Μην κατηγορείτε τα ρομπότ για την στασιμότητα των μισθών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μην κατηγορείτε τα ρομπότ για την στασιμότητα των μισθών

Πώς οι τιμές των ακινήτων και η δύναμη της αγοράς εξηγούν καλύτερα το πρόβλημα
Περίληψη: 

Η πραγματική αύξηση των μισθών είναι συνάρτηση δύο πραγμάτων: Των μεταβολών στην παραγωγικότητα και των μεταβολών στο μερίδιο της εθνικής παραγωγής που αποδίδεται στην εργασία. Εάν το μερίδιο του ΑΕΠ που πηγαίνει στους εργαζόμενους δεν αλλάζει, τότε οι πραγματικοί μισθοί απλά παρακολουθούν την παραγωγικότητα.

Ο SAHIL MAHTANI είναι Αντιπρόεδρος Ερευνών Πολλαπλών Στοιχείων Ενεργητικού στην Deutsche Bank.
Ο CHRIS MILLER είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Ιστορίας στην Σχολή Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts.

Πριν από έξι μήνες, ο Bill Gates της Microsoft πρότεινε έναν Φόρο [επί των] Ρομπότ, με το σκεπτικό ότι εάν οι εργαζόμενοι πληρώνουν φόρους, το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και τα μηχανήματα που παίρνουν τις δουλειές τους [1]. Μια τέτοια πολιτική, σύμφωνα με τα λόγια του Gates, θα «επιβραδύνει την ταχύτητα» της αυτοματοποίησης, επιτρέποντας έτσι στις κοινωνίες να «διαχειριστούν [τον] εκτοπισμό» των εργαζομένων. Η ιδέα λέει με την ευρεία έννοια ότι η αγορά εργασίας [2] δεν λειτουργεί όπως συνήθως λειτουργούσε.

01092017-1.jpg

Ο Καναδός πρωθυπουργός Justin Trudeau χαιρετά με «χάι-φάιβ» ένα ρομπότ στο Boisbriand του Κεμπέκ, τον Μάρτιο του 2017. CHRISTINNE MUSCHI / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Αλλά από την στιγμή που ο Gates έκανε την δήλωσή του, έχει καταστεί σαφές ότι η φορολόγηση της τεχνολογίας συνεπάγεται ένα κωμικά μεγάλο αριθμό προβλημάτων. Κατ΄αρχήν, τα ρομπότ μπορούν τόσο να μειώσουν όσο και να αυξήσουν [3] την ζήτηση για ανθρώπινη εργασία. Οι αλγόριθμοι αναζήτησης [στο διαδίκτυο] μείωσαν την ανάγκη για ταξιδιωτικούς πράκτορες, αλλά το Uber αύξησε την ζήτηση για οδηγούς. Είναι αδύνατο να προσδιοριστεί ex ante [στμ: εκ των προτέρων] ποια ρομπότ πρέπει να φορολογηθούν.

Άλλοι επεσήμαναν ότι ένας Φόρος Ρομπότ θα ήταν αδύνατο να δομηθεί και να αστυνομευθεί. Εάν ένα ρομπότ είναι, όπως το λέει το λεξικό, κάτι που «είναι ικανό να εκτελέσει αυτόματα μια σύνθετη σειρά ενεργειών», τότε τι είναι ένα πλυντήριο πιάτων; Η φορολόγηση ορισμένων μηχανών και όχι άλλων θα αποτελούσε κανονιστική σύγχυση.

Τέλος, ενώ ο Gates είδε τον Φόρο στα Ρομπότ ως έναν τρόπο αντιμετώπισης των αρνητικών παρενεργειών της ραγδαίας τεχνολογικής αλλαγής, είναι επίσης ένας φόρος επί των επενδύσεων κεφαλαίου -επενδύσεων που κάθε χώρα προσπαθεί να ενθαρρύνει. Δεν είναι περίεργο που, όταν ρωτήθηκε αν θα υποστηρίξει έναν Φόρο Ρομπότ, ο Ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για τις ψηφιακές υποθέσεις δήλωσε: «Αποκλείεται, αποκλείεται».

Προτάσεις όπως ο Φόρος Ρομπότ είναι ελκυστικές επειδή οι χώρες του Ατλαντικού αντιμετωπίζουν στασιμότητα μισθών και ταχεία τεχνολογική αλλαγή, που παράγουν λαϊκιστική αντίδραση [4]. Και φαίνεται ότι τα ρομπότ μπορούν μερικώς να κατηγορηθούν [ως υπαίτια]. Στο Νταβός νωρίτερα φέτος, μια σειρά κορυφαίων στελεχών της Silicon Valley επέστησαν την σχέση μεταξύ των επιπτώσεων της τεχνητής νοημοσύνης και των λαϊκιστικών κινημάτων. Ο Satya Nadella της Microsoft είπε ότι το «μεγαλύτερο μάθημα [που πήρε] το περασμένο έτος» ήταν να εξασφαλίσει ότι «το πλεόνασμα [από] ανακαλύψεις στην τεχνητή νοημοσύνη» δεν συγκεντρώνεται μεταξύ των λίγων. Ο Marc Benioff της Salesforce προειδοποίησε για την πιθανότητα «ψηφιακών προσφύγων» ως αποτέλεσμα των προόδων της αυτοματοποίησης. Στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα είπε στο ακροατήριο: «Το επόμενο κύμα οικονομικών αποδιαρθρώσεων δεν θα προέλθει από το εξωτερικό. Θα προέλθει από τον αμείλικτο ρυθμό του αυτοματισμού που κάνει πολλές, καλές θέσεις εργασίας της μεσαίας τάξης, ξεπερασμένες».

Ωστόσο, η πρόσφατη ακαδημαϊκή δουλειά στην μακροοικονομία υποδηλώνει ότι η σημερινή στασιμότητα των μισθών έχει λιγότερη σχέση με τα ρομπότ [5] και περισσότερη με την αγορά ακινήτων και την ισχύ της αγοράς.

Η πραγματική αύξηση των μισθών είναι συνάρτηση δύο πραγμάτων: Των μεταβολών στην παραγωγικότητα και των μεταβολών στο μερίδιο της εθνικής παραγωγής που αποδίδεται στην εργασία. Εάν το μερίδιο του ΑΕΠ που πηγαίνει στους εργαζόμενους δεν αλλάζει, τότε οι πραγματικοί μισθοί απλά παρακολουθούν την παραγωγικότητα.

Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, η αύξηση των μισθών στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αποκλίνει από την παραγωγικότητα λόγω της μείωσης του μεριδίου της εργασίας στην [εθνική] παραγωγή. Το 1975, το εργατικό δυναμικό έλαβε το 65% του συνόλου του εισοδήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα, ο αριθμός αυτός είναι κάτω από 60%. Εάν το μερίδιο είχε παραμείνει στα ίδια, οι Αμερικανοί εργαζόμενοι θα λάμβαναν επιπλέον 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Αντ' αυτού, τα χρήματα αυτά συγκεντρώνονται στους κατόχους κεφαλαίων.

Ορισμένοι παρατηρητές αποδίδουν το μειωμένο μερίδιο της εργατικής τάξης στην μειωμένη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων, στην εξωτερική ανάθεση [εργασιών] (outsourcing) ή στην μείωση της ένταξης [νέων μελών] στα συνδικάτα. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ [6], για παράδειγμα, έχει αποδώσει την αργή αύξηση των μισθών στις «κακές» εμπορικές συμφωνίες που ενισχύουν την Κίνα και άλλους παραγωγούς χαμηλού κόστους. Αλλά η μείωση του μεριδίου του εργατικού δυναμικού στο εισόδημα είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ορατό όχι μόνο σε ολόκληρο τον Βόρειο Ατλαντικό, αλλά και στην Κίνα και την Ιαπωνία. Και το μερίδιο της εργασίας μειώθηκε τόσο στους τομείς εμπορευσίμων όσο και στους μη εμπορευσίμων. Το offshoring [στμ: δηλαδή, η εγκατάσταση επιχειρήσεων σε υπεράκτιες χώρες προκειμένου να επωφεληθούν από ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα], λοιπόν, δεν μπορεί να είναι η κύρια αιτία. Και οι εμπειρικές μελέτες έχουν βρει μια περιορισμένη συσχέτιση μεταξύ της πτώσης της ένταξης στα συνδικάτα και των αλλαγών στο μερίδιο της εργασίας.

01092017-2.jpg

Νεόδμητα σπίτια στην επαρχία Χάιναν της Κίνας, τον Ιανουάριο του 2013. REUTERS
-------------------------------------------------------