Τεθωρακισμένη Ελλάδα

Νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, το ΝΑΤΟ διεξήγαγε την μεγαλύτερη στρατιωτική άσκηση μέχρι σήμερα. Η Saber Strike, μια άσκηση για την υπεράσπιση της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, αφορούσε 20 κράτη-μέλη και περιλάμβανε μεταξύ άλλων περισσότερους από 10.000 στρατιώτες και μεγάλο αριθμό τανκς, αεριωθούμενων αεροσκαφών και τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού. Ο στρατός των ΗΠΑ, αναμενόμενα είχε φέρει τανκς, όπως και η Πολωνία και άλλες χώρες. Όμως, παραδόξως, η Ελλάδα δεν προσέφερε ούτε ένα, αν και ως το έθνος που κατέχει τα περισσότερα τανκς στην Ευρώπη διαθέτει πάνω από 1.300 τεθωρακισμένα οχήματα -έξι φορές περισσότερα από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τανκς του ελληνικού στρατού σε στρατιωτική παρέλαση για την Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ελλάδας μπροστά στο κτίριο του κοινοβουλίου στην Αθήνα, στις 25 Μαρτίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Η Ελλάδα δικαιολογεί την μεγάλη συλλογή της λόγω της μακρόχρονης εδαφικής της διαμάχης με την Τουρκία, η οποία κατέχει 2.492 τανκς. Οι δύο χώρες είχαν συγκρουστεί για την κατοχή της βόρειας Κύπρου από την Άγκυρα, στην οποία εισέβαλε η Τουρκία το 1974. «Η κύρια ανησυχία της Ελλάδας είναι η Τουρκία», εξήγησε ο Θάνος Ντόκος, γενικός διευθυντής του think tank ΕΛΙΑΜΕΠ με έδρα την Αθήνα. «Η πιο συντηρητική σχολή σκέψης μεταξύ αξιωματικών και αξιωματούχων της Ελλάδας είναι ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί μια μεγάλη σύγκρουση άγνωστης διάρκειας στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και έτσι η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει αυτόν τον υψηλό αριθμό ΜΒΤ». Στις ένοπλες δυνάμεις, τα τανκς αναφέρονται ως ΜΒΤ, ή main battle tanks (τανκς κύριας μάχης).

Ίσως όχι παράλογα, δεδομένης της ιστορίας της με την Τουρκία, στην προηγούμενη γενιά η Ελλάδα δαπάνησε τεράστια ποσά για τις ένοπλες δυνάμεις της. Το 1988, δαπάνησε το 4,2% του ΑΕΠ για την άμυνα, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Δυτικής Ευρώπης εκτός από την Κύπρο. Μέχρι το 2000, όταν οι περισσότερες Δυτικές ευρωπαϊκές χώρες είχαν μειώσει τις αμυντικές τους δαπάνες σε λιγότερο από 2% του ΑΕΠ, η Ελλάδα εξακολουθούσε να δαπανά 3,6%. Και πέρυσι, η χώρα διέθεσε το 2,4% του ΑΕΠ της στην άμυνα. Αυτό την καθιστά ένα από τα αστέρια του ΝΑΤΟ. Αλλά ο καλά εξοπλισμένος στρατός της Ελλάδας είναι υπερβολικός για μια χώρα που βρίσκεται σε οικονομική κρίση. Παρά την υποχρέωση να μειώσει δραστικά τις συντάξεις, η Αθήνα δεν έχει μειώσει τον στόλο [των τανκς] της. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτουν 1.341 τανκς κύριας μάχης, συμπεριλαμβανομένων 170 Leopard 2A6s, την δεύτερη πιο πρόσφατη έκδοση του γερμανικού οχήματος. Η Γερμανία, συγκριτικά, έχει μόνο 225 από αυτά.

Ούτε η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι δύο βασικές στρατιωτικές δυνάμεις της Ευρώπης, φτάνουν την Ελλάδα στον τομέα των τανκς. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (International Institute for Strategic Studies) που είναι ένα βρετανικό think tank, έχουν στόλους μόνο 200 και 227 τανκς, αντίστοιχα. Πράγματι, η Ελλάδα είναι ο αδιαφιλονίκητος πρωταθλητής των τανκς της Ευρώπης, με 12,47 από αυτά ανά 100.000 κατοίκους. Η Πολωνία στην ανατολική πλευρά είναι η σημαντικότερη ευρωπαϊκή χώρα με την υψηλότερη πυκνότητα τανκς -και εξακολουθεί να έχει μόνο 2,6 τανκς ανά 100.000 κατοίκους. Ο στόλος της Γαλλίας έχει μόλις 0,3 τανκς ανά 100.000 κατοίκους, ενώ ο βρετανικός στόλος διατηρεί 0,36 τανκς ανά 100.000 κατοίκους. Η Ολλανδία, μια χώρα 17 εκατομμυρίων σε σύγκριση με τα 10,8 εκατομμύρια της Ελλάδας, δεν έχει τανκς. Ακόμα και η Ρωσία έχει μόνο 1,87 τανκς ανά 100.000 κατοίκους. Σύμφωνα με το ΝΑΤΟ, εκτός από την Ελλάδα, μόνο τέσσερις χώρες πληρούν το όριο της συμμαχίας για τις αμυντικές δαπάνες στο 2% [του ΑΕΠ]: Η Εσθονία, η Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2015, ακόμα και όταν η ΕΕ διέσωζε την Ελλάδα για τρίτη φορά, η Αθήνα αύξησε τις αμυντικές δαπάνες της.

