Το φυσικό αέριο των ΗΠΑ φθάνει στην Λιθουανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το φυσικό αέριο των ΗΠΑ φθάνει στην Λιθουανία

Τι σημαίνει για την Ρωσία και την περιφέρεια της Βαλτικής

Η πρώτη παράδοση υγροποιημένου φυσικού αερίου (liquefied natural gas, LNG) στην Λιθουανία στις 21 Αυγούστου σηματοδότησε μια σημαντική καμπή για τις αγορές του Βίλνιους και της ευρύτερης περιοχής της Βαλτικής, όπου η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom υπήρξε ιστορικά ο κυρίαρχος προμηθευτής αερίου. Αντικατοπτρίζει επίσης τη νέα γεωπολιτική του φυσικού αερίου για την Ευρώπη και ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες άρχισαν να εξάγουν LNG παγκοσμίως μόλις το 2016. Σε μια δήλωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η Λιθουανή πρόεδρος Dalia Grybauskaitė έγραψε: Οι εισαγωγές αμερικανικού φυσικού αερίου στην Λιθουανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλάζουν το παιχνίδι στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου. Αυτή είναι μια ευκαιρία για την Ευρώπη να τερματίσει τον εθισμό της στο ρωσικό φυσικό αέριο και να εξασφαλίσει μια ασφαλή, ανταγωνιστική και διαφοροποιημένη προμήθεια».

14092017-1.jpg

Η πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης και αποθήκευσης (FSRU) «Independence» στον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στο λιμάνι της Klaipeda, στην Λιθουανία, τον Οκτώβριο του 2014. INTS KALNINS / REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Το φορτίο LNG έφθασε στο λιμάνι Klaipėda της Λιθουανίας από το τερματικό σταθμό Sabine Pass του Τέξας, διαχειριζόμενο από την Cheniere Energy, τον κορυφαίο εξαγωγέα αμερικανικού LNG. Το 2016, η εταιρεία ξεκίνησε τις εναρκτήριες εξαγωγές της προς την Ασία, την Ευρώπη, την Μέση Ανατολή και την Λατινική Αμερική. Στην Ευρώπη, ωστόσο, οι παραδόσεις περιορίζονταν σε μεγάλο βαθμό στην Πορτογαλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο -μέχρι τον Ιούνιο, όταν η Πολωνία έλαβε το πρώτο φορτίο υγροποιημένου φυσικού αερίου των ΗΠΑ.

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ανάμεσα στους πρώτους παίκτες της βιομηχανίας υγροποιημένου φυσικού αερίου, δεν ήταν ποτέ σημαντικός εξαγωγέας παρά μέχρι πρόσφατα. Επιφορτισμένο [με αυτό το έργο] το 1969, το εργοστάσιο υγροποίησης Kenai στην Αλάσκα ήταν η μόνη λειτουργική αμερικανική μονάδα εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου για πάνω από 40 χρόνια, παρ’όλο που ποτέ δεν εξήγαγε αξιοσημείωτες ποσότητες, εκτός από μια φορά στην Ιαπωνία το 1996. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, ειδικοί και επενδυτές ανέμεναν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να εισάγουν φυσικό αέριο και οι ιδιωτικές εταιρείες σχεδίαζαν να κατασκευάσουν πρόσθετους τερματικούς σταθμούς εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου κατά μήκος των ακτών των ΗΠΑ. Η σχιστολιθική επανάσταση και η επακόλουθη ώθηση της παραγωγής αμερικανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ, όμως, διέγραψαν αυτά τα σχέδια και προκάλεσαν μια νέα αμερικανική ενεργειακή άνθηση.

Εν τω μεταξύ, έως τα τέλη του 2014, οπότε η Λιθουανία κατασκεύασε την υποδομή εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, η χώρα εξαρτάτο από την Ρωσία για το 100% του φυσικού αερίου της, το οποίο προμηθευόταν από έναν και μοναδικό αγωγό που λειτουργούσε από την Gazprom. Έχοντας εγκαινιαστεί κατά την σοβιετική εποχή, ο αγωγός και η ρωσο-λιθουανική εμπορική σχέση επί του φυσικού αερίου, παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητοι ακόμη και μετά την ένταξη της Λιθουανίας και των άλλων χωρών της Βαλτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ το 2004. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του 2000, οι πολιτικές εντάσεις επιδεινώθηκαν και η Gazprom άρχισε να αυξάνει τις τιμές του φυσικού αερίου για τις χώρες της Βαλτικής και άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, παρ’όλο που οι προμήθειες στην Λιθουανία παρέμειναν σταθερές. Η λιθουανική κυβέρνηση παραπονέθηκε ότι πλήρωνε στην Gazprom από τις υψηλότερες τιμές αερίου στην Ευρώπη.

Στην Λιθουανία, οι τιμές του φυσικού αερίου παραμένουν ένα σοβαρό εγχώριο πολιτικό ζήτημα, καθώς πολλά νοικοκυριά βασίζονται στο φυσικό αέριο για θέρμανση στους κρύους χειμερινούς μήνες. Όσον αφορά το ερώτημα του πώς θα μειωθούν οι τιμές του φυσικού αερίου, μέχρι πρόσφατα η χώρα χωριζόταν μεταξύ εκείνων που υποστήριζαν την μεγαλύτερη συνεργασία με την Μόσχα και εκείνων που συνιστούσαν στην Λιθουανία να διαφοροποιήσει τις ενεργειακές πηγές της και να μειώσει έτσι την επιρροή της Μόσχας. Η πρώην υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας, Rasa Juknevičienė, μου είχε εξηγήσει: «Το σημαντικότερο εργαλείο του Κρεμλίνου ήταν το φυσικό αέριο, μέσω του οποίου η Ρωσία παρέδιδε όχι μόνο φυσικούς πόρους, αλλά και διαφθορά, χρηματοδοτούσε φιλικούς προς το Κρεμλίνο πολιτικούς και αγόραζε την επιρροή μέσων ενημέρωσης».

Η τελευταία σταγόνα [που ξεχείλισε το ποτήρι] ήρθε με την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και με την αναστολή των προμηθειών της Gazprom στην Ουκρανία τον χειμώνα του 2008-2009, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την διακοπή της προσφοράς [αερίου] στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό οδήγησε την λιθουανική κυβέρνηση να αρχίσει στα σοβαρά να αναζητά εναλλακτικές λύσεις έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου. Εκείνη την εποχή εργαζόμουν ως σύμβουλος του υπουργού Εξωτερικών της Λιθουανίας, Vygaudas Ušackas, αναλύοντας πώς να βελτιωθεί η ασφάλεια του φυσικού αερίου στην χώρα. Το εμπόριο LNG αναπτυσσόταν ήδη κατά την δεκαετία του 2000 και, με την κατασκευή εγκαταστάσεων εισαγωγής LNG στην Βαλτική Θάλασσα, η Λιθουανία θα μπορούσε να έχει πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές. Η χώρα ολοκλήρωσε την μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης Klaipėda (Floating Storage and Regasification Unit, FSRU) στα τέλη του 2014, αλλά ακόμη και πριν από τότε, και μόνη η ύπαρξη του έργου επέτρεψε στην Λιθουανία να διαπραγματευτεί την πρώτη της έκπτωση επί της τιμής αερίου από την Gazprom νωρίτερα εκείνο το έτος. Συνειδητοποιώντας ότι δεν θα μονοπωλούσε πλέον την λιθουανική αγορά, ο ρωσικός γίγαντας του φυσικού αερίου προσέφερε χαμηλότερες τιμές και καλύτερους όρους. Λίγο αργότερα, η Λιθουανία άρχισε να λαμβάνει LNG από τη Νορβηγία και μείωσε την εξάρτησή της από την Gazprom κατά περίπου το ήμισυ.

Αν και ήταν το νορβηγικό και όχι το αμερικανικό LNG που έσπασε για πρώτη φορά το μονοπώλιο της Gazprom στην Λιθουανία, το αμερικανικό φορτίο μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία μακροπρόθεσμα. Η παράδοση σηματοδοτεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πλέον ισχυρός παγκόσμιος προμηθευτής φυσικού αερίου και ότι οι αμερικανικές εταιρείες είναι πρόθυμες να ανταγωνιστούν ακόμη και στις πιο παραδοσιακές αγορές της Gazprom. Ο υπουργός Ενέργειας της Λιθουανίας, Žygimantas Vaičiūnas, μου είπε: «Εκτιμούμε την συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες στον τομέα του LNG τόσο από την πλευρά της ενεργειακής ασφάλειας όσο και από την πλευρά της οικονομικής προοπτικής. Αυτή η συμφωνία ήταν οικονομικά επωφελής και αγοράσαμε το φυσικό αέριο με ανταγωνιστικούς όρους της αγοράς. Αν εκτιμήσουμε την μελλοντική δυναμική των Ηνωμένων Πολιτειών ως εξαγωγέα φυσικού αερίου, μπορούμε να αναμένουμε περαιτέρω προμήθειες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ακόμη πιο ανταγωνιστικούς όρους».

Επιπλέον, η άφιξη του αερίου των ΗΠΑ στην Ευρώπη σηματοδοτεί μια γεωπολιτική αλλαγή. Ως νέα ενεργειακή υπερδύναμη, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή και περισσότερα συμφέροντα ανά τον κόσμο, ιδίως στις αγορές στις οποίες εξάγουν. Η Juknevičienė θεωρεί ότι αυτό είναι πολύ ευεργετικό για την Ευρώπη: «Τα αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα στην Ευρώπη αυξάνουν τα συμφέροντα της Ουάσινγκτον στην διάσταση της ασφάλειας της ηπείρου», ανέφερε. «Έτσι, οι αμερικανικές εξαγωγές φυσικού αερίου δεν είναι λιγότερο πολύτιμες από την αμερικανική πυραυλική άμυνα ή τις ενισχύσεις με τανκς στην Ευρώπη».

Με το αέριο των ΗΠΑ να ανταγωνίζεται τώρα τις παραδοσιακές αγορές της Ρωσίας, το ερώτημα παραμένει πώς θα αντιδράσει η Μόσχα. Θα μπορούσε να μειώσει τις τιμές και να συνεχίσει να είναι πιο ευέλικτη όσον αφορά τους όρους στο εμπόριο του φυσικού αερίου, αποστασιοποιούμενη από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια ή την τιμολόγηση του αερίου που συνδέεται με το πετρέλαιο. Ή ίσως θα μπορούσε να καταφύγει σε προκλήσεις στην ναυτιλία του LNG στην Βαλτική Θάλασσα, όπου ο ρωσικός στρατός έχει ισχυρή παρουσία. Παρ’όλο που είναι αδύνατο να είναι κανείς σίγουρος για την προσέγγιση που θα ακολουθήσει η Μόσχα, ο πρεσβευτής της ΕΕ στην Ρωσία και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Vygaudas Ušackas, πιστεύει ότι θα είναι πιο κοντά στο πρώτο σενάριο: «Η Gazprom θα προσπαθήσει να ανταποκριθεί, με το να γίνει πιο ανταγωνιστική», είπε. «Αυτό θα γίνει με δύο τρόπους, καταρχάς με την μείωση των τιμών του φυσικού αερίου, και δεύτερον με την προσπάθεια πώλησης βελτιωμένων ποσοτικοποιήσεων φυσικού αερίου στην άμεση αγορά», κάτι που σημαίνει άμεση παράδοση αντί για μακροπρόθεσμα συμβόλαια.

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι, με την παράδοση του αμερικανικού LNG στην Λιθουανία τον περασμένο μήνα και την παράδοση στην Πολωνία τον Ιούνιο, η γεωπολιτική του φυσικού αερίου δεν θα είναι η ίδια. Με τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναμένεται να καταστούν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG και την Ρωσία να αντιμετωπίζει νέο ανταγωνισμό στις παραδοσιακές ευρωπαϊκές και ασιατικές αγορές της, μια εμπορική σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον θα προσθέσει στις προϋπάρχουσες πολιτικές εντάσεις. Εν τω μεταξύ, οι εισαγωγείς αερίου που ανησυχούσαν από καιρό για την εξάρτησή τους από μεμονωμένους και ενδεχομένως εχθρικούς προμηθευτές, πλέον δεν θα το κάνουν.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-09-12/us-natural-gas-arrive...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.grigas.net/
[2] https://www.amazon.com/New-Geopolitics-Natural-Gas/dp/0674971833

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition