ένα απόγευμα, δεν είδα ούτε έναν δικηγόρο προς υπεράσπιση κάποιου πελάτη. Αντ’ αυτού, έμεναν ως επί το πλείστον στο περιθώριο, μερικές φορές καθαρίζοντας τα νύχια τους. Υπήρξε μια αίσθηση ότι εκείνοι στην αίθουσα πίστευαν ότι οι ύποπτοι ήταν ένοχοι μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο.

Οι δύο δικαστές που προΐστανται των ερευνών στο Qaraqosh -ένας για τις αστικές αγωγές και ο άλλος για τις ποινικές μηνύσεις- είναι αμφότεροι από την Μοσούλη. Ο Sadoon al-Hassan Yami, ο ποινικός δικαστής, δήλωσε ότι παραπέμπει τις περισσότερες από τις υποθέσεις του στο ποινικό δικαστήριο της Βαγδάτης. Ο λόγος είναι ότι το Ηνωμένο Δικαστήριο της Νινευή δεν εκδίδει καταδικαστικές αποφάσεις ή ποινές, αλλά χρησιμεύει ως σύνδεσμος μεταξύ αξιωματούχων που συλλαμβάνουν ύποπτους ως μαχητές του ISIS και δικαστών στην Βαγδάτη οι οποίοι τελικά τους καταδικάζουν. Κατά την διεξαγωγή των ερευνών του, το δικαστήριο επιδιώκει να επιβεβαιώσει την εγκυρότητα των αναφορών στους -και των συνεντεύξεων με τους- μαχητές κατά την αρχική σύλληψή τους. Οι ανακριτές και οι δικαστές αναζητούν τρύπες και ρωγμές στο αφήγημα, θέτοντας επανειλημμένα ερωτήσεις για να προσφέρουν στους φυλακισμένους την ευκαιρία να πουν την αλήθεια. Στην συνέχεια στέλνουν τα ευρήματά τους στην Βαγδάτη για μια δίκη.

«Έχουμε ένα θέμα με την ασφάλεια και έτσι τους στέλνουμε στην Βαγδάτη», μου είπε ο επικεφαλής δικαστής, ο Salem Muhammad Nori Al Badrani, αναφερόμενος στις πιέσεις που θέτει η μάχη της Μοσούλης στην πόλη. «Ολοκληρώνουν τις έρευνες εκεί». Ο Yonis Muhammad al-Jomaeli, ο οποίος επιβλέπει τις αστικές αγωγές, εργάζεται σε ένα γραφείο απέναντι από του Yami. Ανάμεσά τους κάθονται αξιωματικοί από τις ειδικές ιρακινές δυνάμεις, φορώντας τα σκούρα γυαλιά ηλίου και τα αλεξίσφαιρα γιλέκα τους ακόμη και σε εσωτερικούς χώρους.

Σε ένα άλλο δωμάτιο απέναντι από την αίθουσα, οι ερευνητές έπαιρναν δακτυλικά αποτυπώματα και διεξήγαγαν συνεντεύξεις με υπόπτους ως μέλη του ISIS και εκείνους που έχουν παραδεχθεί ότι συμμετείχαν σε φρικαλεότητες όπως η σφαγή της Sinjar, όπου σφαγιάστηκαν 2.000 έως 5.000 Γιεζίντι.