Πηγή: International Institute for Strategic Studies 2017 Military Balance
------------------------------------------

«Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη μικρότερη χώρα που ξοδεύει πολλά στον στρατιωτικό εξοπλισμό», σημειώνει ο Dick Zandee, ανώτερος ερευνητής στο Clingendael, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, και πρώην διευθυντής πολιτικής και προγραμματισμού στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας. «Η Φιλανδία ξοδεύει επίσης μεγάλα ποσά σε βαρύ εξοπλισμό, αλλά η διαφορά είναι ότι έχει μακρά σύνορα με την Ρωσία». Σε αντίθεση με την Ρωσία, ο εχθρός της Ελλάδας, η Τουρκία, είναι μέλος του ΝΑΤΟ και τα ελληνοτουρκικά σύνορα είναι μόνο 124 μίλια, σε σύγκριση με τα 830 μιλίων σύνορα της Φινλανδίας με την Ρωσία. Ακόμα και η Φινλανδία έχει μόνο 2,18 τανκς ανά 100.000 κατοίκους.

Αν και χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία ξοδεύουν χαμηλότερα ποσοστά του ΑΕΠ τους στον τομέα της άμυνας (πέρυσι 1,2% και 1,1% αντίστοιχα), είναι σταθερές στις αποστολές του ΝΑΤΟ. Περίπου 1.000 Γερμανοί στρατιωτικοί υπηρετούν στο Αφγανιστάν στο πλαίσιο της ΝΑΤΟϊκής Resolute Support Mission (Αποφασιστικής Αποστολής Υποστήριξης), η οποία εκπαιδεύει τις δυνάμεις ασφαλείας του Αφγανιστάν, ενώ η Γερμανία είναι η ηγετική χώρα στην Λιθουανία για την πρωτοβουλία Enhanced Forward Presence του ΝΑΤΟ (Ενισχυμένη Προωθημένη Παρουσία) για να βοηθήσει στην προστασία των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας. Άλλοι 3.360 στρατιωτικοί του Bundeswehr υπηρετούν σε άλλες διεθνείς αποστολές. Η Ιταλία συνεισφέρει στρατεύματα στην παρουσία του ΝΑΤΟ στην Λετονία και αρκετές χιλιάδες στρατιώτες της πολέμησαν στο Αφγανιστάν. Αντίθετα, στην κορύφωση του πολέμου στο Αφγανιστάν, η Ελλάδα απέστειλε ομάδα μόνο 175 στρατιωτικών και τα ελληνικά στρατεύματα δεν συμμετέχουν σήμερα σε στρατιωτικές αποστολές του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ. Η Ελλάδα απουσιάζει, παρ' όλο που με 134.000 ενεργούς στρατιωτικούς [2] -σχεδόν όσους έχει το Ηνωμένο Βασίλειο- θα μπορούσε εύκολα να συμβάλει. Το Βέλγιο, με πληθυσμό παρόμοιο με τον εκείνον της Ελλάδας, έχει μόνο περίπου 30.000 στρατιώτες ενεργού υπηρεσίας.

Στην πραγματικότητα, τα εκατοντάδες τανκς της Ελλάδας θα μπορούσαν να σηματοδοτούν αναποτελεσματικότητα, καθώς η προϋπόθεση για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ λέει λίγα για τα αποτελέσματα των δαπανών. «Το κριτήριο του 2% δεν είναι αρκετό», είπε ο Zandee. «Πρέπει να εξετάσετε τα κενά των ικανοτήτων». Μια χώρα που δαπανά μεγάλα ποσά σε εξοπλισμό υψηλού προφίλ, αλλά ελάχιστα, για παράδειγμα, στην συντήρηση ή στις ασκήσεις, απομένει με κενά ικανοτήτων. Εάν η Ελλάδα ξόδευε λιγότερα σε τανκς και περισσότερα σε διεθνείς αποστολές, θα ήταν πιο πολύτιμη για το ΝΑΤΟ.

Αυτό είναι το άλλο δίλημμα του ΝΑΤΟ: Το όριο του 2% δεν καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο τα μέλη θα πρέπει να δαπανήσουν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους. Η Ιταλία θα μπορούσε να αγοράσει 1.000 τανκς Ariete από τον εθνικό κατασκευαστή CIO, ενισχύοντας έτσι τα στοιχεία για την άμυνα και για την απασχόληση. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα απέφερε ελάχιστα οφέλη για το ΝΑΤΟ ή για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του ιταλικού στρατού. Τα όριο του 2% μετρά μόνο τις εισροές, παρά το γεγονός ότι οι εκροές είναι η πιο κρίσιμη πτυχή των αμυντικών δαπανών. Αν όμως το ΝΑΤΟ άρχιζε να μετρά τις εκροές, θα αντιμετώπιζε ένα άλλο πρόβλημα: Θα κατέληγε να κατονομάζει και να ντροπιάζει τις χώρες που ξοδεύουν ανόητα τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους. Αυτό θα έβλαπτε την συνοχή εντός της συμμαχίας. Ακόμη και με την απλή μέτρηση των εισροών, το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να είναι σίγουρο ότι τα ποσά των δαπανών είναι ακριβή. Πολλές χώρες περιλαμβάνουν τις στρατιωτικές συντάξεις στις στατιστικές των αμυντικών δαπανών, ενώ άλλες δεν το κάνουν. Και σύμφωνα με τον Zandee, ορισμένες χώρες ανακατανέμουν δαπάνες από λογαριασμούς όπως οι συντάξεις για να διογκώσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.

Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να ανακατανείμει τις δαπάνες για να παραμείνει ένας αστέρας των δαπανών για το ΝΑΤΟ. Ακόμη και αν δεν αγοράσει ούτε ένα τανκ στα επόμενα χρόνια, θα πρέπει να συνεχίσει να δαπανά για συντήρηση, πυρομαχικά και πληρώματα τριών έως τεσσάρων στρατιωτών,που απαιτούνται για την λειτουργία των τανκς που ήδη έχει. «Τα στρατιωτικά τεθωρακισμένα οχήματα είναι πιο ακριβά από ό, τι τα πολιτικά οχήματα του ίδιου βάρους», μου εξήγησε ο συνταξιούχος Ταξίαρχος Ben Barry, ένας ανώτερος συνεργάτης για τον πόλεμο ξηράς στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Και όσο πιο βαρύ είναι το όχημα, τόσο περισσότερες απαιτήσεις υπάρχουν στην ανάρτηση και το κιβώτιο ταχυτήτων. Αυτό κάνει την συντήρηση ακόμη πιο δαπανηρή». Ο Barry επεσήμανε ότι η συντήρηση των τανκς συχνά κοστίζει περισσότερο από την ίδια την απόκτηση.

Πράγματι, υπάρχει στην Ελλάδα η συνειδητοποίηση ότι μπορεί να μην είναι σε θέση να αντέξει την συντήρηση του εντυπωσιακού αποθέματός της από τανκς. «Η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη, καθώς οι περικοπές στον τομέα της άμυνας δεν επιτρέπουν στις ένοπλες δυνάμεις να διατηρήσουν όλα τα ΜΒΤ έτοιμα για πλήρη μάχη», είπε ο Ντόκος. «Μια νέα σχολή σκέψης κερδίζει έδαφος σιγά-σιγά στις ένοπλες δυνάμεις, η οποία υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα λάβει χώρα στο Αιγαίο». Μια τέτοια ναυτική σύγκρουση φυσικά δεν απαιτεί τανκς.

Τελικά, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να μειώσει το μέγεθος του στόλου [των τανκς] της. «Δεδομένου ότι ο αμυντικός προϋπολογισμός δεν αναμένεται να αυξηθεί στο άμεσο μέλλον», εξήγησε ο Ντόκος, «και η Ελλάδα έχει άλλες πιεστικές ανάγκες, πολύ σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπη με την δύσκολη απόφαση να μειώσει τον αριθμό των ΜΒΤ». Μια τέτοια πώληση θα μπορούσε να προσθέσει κάποια ευπρόσδεκτα ευρώ στα ταμεία της κυβέρνησης -ή να απελευθερώσει χρήματα για να στείλει μερικούς στρατιώτες στις αποστολές του ΝΑΤΟ.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2017-08-07/tanking-greece

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.geetha.mil.gr/en/2015-01-15-12-57-43/2015-01-15-12-58-47/afgh...
[2] http://eda.europa.eu/docs/default-source/documents/eda-national-defence-data-2013-2014-(2015-est)5397973fa4d264cfa776ff000087ef0f.pdf

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition