Τουρκία: Έκθεση προόδου της επιδίωξης μιας απόλυτης εξουσίας

Τον Ιανουάριο του 2016, δήλωσα στην [εφημερίδα] Nouvel Observateur: «Ένα φασίζον κράτος εγκαθίσταται όλο και πιο σίγουρα στην Τουρκία».

Λίγους μήνες αργότερα, την μεθεπομένη μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, σημείωσα σε ένα άρθρο στην εφημερίδα Le Monde: «... μετά την αποτροπή του στρατιωτικού πραξικοπήματος, η Τουρκία δεν θα είναι πιο δημοκρατική όπως υπονοούν αδέξια οι δηλώσεις από το εσωτερικό και από το εξωτερικό. Η τουρκική πολιτική ισορροπία δεν ταλαντεύεται εδώ και πολύ καιρό μεταξύ δημοκρατίας και δικτατορίας, αλλά μεταξύ δύο δικτατορικών τρόπων. Πράγματι, το καθεστώς αισθάνεται τώρα ισχυρότερο προκειμένου να επιβάλει συνταγματικά το ισχυρό προεδρικό σύστημα “α λα Πούτιν”, χωρίς φρένα ή αντισταθμίσεις».

Άνθρωποι ανεμίζουν σημαίες που δείχνουν τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Ομπερχάουζεν της Γερμανίας στις 18 Φεβρουαρίου 2017, στο πλαίσιο της προώθησης του συνταγματικού δημοψηφίσματος της Τουρκίας της 16ης Απριλίου 2017. REUTERS/Wolfgang Rattay
-----------------------------------------------------------------

Τέλος, στο τελευταίο μου κείμενο που δημοσιεύθηκε στην [μηνιαία επιθεώρηση] Courrier du Maghreb et de l’Orient λίγο πριν από το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου φέτος, σημείωνα: «Το δημοψήφισμα που έχει προγραμματιστεί για τις 16 Απριλίου θα επιτρέψει την συνταγματικοποίηση αυτής της ισχυρής εξουσίας αν επικρατήσει το “ναι”. Μια συνταγματική τροποποίηση 18 άρθρων, κακότεχνη, περιέχουσα πολλές αντιθέσεις με το υπάρχον Σύνταγμα, που δεν αντιστοιχεί σε καμία συνταγματική αρχή που να είναι γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο, και που δίνει πλήρη εξουσία στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, θα υποβληθεί στην λαϊκή διαβούλευση. Τα πάντα, απολύτως τα πάντα είναι νόμιμα στα μάτια του καθεστώτος για να βγάλει ένα μαζικό “ναι”(...).

Με το τέλος του ευρωπαϊκού συμβολαίου, το καθεστώς αισθάνθηκε να μεγαλώνουν όλο και περισσότερο τα φτερά του για να μεταμορφώσει όχι μόνο το πολιτικό σύστημα αλλά και την κοινωνία. Σήμερα, τα εκπαιδευτικά, στρατιωτικά, δικαστικά, οικονομικά, διοικητικά και διπλωματικά συστήματα της χώρας λειτουργούν με βάση την αφοσίωση στο ισλαμικό καθεστώς, το οποίο είναι τελείως αντίθετο από αυτό που γνώρισε η χώρα από την αρχή της ευρωπαϊκής διαδικασίας το 1999. Γενικά, υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της χρεοκοπίας της ευρωπαϊκής διαδικασίας της Τουρκίας και της αυταρχικής και αντιδυτικής ριζοσπαστικοποίησης του καθεστώτος. Η Τουρκία απο-Δυτικοποιείται ακριβώς όπως και η Ρωσία, αμφότερες πιστές σε μια προγενέστερη προδιάθεση στις μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ και του Πέτρου του Μεγάλου, αντίστοιχα.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πεποίθηση ορισμένων πολιτικών στην Ευρώπη που ονειρεύονταν την ομαλοποίηση μετά την ημέρα του δημοψηφίσματος ή σε περίπτωση νίκης του “όχι”, δεν είναι σωστή. Η έντονη τάση της Τουρκίας υπό την ράβδο των ισλαμιστών παραμένει η απο-Δυτικοποίηση, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Σε περίπτωση [που επικρατήσει το] “ναι”, το καθεστώς θα ανακτήσει μια συνταγματική βάση, στην αντίθετη περίπτωση θα συνεχίσει απλά στην αυταρχική του γραμμή με την διατήρηση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Και στις δύο περιπτώσεις δεν θα υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο η αντι-Δυτική πορεία του πρέπει να εκτραπεί, εφόσον οι ευρωπαϊκές αξίες, οι κανόνες, οι αρχές και τα πρότυπα πάντοτε έρχονται σε αντίθεση με τις αξίες, τους κανόνες, τις αρχές και τα πρότυπα του ισχύοντος καθεστώτος. Γνωρίζουμε από την εμπειρία ότι τα αυταρχικά καθεστώτα δεν μετατρέπονται ποτέ από μόνα τους σε δημοκρατία, ειδικά όταν έχουν μια δημοφιλή βάση».

