Το πρόβλημα με την στρατηγική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόβλημα με την στρατηγική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή

Γιατί είναι δύσκολο να γίνουν αυστηρές με το Ιράν

Η μεγαλύτερη στρατηγική σαφήνεια του Ιράν, του επέτρεψε να ανταποκριθεί πιο γρήγορα και αποφασιστικά από ό, τι οι Ηνωμένες Πολιτείες στις αλλαγές της περιφερειακής δυναμικής, όπως και στις συγκρούσεις που ακολούθησαν την Αραβική Άνοιξη. Στην Συρία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση Ομπάμα πέρασε τέσσερα χρόνια, χωρίς ούτε να δεσμευθεί με τους αντάρτες ούτε να μείνει έξω από την σύγκρουση [7], ενώ το Ιράν ήταν από την αρχή τελείως υποστηρικτικό του Σύρου προέδρου, Μπασάρ αλ-Άσαντ, και δεν μετέβαλλε ποτέ την θέση του. Η υποστήριξη του Ιράν προς τον Assad θα μπορούσε να βοηθήσει στο πάγωμα της δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών υπέρ της εξέγερσης, αν όχι για άλλους τρεις παράγοντες: Πρώτον, η πιο άμεση επέμβαση στην Συρία θα ήταν πολιτικά αντιδημοφιλής εγχωρίως˙ δεύτερον, η εξέγερση σταδιακά κατέληξε να κυριαρχείται από σουνιτικές εξτρεμιστικές ομάδες˙ και τρίτον, αφού ο Χασάν Ρουχανί εξελέγη πρόεδρος του Ιράν το 2013, η κυβέρνηση Ομπάμα άρχισε σοβαρές διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Μια στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ εναντίον του Assad κινδύνευε να ενισχύσει τους εξτρεμιστές στην Συρία και θα περιλάμβανε την καταπολέμηση των πελατών του Ιράν, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις πυρηνικές συνομιλίες. (Θα είχε επίσης βάλει τα στρατεύματα των ΗΠΑ σε πορεία απωλειών και θα κόστιζε πολλά χρήματα).

Με άλλα λόγια, υπήρχαν εύλογοι λόγοι για τις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να παραμείνουν ως επί το πλείστον έξω από τον πόλεμο στην Συρία. Αλλά αυτή η σχετική αδράνεια βοήθησε στην άνοδο του ISIS, στην επέκταση του ρόλου ασφαλείας του Ιράν και, αργότερα, στην είσοδο της Ρωσίας στον πόλεμο της Συρίας, τον Σεπτέμβριο του 2015. Η παρέμβαση της Μόσχας ήταν ιδιαίτερα περιοριστική για την Ουάσινγκτον. Κατέστησε την κλιμάκωση πιο επικίνδυνη, πράγμα που ωφέλησε το Ιράν, του οποίου οι σύμμαχοι μπήκαν κάτω από την ομπρέλα της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης. Η ανάμειξη της Μόσχας μετατόπισε την δυναμική του πολέμου στις ιρανικές και φιλο-ασαντικές δυνάμεις, οι οποίες έκαναν σταθερές προόδους κατά των ανταρτών κατά τα δύο επόμενα χρόνια.

Ο πόλεμος εναντίον του ISIS στο Ιράκ βάλτωσε περαιτέρω την στρατηγική των ΗΠΑ, ωθώντας την Ουάσινγκτον και την Τεχεράνη σε μια de facto συμμαχία υπέρ της Βαγδάτης. Σε αντίθεση με την Συρία, όπου τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του Ιράν σαφώς αποκλίνουν, στο Ιράκ και οι δύο χώρες υποστηρίζουν την κυβέρνηση και έχουν δεσμεύσει στρατεύματα και πόρους για να νικήσουν το ISIS. Αν και οι δυνάμεις των ΗΠΑ δεν συντονίζονται με το Ιράν ή με ομάδες υποστηριζόμενες από τον Ιράν, αμφότερες συντονίζονται με την κυβέρνηση και τον στρατό του Ιράκ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν μοιράζονται τον ίδιο άμεσο στόχο της κατανίκησης του ISIS και να διατηρήσουν την ενότητα του Ιράκ, κάτι που τους τοποθετεί στην ίδια πλευρά του κουρδικού ζητήματος ανεξαρτησίας [8] επίσης.

Τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών τελειώνουν εκεί. Αν και τα στρατεύματα των ΗΠΑ στο Ιράκ έχουν ζωτική σημασία στον πόλεμο ενάντια στο ISIS, το Ιράν και οι σύμμαχοί του δεν θέλουν [αυτά] να παραμείνουν στην χώρα μετά τον πόλεμο. Οι πληρεξούσιοι του Ιράν πολέμησαν τις δυνάμεις των ΗΠΑ και της συμμαχίας κατά την διάρκεια της επιχείρησης Iraqi Freedom και υποσχέθηκαν να στοχεύσουν τα στρατεύματα των ΗΠΑ [9] εάν η Ουάσινγκτον λάβει στρατιωτική δράση εναντίον του Assad ή εάν οι δυνάμεις των ΗΠΑ παραμείνουν στο Ιράκ μετά την ήττα του ISIS.

Από τότε που άρχισε ο πόλεμος εναντίον του ISIS, η ικανότητα του Ιράν να χρησιμοποιεί τους πληρεξουσίους του για να στοχεύσει τα στρατεύματα των ΗΠΑ ήταν η κύρια πηγή μόχλευσής του εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ουάσινγκτον έπρεπε να πάρει στα σοβαρά αυτές τις απειλές, γνωρίζοντας ότι οποιαδήποτε κίνηση εναντίον ιρανικών συμφερόντων, στην Συρία ή αλλού, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ιράκ. Το Ιράν έχει τα δικά του κίνητρα να μην κλιμακώσει [την αντιπαράθεση] με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Ιράκ -εύχεται να νικήσει πλήρως το ISIS, να αποτρέψει διαφωνίες με την Βαγδάτη και να αποφύγει μια σύγκρουση με τον αμερικανικό στρατό- αλλά η Ουάσιγκτον έπρεπε να υποθέσει ότι το σκεπτικό της Τεχεράνης θα μπορούσε να αλλάξει αν αντιλαμβανόταν μια απειλή για τα συμφέροντά της.

26102017-3.jpg

Μέλη των Δημοκρατικών Δυνάμεων Κινητοποίησης που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Hawija, Ιράκ, τον Οκτώβριο του 2017. REUTERS
----------------------------------------------------------

ΚΟΛΛΗΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ JCPOA

Ως αουτσάιντερ, ο Trump είχε μια λευκή σελίδα όταν έφτασε στην Ουάσινγκτον. Έχοντας ήδη την τάση να βελτιώσει τις σχέσεις με την Μόσχα, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να αποσαφηνίσει την πολιτική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Θεωρητικά, για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Συρία στην Ρωσία. Αυτό θα επέτρεπε στις Ηνωμένες Πολιτείες να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση του ISIS στο Ιράκ και να μειώσουν τις εντάσεις με το Ιράν. Το Ιράν, η Ρωσία και ο Άσαντ θα το καλωσόριζαν˙ οι Ευρωπαίοι και Άραβες σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, όπως και η Τουρκία, θα έπρεπε να το συνηθίσουν.

Αλλά η εγκατάλειψη της Συρίας στο Ιράν δεν ήταν ποτέ μια ρεαλιστική επιλογή, διότι αυτό θα ήταν αντίθετο με τα μακροχρόνια συμφέροντα των ΗΠΑ και εκείνα των συμμάχων των ΗΠΑ, ιδίως του Ισραήλ. Τα τελευταία δύο χρόνια, το Ιράν και οι πελάτες του έχουν όλο και περισσότερο επικεντρωθεί στην καθιέρωση μιας παρουσίας στα σύνορα της Συρίας με το Ισραήλ, την οποία επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν για να ασκήσουν πίεση στο Ισραήλ. Η παρουσία αυτή θα αυξήσει τον κίνδυνο μιας σύγκρουσης [10] (εκ προθέσεως ή όχι) μεταξύ ισραηλινών και φιλοϊρανικών δυνάμεων, η οποία με την σειρά της θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες συγκρούσεις και να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή.