Η Ιαπωνία θερμαίνει τις σχέσεις της με την Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Ιαπωνία θερμαίνει τις σχέσεις της με την Κίνα

Γιατί οι Abe και Xi βελτιώνουν σιγά-σιγά τους δεσμούς τους

Το γεωπολιτικό τοπίο της βορειοανατολικής Ασίας [1] αλλάζει. Η Κίνα εκσυγχρονίζει ταχέως τις στρατιωτικές της δυνάμεις και πιέζει δυναμικά για τις επεκτατικές εδαφικές της διεκδικήσεις στις θάλασσες της Ανατολικής Κίνας και της Νότιας Κίνας. [2]. Η δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Και η Βόρεια Κορέα [3] επεκτείνει τα πυρηνικά και πυραυλικά προγράμματά της, παρά την διεθνή πίεση.

18072017-1.jpg

Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Shinzo Abe και ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, στο Πεκίνο, τον Νοέμβριο του 2014. KIM KYUNG-HOON / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Όλες αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν την Κίνα και την Ιαπωνία να επανεξετάσουν προσεκτικά τους δεσμούς τους. Αν και η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο κρατών παραμένει απατηλή, τους τελευταίους μήνες οι κυβερνήσεις τους έκαναν κάποια ενδιάμεσα βήματα για να σταθεροποιήσουν τις ταραγμένες σχέσεις τους. Φαίνεται ότι το Πεκίνο και το Τόκιο έχουν υπολογίσει ότι η μακροχρόνια διαμάχη τους τούς κοστίζει πάρα πολύ και προσθέτει περιττή αβεβαιότητα στην ασφάλεια της περιοχής τους.

Ίσως τα πιο ξεκάθαρα σημάδια αυτής της αλλαγής ήταν οι προσπάθειες του Τόκιο να επαναλάβει την υψηλού επιπέδου σύνοδο με το Πεκίνο. Τέτοιες συναντήσεις μεταξύ των ηγετών της Κίνας και της Ιαπωνίας ήταν σπάνιες τα τελευταία χρόνια λόγω των ιστορικών διαφορών και του γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο χωρών. Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Shinzo Abe, και ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, δεν έχουν συναντηθεί από το 2014 [4], δύο χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων και των δύο ηγετών, καθώς οι κυβερνήσεις τους φιλονικούν για τα επίμαχα νησιά Senkaku (γνωστά ως νησιά Diaoyu στην Κίνα) στην θάλασσα της Ανατολικής Κίνας.

Ωστόσο, τον Μάιο, στο περιθώριο του Φόρουμ της Κίνας για την [πρωτοβουλία] Belt and Road στο Πεκίνο, ο Τσοσιχίρο Νικάϊ, ο γενικός γραμματέας του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Ιαπωνίας και ένας βασικός βοηθός του Άμπε, διαβίβασε επιστολή στην ηγεσία της Κίνας αναφέροντας το ενδιαφέρον της Ιαπωνίας για φιλοξενία αμοιβαίων συνόδων κορυφής και στις δύο χώρες πριν από το 2018. Τον επόμενο μήνα, ο Άμπε έκανε έκκληση για μια τριμερή σύνοδο κορυφής [5] με τους ηγέτες της Κίνας και της Νότιας Κορέας [6]. Και στις 8 Ιουλίου, οι Abe και Xi συναντήθηκαν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του G-20 στο Αμβούργο.

Αυτή η συνάντηση δεν προκάλεσε ανατροπές, αλλά ήταν η πρώτη συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών μέσα σε σχεδόν ένα χρόνο και θα πρέπει να έθεσε τις βάσεις για πιο ουσιαστικές επισκέψεις τους προσεχείς μήνες. Σαράντα πέντε χρόνια μετά την καθιέρωση διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, και οι δύο χώρες επενδύουν περισσότερο στην κανονικοποίηση των δεσμών τους.