Μέχρι το τέλος του 2017 και μετά την νίκη του «ναι» στο δημοψήφισμα, το φασιστικό και Δυτικο-φοβικό καθεστώς της Άγκυρας βρίσκεται σε ισχυρή θέση να επιβληθεί πλήρως στους θεσμούς και στην κοινωνία. Δεν έχει φανεί καμία ομαλοποίηση στην χώρα ούτε στις σχέσεις με τους στρατηγικούς εταίρους και τους γείτονες της Τουρκίας. Το καθεστώς επιβάλλει στον εαυτό του με κάθε τρόπο ένα είδος φυγής προς τα εμπρός, οπότε η πολιτική πρακτική του να παραμείνει μη βιώσιμη. Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην κατάσταση του παιχνιδιού.

Στην Τουρκία:

-Από τις 15 Ιουλίου 2016, η ανά τρίμηνο ανανέωση της [κατάστασης] έκτακτης ανάγκης έχει γίνει ο κανόνας και κατά πάσα πιθανότητα θα είναι μόνιμη.

-Η χώρα κυβερνάται με κυβερνητικά διατάγματα υπό τον πλήρη έλεγχο του Προέδρου.

-Θεσμοθετήθηκαν 28 νομοθετικά διατάγματα που αντλούν τη νομιμότητά τους όχι από το εκλεγμένο κοινοβούλιο αλλά από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σύμφωνα με τα οποία απολύθηκαν περίπου 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι με σχεδόν καμία [δυνατότητα για] προσφυγή, και 50.000 συνελήφθησαν.

-Από την άλλη πλευρά, 11 μέλη της αντιπολίτευσης, 63 δήμαρχοι εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία είναι Κούρδοι, 172 δημοσιογράφοι και 10 ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά κρατούνται χωρίς δίκη.

-50 νέες φυλακές βρίσκονται υπό κατασκευή, ενώ ο πληθυσμός των φυλακών υπερβαίνει το 10% της δυναμικότητάς τους.

-Μεταξύ των απολυθέντων, 8.500 ακαδημαϊκοί έχασαν την δουλειά τους, χωρίς πιθανότητες να βρουν άλλη ακαδημαϊκή θέση, και δεν αντικαταστάθηκαν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων.

-Έκλεισαν 19 πανεπιστήμια και συνολικά 2.099 σχολεία.

-187 οργανισμοί του Τύπου έκλεισαν και απαγορεύθηκαν.

- Έκλεισαν 560 ιδρύματα, 54 νοσοκομεία, 1125 ενώσεις και 19 συνδικάτα.

-Περίπου 550 ιδιωτικές εταιρείες έχουν εθνικοποιηθεί, τα περιουσιακά τους στοιχεία έχουν λεηλατηθεί.

-Ως αποτέλεσμα αυτών των καταχρήσεων, οι αιτήσεις ασύλου των πολιτών της Τουρκίας αυξάνονται έντονα στις ευρωπαϊκές χώρες.

Το καθεστώς, ενισχυμένο από την έκβαση του δημοψηφίσματος, συνεχίζει να κάνει πιο σταθερή την λαβή του στη νομοθετική και δικαστική εξουσία, υλοποιώντας de facto τις διατάξεις της συνταγματικής τροπολογίας που θα ξεκινούσε να ισχύει κανονικά μετά τις προεδρικές εκλογές του 2019. Η ανώτατη δικαιοσύνη διορίζεται από τον ισχυρό άνδρα και όλο το δικαστικό σώμα ελέγχεται από το καθεστώς. Το Κοινοβούλιο κλονίζεται και οι βουλευτές της αντιπολίτευσης διατρέχουν συνεχώς τον κίνδυνο να στερηθούν την ασυλία τους, όπως συμβαίνει με τους 11 βουλευτές [που βρίσκονται] πίσω από τα κάγκελα. Σήμερα δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για τον διαχωρισμό των εξουσιών αλλά για την ενότητα της εξουσίας. Και δεδομένης της τρομακτικής κατάστασης της ελευθερίας του Τύπου και του υπερσυγκεντρωμένου χαρακτήρα της διοίκησης, σήμερα δεν υπάρχει καμία εξουσία στην Τουρκία ικανή να αντισταθμίσει την παντοδυναμία του καθεστώτος.

