Πώς να διορθωθούν τα Δυτικά Βαλκάνια

Από το τέλος των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η προοπτική της ένταξης στην ΕΕ και, παρεπόμενα, τα οφέλη της υπήρξαν το πιο σημαντικό κίνητρο της Ευρώπης για την ενθάρρυνση των ηγετών των Βαλκανίων ώστε να κάνουν μεταρρυθμίσεις και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Η αντίληψη ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απομακρύνεται -ένα προϊόν της πρόσφατης εσωτερικής αναταραχής του μπλοκ- καθιστά τους αξιωματούχους λιγότερο πρόθυμους να κάνουν οτιδήποτε από αυτά τα πράγματα.

Δείτε τις εν εξελίξει συνομιλίες που υποστηρίζει η ΕΕ [19] μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας [20], οι οποίες ξεκίνησαν το 2011, για να αντιμετωπίσουν ορισμένα από τα πρακτικά προβλήματα που προέκυψαν από την απόσχιση του Κοσσυφοπεδίου από την Σερβία το 2008, όπως η συνεχιζόμενη εμπλοκή [21] των τηλεπικοινωνιακών δικτύων των δύο κρατών. Η Σερβία, η οποία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, θεωρεί την συμμετοχή της σε αυτές τις συνομιλίες ως ένα είδος προκαταβολής για την ένταξή της στην ΕΕ. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, καθώς η ένταξη στην ΕΕ φαίνεται λιγότερο πιθανή, οι συνομιλίες έχουν γίνει λιγότερο παραγωγικές, καθώς οι Σέρβοι έκαναν μια σειρά από προκλητικά βήματα -κυρίως βάφοντας ένα τρένο [22] στα χρώματα της Σερβικής σημαίας και το σλόγκαν «Το Κοσσυφοπέδιο είναι Σερβία!» και στέλνοντάς το στα σύνορα.

ΟΤΑΝ «ΚΑΘΑΡΙΖΕΙ» Ο ΔΡΑΚΟΣ

Παρόλο που η ΕΕ εξακολουθεί τυπικά να είναι δεσμευμένη στην ενσωμάτωση των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, η ορμή αυτού του σχεδίου έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία χρόνια. Έχοντας επίγνωση του αυξανόμενου αντιευρωπαϊκού κλίματος σε πολλά κράτη-μέλη, οι αξιωματούχοι και οι πολιτικοί της ΕΕ έχουν γίνει απρόθυμοι να προωθήσουν την περαιτέρω επέκταση. Οι επίσημες ενταξιακές συνομιλίες με την Αλβανία, την Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο και την πΓΔΜ δεν έχουν αρχίσει ακόμη. Εν τω μεταξύ, οι δηλώσεις της ΕΕ για την περιοχή έχουν γίνει όλο και περισσότερο τυπικές [23] και οι Βρυξέλλες έχουν αναβάλει [24] την έκδοση της επόμενης αξιολόγησης της προόδου της περιοχής για το 2018. Σε απάντηση, οι πολίτες των δυτικών Βαλκανικών χωρών γίνονται όλο και πιο αβέβαιοι ότι τα κράτη τους θα γίνουν ποτέ μέλη της ΕΕ.

Καθώς η ΕΕ έχει αποστασιοποιηθεί από τα Βαλκάνια, η Ρωσία δραστηριοποιείται όλο και περισσότερο εκεί. Μέσω της οικονομικής βοήθειας, της διπλωματικής υποστήριξης και των στοχοθετημένων επικοινωνιών, οι Δυτικοί παρατηρητές ισχυρίζονται ότι η Μόσχα προσπάθησε να στρέψει την κοινή γνώμη και την άποψη των ελίτ κατά της ευρωατλαντικής ενσωμάτωσης. Ο στόχος [25] αυτών των προσπαθειών είναι να αποδυναμώσει την υποστήριξη προς την δημοκρατία και την ενσωμάτωση στην Δύση και να ενισχύσει την ιδέα ότι οι σλαβικοί Ορθόδοξοι λαοί των Βαλκανίων πρέπει να ταυτιστούν με τον «ρωσικό κόσμο» που επιδιώκει να χτίσει η Μόσχα γύρω από τα σύνορά της.

Διαδηλωτές που ζητούν την παραίτηση του πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι συγκρούονται με την αστυνομία στα Σκόπια, τον Μάιο του 2015. OGNEN TEOFILOVSKI / REUTERS
----------------------------------------------------

Οι Ρώσοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν [26], επισκέπτονται συχνά τα ορθόδοξης πλειοψηφίας κράτη και οντότητες των Βαλκανίων -την πΓΔΜ, το Μαυροβούνιο, την Σερβία και την Δημοκρατίας Σέρπσκα της Βοσνίας- και οι ρωσικές επενδύσεις ρέουν [28] στην περιοχή, ιδίως στους τομείς της ενέργειας και των υποδομών. (Για παράδειγμα, οι ρωσικοί σιδηρόδρομοι υπέγραψαν [29] συμφωνία ύψους 940 εκατομμυρίων δολαρίων για τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων της Σερβίας). Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι κεντρική για τα σχέδια της Ρωσίας για την κατασκευή νέων ενεργειακών αγωγών [30] προς την Ευρώπη που θα παρακάμπτουν την Ουκρανία -μια πρωτοβουλία στην οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντιτίθεται. Εν τω μεταξύ, η Μόσχα, αντλώντας από ένα σενάριο που μοιάζει με αυτό που προκάλεσε τον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία [31] το 2014, έχει εξαπλώσει μια φιλορωσική προπαγάνδα ενώ παράλληλα ενισχύει την υποστήριξή της προς πολιτικούς και κινήματα που απορρίπτουν το προσανατολισμένο στην ΕΕ status quo, όπως η σερβική υπερεθνικιστική ομάδα Zavetnici, τα μέλη της οποίας πόζαραν σε φωτογραφίες [32] με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Μόσχα το 2016. Η Ρωσία έχει επίσης υποστηρίξει [33] την κωλυσιεργία του Ντόντικ στο ομοσπονδιακό σύστημα της Βοσνίας, την σκληροπυρηνική εθνικιστική ιδεολογία στα σχολεία της RS, και τις προσπάθειες της RS να ασκήσει πίεση (lobbying) στην Δύση.

Η Μόσχα δεν έχει περιορίσει την επιρροή της στην πολιτική και οικονομική βοήθεια. Συμφώνησε επίσης να προμηθεύσει βαριά όπλα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων [34] στην Σερβία πριν από τις προεδρικές εκλογές της χώρας τον Απρίλιο του 2017. (Όπως και η Σερβία, η Ρωσία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου). Το 2014, μια ομάδα Ρώσων Κοζάκων [35] που χρηματοδότησε ο Ρώσος ολιγάρχης Konstantin Malofeev -ο οποίος κατηγορήθηκε από κάποιους στην Δύση ότι είναι ο κύριος αγωγός για την χρηματοδότηση των φιλορώσων αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία- ταξίδεψαν στην RS πριν από τις προεδρικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Τα διαρρεύσαντα emails υπονοούσαν [35] ότι οι Κοζάκοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργήσουν αναταραχές αν έχανε ο Ντόντικ.

Πολλοί ντόπιοι και ξένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι η Ρωσία βρισκόταν πίσω από μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος [36] στο Μαυροβούνιο τον Νοέμβριο του 2016, λίγο πριν από μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που θα επικύρωνε την ένταξη του Μαυροβουνίου στην Συμμαχία. Οι Αρχές του Μαυροβουνίου κατηγόρησαν [37] 14 άτομα, μεταξύ των οποίων δύο Ρώσοι πολίτες, εννέα Σέρβοι και δύο φιλορώσοι Μαυροβούνιοι ακτιβιστές, για συνωμοσία κατά του κράτους.