Όταν ο Στάλιν αντιμετώπισε τον Χίτλερ

Είναι δελεαστικό να βρίσκει κάποιος σε τέτοιες παραμορφώσεις τις πηγές της αιματηρής τυραννίας: Μαρτύριο, αυτο-απέχθεια, εσωτερική οργή, κομπασμός, μανία για κολακεία. Οι ουλές του σβήνονταν με αερογράφο από τις δημόσιες φωτογραφίες και ο αδέξιος βηματισμός του ήταν κρυμμένος από την δημόσια θέα. (Ταινίες με εκείνον να περπατά ήταν απαγορευμένες). Αλλά οι άνθρωποι που τον συνάντησαν είδαν την παραμόρφωση του προσώπου του και την περίεργη κίνηση˙ ανακάλυψαν επίσης ότι είχε μια χαλαρή χειραψία και δεν ήταν τόσο ψηλός όσο φαινόταν στις φωτογραφίες. Ήταν πέντε πόδια και επτά ίντσες [στμ: 1,73 μέτρα], περίπου το ίδιο με τον Ναπολέοντα και μια ίντσα κοντύτερος από τον Αδόλφο Χίτλερ. Κι όμως, παρά το αρχικό σοκ τους βλέποντάς τον για πρώτη φορά –μπορούσε αυτός να είναι ο Στάλιν;- οι περισσότεροι άνθρωποι έβρισκαν ότι δεν μπορούσαν να πάρουν το βλέμμα τους από πάνω του, ειδικά από τα εκφραστικά του μάτια.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΙΚΟ ΠΑΛΑΤΙ

Ο Στάλιν έβλεπε τον εαυτό του και την χώρα του ως απειλούμενους από κάθε κατεύθυνση. Μετά την κατάληψη της εξουσίας το 1917, ο Λένιν και οι οπαδοί του είχαν εμμονή με την «καπιταλιστική περικύκλωση» που επέφερε το πραξικόπημά τους: Τώρα, αυτή η δομική παράνοια τροφοδοτούσε και τροφοδοτείτο από την προσωπική παράνοια του Στάλιν. Τέτοια ήταν τα παράδοξα της εξουσίας: Όσο πιο κοντά έφτανε η χώρα στην επίτευξη του σοσιαλισμού, υποστήριζε ο Στάλιν, τόσο πιο έντονη ήταν η ταξική πάλη˙ όσο περισσότερη δύναμη είχε ο Στάλιν προσωπικά, τόσο περισσότερη χρειαζόταν. Ο θρίαμβος που σκιαζόταν από την προδοσία, έγινε η δυναμική της επανάστασης και της ζωής του. Ξεκινώντας από το 1929, καθώς η δύναμη του σοβιετικού κράτους και η προσωπική δικτατορία του Στάλιν μεγάλωναν συνεχώς, το ίδιο συνέβη και με τα διακυβεύματα. Η προσπάθειά του να οικοδομήσει τον σοσιαλισμό θα αποδεικνυόταν τόσο επιτυχής όσο και θρυμματισμένη, και βαθιά ενισχυτική της υπερ-καχύποπτης, εκδικητικής διάθεσής του.

Ο κομμουνισμός ήταν μια ιδέα [6], ένα ονειρικό παλάτι του οποίου η έλξη παραγόταν από την φαινομενική συγχώνευση της επιστήμης και της ουτοπίας, και ο Στάλιν ήταν ένας ιδεολόγος [7]. Στην μαρξιστική αντίληψη, ο καπιταλισμός είχε δημιουργήσει μεγάλο πλούτο με το να αντικαταστήσει την φεουδαρχία, αλλά στην συνέχεια προώθησε μόνο τα συμφέροντα της τάξης των εκμεταλλευτών, εις βάρος της υπόλοιπης ανθρωπότητας. Μόλις ξεπεραστεί ο καπιταλισμός, έλεγε το σκεπτικό, οι δυνάμεις της παραγωγής θα απελευθερωθούν όπως ποτέ άλλοτε. Η εκμετάλλευση, η αποίκιση και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος θα δώσουν την θέση τους στην αλληλεγγύη, την χειραφέτηση και την ειρήνη. Βεβαίως, τον σοσιαλισμό στην πράξη ήταν δύσκολο να τον φανταστεί κανείς. Αλλά ό, τι κι αν ήταν, δεν θα μπορούσε να είναι καπιταλισμός. Λογικά, ο σοσιαλισμός θα οικοδομείτο με την εξάλειψη της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, της αγοράς και των «αστικών» κοινοβουλίων, και βάζοντας στην θέση τους την συλλογική ιδιοκτησία, τον σοσιαλιστικό σχεδιασμό και την λαϊκή εξουσία. Φυσικά, όπως έκριναν ο Στάλιν και πολλοί άλλοι μαρξιστές, οι καπιταλιστές δεν θα επέτρεπαν ποτέ να θαφτούν. Αντίθετα, θα πολεμούσαν μέχρι θανάτου κατά του σοσιαλισμού, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα -ψέματα, κατασκοπεία, δολοφονίες- γιατί ήταν ένας πόλεμος στον οποίο μόνο μια τάξη θα μπορούσε να βγει νικηφόρα. Επομένως, ο σοσιαλισμός θα πρέπει να χρησιμοποιήσει μαζική βία και εξαπάτηση. Τα πιο τρομερά εγκλήματα έγιναν ηθικά επιτακτικές πράξεις στο όνομα της δημιουργίας ενός παραδείσου στην γη.

Η υποτιθέμενη επιστήμη του μαρξισμού-λενινισμού φαινομενικά εξηγούσε γιατί ο κόσμος είχε τόσα πολλά προβλήματα (τάξεις) και πώς θα μπορούσε να γίνει καλύτερος (ταξικός πόλεμος), με έναν ρόλο για όλους. Η σε άλλη περίπτωση ασήμαντη ζωή των ανθρώπων συνδέθηκε με την οικοδόμηση ενός εντελώς καινούργιου κόσμου. Η συλλογή σιτηρών ή η λειτουργία ενός τόρνου ήταν [σαν] να χτυπήσει ένα σφυρί τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό. Δεν έβλαπτε το γεγονός ότι όσοι έλαβαν μέρος έφτασαν να κερδίσουν προσωπικά: Ο ιδεαλισμός και ο οπορτουνισμός είναι πάντοτε ενισχυτικοί. Επίσης, οι συσσωρευμένες δυσαρέσκειες τροφοδότησαν την φιλοδοξία να γίνει κάποιος σημαντικός. Οι άνθρωποι ηλικίας κάτω των 29 ετών αποτελούσαν σχεδόν τον μισό πληθυσμό της Σοβιετικής Ένωσης, δίνοντας στην χώρα ένα από τα νεαρότερα δημογραφικά προφίλ του κόσμου και οι νέοι αποδείχθηκαν ιδιαίτερα προσελκυσμένοι σε ένα όραμα που τους έθεσε στο επίκεντρο ενός αγώνα για την οικοδόμηση του αύριο, σήμερα.

Ο Στάλιν προσωποποίησε το υψηλό όραμα του κομμουνισμού. Μια λατρεία θα χτιστεί γύρω του, ξεχωρίζοντάς τον ως vozhd, μια αρχαία σλαβική λέξη που έφτασε να σημαίνει κάτι σαν «ανώτατος ηγέτης» -το ρωσικό ισοδύναμο του «ντούτσε» ή του «φύρερ». Ο Στάλιν αντιστάθηκε στην λατρεία, ονομάζοντας τον εαυτό του «σκατά σε σύγκριση με τον Λένιν». Σύμφωνα με τον στενό συνεργάτη του, Αναστάς Μυκογιάν, ο Στάλιν είχε επιπλήξει κάποτε έναν άλλο Σοβιετικό αξιωματούχο, λέγοντας: «Γιατί εγκωμιάζετε μόνο εμένα, ως σαν ένας άνθρωπος να τα αποφασίζει όλα;». Το αν οι αντιρρήσεις του Στάλιν αντικατοπτρίζουν μια ψευδή σεμνότητα ή μια γνήσια αμηχανία είναι δύσκολο να το πούμε, αλλά απολάμβανε τις παρατεταμένες επευφημίες που λάμβανε δημόσια. «Στην αρχή», αναθυμόταν ο Vyacheslav Molotov, ο οποίος υπηρέτησε ως κύριος υπολοχαγός του Στάλιν επί δεκαετίες, «αντιστάθηκε στην λατρεία της προσωπικότητάς του, αλλά στην συνέχεια έφτασε να του αρέσει λίγο».