Ακριβώς μέσα στην διοίκηση, η πίστη [στο καθεστώς] είναι τόσο διαδεδομένη που σήμερα δεν υπάρχει πλέον ούτε ένας διευθυντής υψηλού επιπέδου που δεν συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το κυβερνών κόμμα. Κατά συνέπεια, τα μεγάλα σώματα του κράτους είναι απόλυτα διαβρωμένα από τους προσδεδεμένους στο καθεστώς, συχνά ανίκανους, αλλά πιστούς. Η ακαδημαϊκή κοινότητα, η τοπική αυτοδιοίκηση, ο στρατός, η διπλωματία, η δικαιοσύνη και το Υπουργείο Οικονομικών εκκενώνονται από τους καλύτερους αξιωματούχους τους και έχουν καταστεί αποψιλωμένοι [θεσμοί]. Οι αποφάσεις που κανονικά λαμβάνουν αυτά τα μεγάλα κρατικά όργανα, λαμβάνονται από έναν στρατό προεδρικών συμβούλων που στεγάζονται στο προεδρικό μέγαρο.

Με το εξωτερικό:

-Το καθεστώς βρίσκεται σε ανοικτή σύγκρουση με δύο μεγάλους συμμάχους, την Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

-Οι παράνομες δραστηριότητες των επίσημων ιμάμηδων που στελεχώνουν τα τζαμιά των Τούρκων στην Γερμανία, οι κατηγορίες για κατασκοπεία σε γερμανικό έδαφος, οι προσβολές του καθεστώτος προς την κατεύθυνση των Γερμανών πολιτικών, το άσυλο που έδωσε η Γερμανία σε κάποιους κατηγορούμενους για την προσπάθεια πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, η αναγνώριση από την ομοσπονδιακή βουλή της Γερμανίας της γενοκτονίας των Αρμενίων, οι εκλογικές οδηγίες στους Τούρκους της Γερμανίας για τις γερμανικές εκλογές, η απαγόρευση [σε μέλη της] της Bundestag να επισκεφθούν τους Γερμανούς στρατιωτικούς στην αποστολή του ΝΑΤΟ στην Τουρκία, η κράτηση Γερμανών υπηκόων που κατηγορούνται για κατασκοπεία, οι σκεψεις περί εμπάργκο στην πώληση γερμανικών όπλων στο καθεστώς, η ομόφωνη άρνηση της γερμανικής πολιτικής τάξης και της κοινωνίας να συνεχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ... όλα αυτά τα σημεία των διαφωνιών δηλητηριάζουν τις τουρκο-γερμανικές σχέσεις χωρίς να φτάνουν μέχρι το να αμφισβητούν τις επικερδείς εμπορικές και βιομηχανικές ανταλλαγές.

-Με τον άλλο μεγάλο σύμμαχο, τις ΗΠΑ, το καθεστώς υπέστη σειρά αποτυχιών παρότι είχε στοιχηματίσει υπέρ του Trump. Η νέα κυβέρνηση αρνήθηκε να εκδώσει τον Gülen ως τον κύριο ένοχο στην απόπειρα πραξικοπήματος, όπως και τον Τουρκο-ιρανό επιχειρηματία Zarrab [που είναι] σε φυλακή στη Νέα Υόρκη, κατηγορούμενο μαζί με Τούρκους πολιτικούς ότι παραβίασαν το αμερικανικό εμπάργκο κατά του Ιράν. Η Ουάσινγκτον, προς μεγάλην απελπισία της Άγκυρας, αρνήθηκε επίσης να συμμορφωθεί και εξακολουθεί να παρέχει βαριά όπλα και να προστατεύει τον κουρδικό στρατό στην Συρία κατά τον πόλεμο εναντίον του Daesh (ISIS). Οι υποψίες για την συνεργασία της Άγκυρας με το Daesh παραμένουν επίσης ένα μελανό σημείο στην λεγόμενη στρατηγική τουρκο-αμερικανική εταιρική σχέση. Στο πνεύμα αυτό, οι χειρονομίες του καθεστώτος για την αγορά αντιαεροπορικών πυραύλων SS-400 από την Ρωσία ερεθίζουν την Ουάσινγκτον ως το κέντρο του ΝΑΤΟ.

Ο εδρεύων στις ΗΠΑ, Τούρκος κληρικός Fethullah Gulen, στο σπίτι του στο Saylorsburg, στην Pennsylvania, στις 29 Ιουλίου 2016. REUTERS/Charles Mostoller
-----------------------------------------------------------------

-Οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν σταματήσει εδώ και πολύ καιρό και δεν έχουν καμία πιθανότητα επανέναρξης. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα είναι πιθανό να σημειώσουν ατή την κατάσταση και να προτείνουν τους προσεχείς μήνες στην Άγκυρα μια νέα μορφή διμερών σχέσεων χωρίς προοπτική ένταξης ή ακόμη και αναθεώρηση της τελωνειακής ένωσης, μια σχέση κρίσιμη παρά ταύτα για την τουρκική οικονομία. Τώρα είναι κοινό μυστικό ότι η Τουρκία δεν εκπληρώνει με κανέναν τρόπο τα κριτήρια που απαιτούνται για την διαπραγμάτευση της προσχώρησής της στην Ένωση και οι σχέσεις της με την Ευρώπη γενικά θυμίζουν τα πάντα εκτός από μια εταιρική σχέση.

-Οι σχέσεις με άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, για παράδειγμα, είναι επίσης τεταμένες. Η Τουρκία κατηγορείται για παραβίαση των θεμελιωδών αξιών της ηπείρου, η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων την δείχνει με το δάχτυλο, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση την ξανάβαλε υπό επιτήρηση και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει προ πολλού «ρίξει στην πετσέτα» ενόψει του τεράστιου αριθμού καταγγελιών των πολιτών της Τουρκίας, τόσο που δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για κράτος δικαίου.

-Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα επικρίνει τακτικά τις καταχρήσεις της Άγκυρας όπως και οι μεγάλες διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία, το Freedom House, το Human Rights Watch, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, κλπ...

-Οι σχέσεις με τους γείτονες αυξάνουν περισσότερο τις εντάσεις και τις απειλές παρά την συνεργασία. Η Τουρκία έχει φυσιολογικές σχέσεις μόνο με την Γεωργία μεταξύ των 12 γειτόνων της σε ξηρά και θάλασσα. Με τις άλλες 11 χώρες, οι σχέσεις ακολουθούν μια ασταθή καμπύλη σύμφωνα με τις διαθέσεις των υπευθύνων λήψης αποφάσεων του προεδρικού παλατιού. Όσον αφορά την Μέση Ανατολή, οι «φίλοι» της Άγκυρας είναι προς το παρόν περιορισμένοι στο... Κατάρ!

Συμπερασματικά, ιδού τα έξι βασικά χαρακτηριστικά του καθεστώτος, στον σχεδιασμό του και στην εκτέλεση:

• Το καθεστώς βασίζεται στην υπερ-νομομοποίηση ή την μη νομιμιμοποίηση, στο μέτρο που θέλει να είναι επαναστατικό και αντιθετικό με την κεμαλική δημοκρατία. Εξ ου η απόλυτη επιπολαιότητά του σε σχέση με τις νομικές και συνταγματικές καταχρήσεις που διαπράττει ελαφρά [τη καρδία], σε καθημερινή βάση. Στην Τουρκία δεν υπάρχει πλέον θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μειονοτήτων, ή δικαιωμάτων, γενικά. Από την άλλη πλευρά, το καθεστώς στηρίζεται σε μια νέα νομιμοποίηση και, φυσικά, σε ένα νέο «δίκαιο».

• Το σύνθημα «Νέα Τουρκία» είναι το αποτέλεσμα αυτών των βιαιοτήτων, αλλά μένει να εφευρεθεί το περιεχόμενο και η μορφή. Εξ ου και η επιθετική ανάληψη των εκπαιδευτικών, θρησκευτικών και πολιτιστικών συστημάτων και δομών.

• Το καθεστώς έχει μια αναμφισβήτητη λαϊκή βάση, η υποταγή της οποίας παραμένει ακατανόητη χωρίς μια ανάλυση σχετικά με την επιθυμία για φασισμό.

• Το καθεστώς κατόρθωσε να μονοπωλήσει και να ελέγξει την χρήση των όπλων, είτε πρόκειται για στρατιωτικούς, αστυνομικούς, χωροφύλακεςή, ιδιωτικούς πολιτοφύλακες, κουρδικές φιλο-κυβερνητικές πολιτοφυλακές και ιδιωτικές επιχειρήσεις ασφαλείας.

• Η οικονομική πολιτική βασίζεται αποκλειστικά στις οικοδομές, τα μεγάλα έργα, τις επενδύσεις σε ορυκτές πηγές ενέργειας και την μαζική κατανάλωση, δια των οποίων είναι υπερήφανα αντι-περιβαλλοντική.

• Οι εξωτερικές σχέσεις παραμένουν έντονα κυριαρχούμενες από τις διαθέσεις του προέδρου, τα οικονομικά συμφέροντα των πρωτοπαλίκαρων του καθεστώτος, την υπερβολική εμπιστοσύνη στις ικανότητες επιρροής, τον αντι-Δυτικισμό και τον αταβιστικό αντισημιτισμό του σαλαφιτικού Ισλάμ.

Και έπεται συνέχεια ...

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα γαλλικά:http://www.foreignaffairs.gr/articles/71434/cengiz-aktar/turquie-bilan-detape-dune-quete-de-pouvoir-absolu

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition