Το πρόβλημα με τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2

Μέχρι στιγμής, ο Nord Stream 1 δεν έχει συμβάλει πολύ στον ισολογισμό της Gazprom, ακόμα κι αν έχει προσθέσει στα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας. Το έργο φαίνεται να είναι καταστροφικό για τους μετόχους της Gazprom -ειδικά για την ρωσική κυβέρνηση, η οποία κατέχει το 51% της εταιρείας. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η Gazprom είναι υποχρεωμένη να πληρώνει περίπου 319 εκατομμύρια δολάρια [11] για να στέλνει αέριο μέσω του αγωγού [11] κάθε τρίμηνο, ανεξάρτητα από την ποσότητα αερίου που μεταφέρει. (Η Gazprom μπορεί να ανακτήσει ορισμένα από αυτά τα χρήματα ως ένας από τους μετόχους του Nord Stream). Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ο Nord Stream 2 θα είναι πιο κερδοφόρος.

Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα για την Ρωσία, η ΕΕ περιορίζει ήδη την ποσότητα φυσικού αερίου που μπορεί να εισάγει από την Ρωσία μέσω του Nord Stream. Το 2016, η ΕΕ εισήγαγε λιγότερο από το μισό [12] ρωσικό φυσικό αέριο που μπορούσαν να μεταφέρουν οι αγωγοί. (Παρά το γεγονός ότι οι εξαγωγές της Gazprom μέσω του Nord Stream 1 παραμένουν κάτω από την ισχύουσα χωρητικότητα του αγωγού, η εταιρεία και η ρωσική κυβέρνηση ελπίζουν ότι η κατασκευή του Nord Stream 2 θα οδηγήσει την Γερμανία να πιέσει σκληρότερα για να αυξηθούν οι πωλήσεις ρωσικού φυσικού αερίου σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες). Και η Gazprom είναι πολύ πιο αδύναμη από όσο ήταν τότε που άρχισε να λειτουργεί η πρώτη φάση του Nordstream. Οι παγκόσμιες τιμές του φυσικού αερίου έχουν πέσει πρόσφατα, η εταιρεία πρόκειται να κατασκευάσει έναν άλλο δαπανηρό αγωγό στην ρωσική Άπω Ανατολή και οι κυρώσεις έχουν μπλοκάρει την πρόσβασή της σε πιστώσεις από παγκόσμια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Nordstream 2 φαίνεται να αποτελεί καταστροφή για την Gazprom και την ρωσική κυβέρνηση. Γιατί λοιπόν η Μόσχα προχωράει με το έργο;

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ

Αν και τα οικονομικά του Nord Stream 2 δεν βγάζουν πολύ νόημα, η Ρωσία έχει πολύ καλύτερους γεωπολιτικούς λόγους για να κατασκευάσει τον αγωγό.

Κατ' αρχήν, ο Nord Stream 2 θα μπορούσε να δώσει στην Μόσχα περισσότερη μόχλευση στην Ουκρανία και σε ορισμένα άλλα γειτονικά κράτη. Με την δυνατότητα να καλύψει σχεδόν όλες τις ανάγκες φυσικού αερίου της Δυτικής Ευρώπης μέσω της Βαλτικής Θάλασσας, η Μόσχα θα μπορούσε να διακόψει μερικές από τις προμήθειες ενέργειας του Κιέβου χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Δύση. (Μια τέτοια κίνηση ενδέχεται να αμφισβητήσει τις νομικές και συμβατικές υποχρεώσεις της εντός της ΕΕ, αλλά η Ρωσία δεν έδειξε ενθουσιασμό για την εκπλήρωση κατά γράμμα των υποχρεώσεών της υπό παρόμοιες συνθήκες, προς ανησυχία των Αρχών της ΕΕ). Η Μόσχα θα μπορούσε να κάνει παρόμοια βήματα έναντι άλλων χωρών που διασχίζονται από αγωγούς από την Ρωσία [13], όπως η Λευκορωσία, η Πολωνία και η Σλοβακία.

Η Ρωσία μπορεί να κάνει ή να μην κάνει ένα τέτοιο βήμα. Πιο σίγουρο όμως είναι ότι ο Nord Stream 2 θα αποδυναμώσει την θέση της Ουκρανίας ως σημαντικού φορτωτή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αφαιρώντας από το Κίεβο τουλάχιστον 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα και υπονομεύοντας [14] τις επενδύσεις της Δύσης στις μεταρρυθμίσεις της χώρας, οι οποίες εξαρτώνται εν μέρει από την οικονομική σταθερότητα.

Εργαζόμενοι της Gazprom παρακολουθούν το κοίτασμα πετρελαίου και φυσικού αερίου Yuzhno Russkoye της Ρωσίας, τον Δεκέμβριο του 2007. DENIS SINYAKOV / REUTERS
----------------------------------------------------

Ο διευρυμένος αγωγός θα απειλείσει επίσης την οικονομική υγεία άλλων χωρών. Εάν η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη πέσει καθώς θα στρέφεται προς τις ανανεώσιμες και τις μη συμβατικές πηγές ενέργειας, η ήπειρος θα μπορούσε τελικά να προμηθεύεται όλο το αέριο που χρειάζεται μέσω του διευρυμένου αγωγού Nord Stream, εκμεταλλευόμενη τις οικονομίες κλίμακας από την χρήση του αγωγού μέχρι την πλήρη του δυναμικότητα. Αυτό, με την σειρά του, θα καθιστούσε περιττές τις εγκαταστάσεις που συνδέουν την Ρωσία με την Ευρώπη μέσω της Λευκορωσίας, της Πολωνίας και της Σλοβακίας, στερώντας τις χώρες αυτές από μια σημαντική πηγή εισοδήματος και αφήνοντάς τις πιο ευάλωτες στην ρωσική πίεση. Γενικότερα, ο Nord Stream 2 θα μπορούσε να αποδυναμώσει το ενδιαφέρον της Ευρώπης για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών αερίου τις επόμενες δεκαετίες -ειδικά εάν η Gazprom τροποποιήσει τις τιμές της για να χτυπήσει τον ανταγωνισμό.

Εν τω μεταξύ, η συζήτηση για την κατασκευή του Nord Stream 2 βοήθησε ήδη να τοποθετηθούν οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες απέναντι στην Γερμανία, υπονομεύοντας την Δυτική αλληλεγγύη προς όφελος της Ρωσίας. Τον Ιούνιο, για παράδειγμα, η Γερουσία των ΗΠΑ ψήφισε για να ενισχύσει τις [15] κυρώσεις [16] κατά της Ρωσίας με ένα μέτρο που περιελάμβανε γερμανικές και αυστριακές εταιρείες που συμμετείχαν στον Nord Stream 2 (ακολούθησε και η Βουλή των Αντιπροσώπων τον Ιούλιο). Η Αυστρία και η Γερμανία καταδίκασαν [17] την ψηφοφορία, αυξάνοντας το επίπεδο ανταγωνισμού μεταξύ Βερολίνου και Ουάσινγκτον στο υψηλότερο σημείο του από την έναρξη των προεδρικών εκλογών του Donald Trump [18]. «Ο ενεργειακός εφοδιασμός της Ευρώπης είναι θέμα της Ευρώπης και όχι των Ηνωμένων Πολιτειών», δήλωσαν σε κοινό ανακοινωθέν ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Sigmar Gabriel και ο Αυστριακός καγκελάριος Christian Kern [19]. Πίσω από τα σκληρά λόγια βρισκόταν η δέσμευση των γερμανικών επιχειρήσεων για τον Nord Stream: Το έργο θα μπορούσε να καταστήσει την χώρα έναν σημαντικό κόμβο μεταφοράς ενέργειας. (Ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Gerhard Schröder είναι πρόεδρος του συμβουλίου [20] της Nord Stream AG.)