18072017-2.jpg

Κινέζικα πλοία θαλάσσιας επιτήρησης κοντά στα νησιά Senkaku / Diaoyu, τον Απρίλιο του 2013. KYODO / REUTERS
------------------------------------------------------

ΕΝΑ ΣΤΑΔΙΑΚΟ ΛΙΩΣΙΜΟ ΤΩΝ ΠΑΓΩΝ

Η διπλωματία υψηλού επιπέδου δεν είναι ο μόνος τομέας στον οποίο οι δύο χώρες έχουν επιδιώξει βαθμιαία απόψυξη [των σχέσεων]. Τον Ιούνιο, η Κίνα και η Ιαπωνία επανέλαβαν τις συνομιλίες για θαλάσσια ζητήματα [7], οι οποίες διεξήχθησαν για τελευταία φορά τον Δεκέμβριο, συμφωνώντας κατ' αρχήν [8] να εισαγάγουν μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων για να προλαμβάνουν την διολίσθηση σε σύγκρουση τυχόν θαλάσσιων ατυχημάτων. Αυτό είναι σημαντικότερο στα ύδατα που περιβάλλουν τα νησιά Senkaku / Diaoyu στην Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας. Ένας Κινέζος αξιωματούχος είπε στους Global Times [9] ότι το Πεκίνο «έδωσε μεγάλη σημασία στην συζήτηση για την δημιουργία μιας ανοικτής τηλεφωνικής γραμμής» μεταξύ των ναυτικών και των αεροπορικών δυνάμεων των δύο χωρών. Το αν θα ακολουθήσει η Κίνα παραμένει προς συζήτηση: Ορισμένοι στο Πεκίνο ανησυχούν ότι το κινεζικό κοινό θα δει την εφαρμογή μιας τελικής συμφωνίας ως παραχώρηση προς την Ιαπωνία.

Υπήρξαν μερικά άλλα σημάδια μιας χλιαρής προσέγγισης. Τον Ιούνιο, ο Abe ενέκρινε προσεκτικά [10] την κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road (Ζώνη και Οδός) -ένα από τα εμβληματικά σχέδια της εξωτερικής πολιτικής του Xi, που αποσκοπεί στην υποστήριξη έργων υποδομής σε όλη την Ευρασία- ξεπερνώντας την παλαιότερη ψυχρότητα του Τόκιο ως προς την πρωτοβουλία. Οι Ιάπωνες αξιωματούχοι ανησυχούν από καιρό για την έλλειψη λεπτομερειών σχετικά με τους κανονισμούς που θα διέπουν τις πρακτικές της πρωτοβουλίας˙ ανησυχούν ιδιαίτερα για το πώς δομήθηκαν τα κινεζικά δάνεια που υποστηρίζουν μεγάλο μέρος των κατασκευαστικών έργων. Έχουν άγχος επίσης για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις του Belt and Road, ανησυχώντας ότι ο μεγαλύτερος στόχος της πρωτοβουλίας είναι να ενισχύσει την περιφερειακή επιρροή του Πεκίνου εις βάρος της Ιαπωνίας. Στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού, η Κίνα έχει εγχύσει χρήμα σε χώρες όπως η Σρι Λάνκα και το Μπαγκλαντές, αναμένοντας πολιτική στήριξη ως αντάλλαγμα. Το Πεκίνο έχει επίσης υποστηρίξει την κατασκευή νέων λιμένων σε χώρες όπως το Πακιστάν - κινήσεις που αγχώνουν την Ιαπωνία και άλλα ασιατικά κράτη, τα οποία φοβούνται ότι το Πεκίνο επιδιώκει να επεκτείνει την θαλάσσια πρόσβαση της Κίνας.

Είναι απίθανο οι ανησυχίες της Ιαπωνίας για την «Ζώνη και Οδό» να υποχωρήσουν. Αλλά ο Άμπε είχε λόγο να τις ξεπεράσει. Η υποστήριξη του Abe θα μπορούσε να συμβάλει στην βελτίωση της προσωπικής του σχέσης με τον Xi, ο οποίος έχει κάνει την πρωτοβουλία προτεραιότητα για την κυβέρνησή του. Επιπλέον, το ενδιαφέρον και η πιθανή συμμετοχή της Ιαπωνίας θα μπορούσε τελικά να συμβάλει στην διαμόρφωση της πορείας της πρωτοβουλίας. Πράγματι, οι Ιάπωνες αξιωματούχοι πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η αντίθεσή τους στην «Ζώνη και Οδό» δεν βοήθησε το Τόκιο να επηρεάσει την προσέγγιση της Κίνας στα ρυθμιστικά ζητήματα που την απασχολούν περισσότερο. Από αυτή την άποψη, η Ιαπωνία φαίνεται να έχει μάθει ένα μάθημα από την ελαττωματική αντίδρασή της στην ίδρυση της Ασιατικής Τράπεζας Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) από την Κίνα το περασμένο έτος: Καθώς το Τόκιο αντιτάχθηκε σε αυτό το σχέδιο για παρόμοιους λόγους, σχεδόν όλες οι άλλες χώρες της περιοχής και ο περισσότερος αναπτυγμένος κόσμος το ενέκριναν (όχι οι Ηνωμένες Πολιτείες). Ο Abe έχει δείξει πρόσφατα ενδιαφέρον για συμμετοχή στην AIIB, εφόσον η Τράπεζα αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του Τόκιο σχετικά με την [εταιρική] διακυβέρνηση και τους κανονισμούς επί των έργων. Η Τράπεζα Ασιατικής Ανάπτυξης ( Asian Development Bank) [11], ένα ίδρυμα που κυριαρχείται από την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει ήδη αρχίσει να εργάζεται σε μερικά κοινά σχέδια με την AIIB.

18072017-3.jpg

Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Σίνζο Άμπε, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στο Αμβούργο της Γερμανίας, τον Ιούλιο του 2017. CARLOS BARRIA / REUTERS
-------------------------------------------------

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΡΕΑΛΙΣΜΟ;

Ο Άμπε φαίνεται να έχει υπολογίσει ότι μπορεί να προσεγγίσει την Κίνα με ρεαλισμό, βελτιώνοντας τους οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς της Ιαπωνίας με την χώρα, ενώ θα είναι σθεναρά αντίθετος με την δυναμική συμπεριφορά του Πεκίνου στις θάλασσες της Ανατολικής Κίνας και της Νότιας Κίνας. Αλλά υπάρχει ένας άλλος παράγοντας πίσω από την αλλαγή της στάσης του Abe: Η εκλογή του Donald Trump ως προέδρου των ΗΠΑ [12]. Η αμερικανο-ιαπωνική συμμαχία παρέμεινε σταθερή από τότε που ορκίστηκε ο Trump και ο Abe ανέπτυξε μια ισχυρή προσωπική σχέση μαζί του. Ωστόσο, η ιδιοτροπία του Trump προς τους συμμάχους των ΗΠΑ και η ροπή του προς τον οικονομικό προστατευτισμό έχουν εκνευρίσει πολλούς από τους εταίρους της Ουάσινγκτον. Ίσως το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα αυτής της κατάστασης ήταν η απόφαση του Trump να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Trans-Pacific Partnership - μια συμφωνία στην οποία η Ιαπωνία επένδυσε πολύ- χωρίς να έχει ένα εφεδρικό σχέδιο. Όπως και πολλές άλλες χώρες που συμμετέχουν σε αυτό το σύμφωνο, η Ιαπωνία απέμεινε να μαζεύει τα κομμάτια και τώρα ψάχνει για εναλλακτικές εμπορικές ομάδες που δεν περιλαμβάνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως η Περιφερειακή Ολοκληρωμένη Οικονομική Συνεργασία (Regional Comprehensive Economic Partnership) [13], στην οποία συμμετέχουν η Κίνα και η Ινδία. Η Ιαπωνία δεν αντισταθμίζει την συμμαχία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες στρεφόμενη προς την Κίνα˙ μάλλον, παίζει στο όρια μιας προβληματικής σχέσης και βρίσκει ευκαιρίες για βελτίωση των δεσμών. Στο Πεκίνο, εν τω μεταξύ, η προεδρία του Trump εισήγαγε επιπλέον άγχος για το μέλλον των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας και μπορεί να έχει δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με το στρατηγικό κόστος της επιθετικής στάσης της Κίνας προς την Ιαπωνία τα τελευταία χρόνια.

Παρά τις αλλαγές, η Κίνα και η Ιαπωνία εξακολουθούν να απέχουν πολύ από την ομαλότητα. Και οι δύο χώρες υποφέρουν από μια μακροχρόνια έλλειψη εμπιστοσύνης σε διάφορα θέματα, από την θαλάσσια ασφάλεια μέχρι τον εκσυγχρονισμό των στρατών τους. Ο εντεινόμενος ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών θα εξακολουθήσει να αποτελεί μακροπρόθεσμη πηγή διαίρεσης μεταξύ του Τόκιο και του Πεκίνου, δεδομένης της συμμαχίας της Ιαπωνίας με την Ουάσινγκτον. Και η κατάσταση στην θάλασσα της Ανατολικής Κίνας επιδεινώνεται, καθώς τα κινεζικά πλοία έχουν κάνει όλο και περισσότερες εισβολές στα ύδατα και στους ουρανούς που περιβάλλουν τα νησιά Senkaku / Diaoyu.

Τέλος, αν και ο Abe μπορεί να ελπίζει να πραγματοποιήσει μια σύνοδο κορυφής με τον Xi πριν από το τέλος του έτους, αυτό θα ήταν πολιτικά επικίνδυνο για τον Κινέζο ηγέτη. Ο Xi επιδιώκει να αποφύγει τις αντιπαραθέσεις και προβάλλει ισχύ στην πορεία προς το 19ο εθνικό συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος [14] αυτό το φθινόπωρο, όπου θα επιδιώξει να εδραιώσει την δύναμή του εγκαθιστώντας συμμάχους του στα κορυφαία όργανα λήψης αποφάσεων της Κίνας. Η βελτίωση των σχέσεων με την Ιαπωνία έχει διπλωματική λογική, αλλά λόγω των μακροχρόνιων διαφωνιών μεταξύ του Πεκίνου και του Τόκιο για ιστορικά ζητήματα [15] και την θάλασσα της Ανατολικής Κίνας, θα ήταν επίσης γεμάτη εντάσεις.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2017-07-17/japan-warms-china

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/northeast-asia
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-06-13/course-correction
[3] https://www.foreignaffairs.com/regions/north-korea
[4] https://www.theguardian.com/world/2014/nov/10/xi-jinping-shinzo-abe-ice-...
[5] http://asia.nikkei.com/Politics-Economy/International-Relations/Japan-so...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2015-10-08/path-less-chosun
[7] http://thediplomat.com/2017/06/china-and-japan-holding-maritime-talks-to...
[8] http://news.xinhuanet.com/english/2017-06/30/c_136407181.htm?platform=ho...
[9] http://www.asahi.com/ajw/articles/AJ201706130029.html
[10] http://japan.kantei.go.jp/97_abe/statement/201706/1222768_11579.html
[11] http://asia.nikkei.com/Spotlight/ADB-Annual-Meeting-2017/ADB-chief-AIIB-...
[12] https://www.foreignaffairs.com/topics/trump-administration
[13] http://asean.org/?static_post=rcep-regional-comprehensive-economic-partn...
[14] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-07-05/leaks-lies-and-...
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/1940-04-01/japans-economic...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition